Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boswijk over het met 3D printers maken van wapenonderdelen voor Oekraïne

Antwoord van Minister Brekelmans (Defensie), mede namens de Minister van Buitenlandse
Zaken (ontvangen 20 augustus 2025).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht waarin wordt gemeld dat Deense vrijwilligers
thuis met 3D-printers onderdelen van wapens maken voor Oekraïne?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u deze Deense burgerinitiatieven binnen het kader van Europese wapensteun
aan Oekraïne?

Antwoord 2

Wij erkennen de waarde van maatschappelijke civiele initiatieven om civiele goederen
te maken, verzamelen en distribueren ter ondersteuning van Oekraïne. Deze burgerinitiatieven
helpen bij de verdediging van Oekraïne. Daarnaast getuigen ze van betrokkenheid met
de Oekraïense bevolking in hun verdediging tegen de Russische agressie.

In overeenstemming met de bepalingen van de Wet wapens en munitie is het in Nederland
uitdrukkelijk verboden om wapens, munitie of wapenonderdelen te produceren zonder
voorafgaande erkenning. Deze regelgeving heeft eveneens betrekking op onderdelen die
met behulp van geavanceerde 3D-printtechnologie worden vervaardigd. Het initiatief
nemen tot het afdrukken van een dergelijk wapen of onderdeel zonder de vereiste vergunning
te hebben verkregen, leidt derhalve tot een strafbaar feit en wordt door de autoriteiten
als zodanig aangemerkt.

Vraag 3

Klopt het dat er in Nederland momenteel geen (vergelijkbare) mogelijkheden zijn voor
burgers om bij te dragen aan de verdediging van Oekraïne via civiele toepassingen
zoals 3D-printtechnologie? Zo nee, welke mogelijkheden zijn daar momenteel wel voor?

Antwoord 3

Aanvullend op de beantwoording onder vraag 2 geldt in Nederland op grond van de Wet
wapens en munitie een algemeen geldend verbod op wapenbezit voor burgers. Deze wet
biedt tevens een grondslag voor uitzonderingen op dit wapenverbod voor burgers, zoals
een vergunning om te jagen. Vanwege de potentieel hoge risico’s van wapenbezit zijn
uitzonderingen streng gereguleerd, en moeten burgers aantonen dat ze de wapens alleen
zullen gebruiken voor een doel dat wettelijk is toegestaan, geen crimineel verleden
hebben en de wapens en munitie in een kluis bewaren. Deze voorschriften en eisen hebben
als doel de risico’s voor de samenleving te beperken.

De wet biedt mogelijkheden voor burgers om wapens, wapenonderdelen en munitie te vervaardigen.
Hiervoor moeten burgers een bijzondere vergunning hebben: erkenning als wapenhandelaar
op grond van artikel 9, tweede lid van de Wet wapens en munitie. Deze burgers moeten
naast de bovengenoemde eisen ook de opleiding Vakexamen Handel in Wapens en Munitie (VHWM) van de Politieacademie volgen en het examen succesvol hebben doorlopen voordat ze
deze erkenning kunnen krijgen. Voor het volgen van deze opleiding is een geldige Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) nodig en na verlening van de erkenning wordt de betrouwbaarheid van de persoon
doorlopend getoetst. Hiermee wordt gewaarborgd dat wapens en munitie worden vervaardigd
door burgers die hiervoor zijn opgeleid, betrouwbaar zijn en voldoen aan de veiligheidsvoorschriften.

Op grond van de Wet wapens en munitie zijn alleen deze erkenninghouders bevoegd om
wapens, wapenonderdelen en munitie te vervaardigen. Dit geldt ook voor wapenonderdelen
die gemaakt worden met 3D-printtechnologie. Het geven van een printopdracht om een
3D-wapen of wapenonderdeel, te vervaardigen zonder deze erkenning levert dan ook een
strafbaar feit op.

Naast deze erkenning zijn goederen die specifiek worden ontwikkeld voor militair eindgebruik,
zoals 3D-geprinte onderdelen van als militair goed gekwalificeerde wapens, onderhevig
aan Nederlandse exportcontrolewetgeving op het moment dat deze Nederland verlaten.
Zowel burgers met een officiële erkenning als Nederlandse bedrijven dienen bij export
van dit soort goederen een vergunningaanvraag in te dienen bij de Nederlandse exportcontrole-autoriteiten.
Zonder vergunning is de export van deze goederen niet toegestaan. Het Ministerie van
Buitenlandse Zaken toetst elke vergunningaanvraag zorgvuldig aan de acht criteria
van het EU Gemeenschappelijk Standpunt inzake wapenexportcontrole (2008/944/GBVB)
om vast te stellen of een vergunning wordt verleend.

Vraag 4

Acht u het wenselijk dat Nederlandse burgers of bedrijven, onder strikte voorwaarden
en toezicht, onderdelen voor militaire systemen produceren en doneren aan Oekraïne?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Nederlandse bedrijven dragen reeds bij aan de Nederlandse steun aan Oekraïne, onder
andere door middel van productie van (onderdelen van) militaire systemen. Dit doen
zij volgens de geldende wet- en regelgeving inclusief strikt toezicht. Hierbij is
ook de Nederlandse exportcontrolewetgeving van toepassing. Zie hiervoor het antwoord
op vraag 3.

Mits wordt voldaan aan de strikte voorwaarden en toezicht zoals hierboven geschetst,
kunnen Nederlandse burgers daaraan bijdragen.

Vraag 5 en 6

Ziet u kansen voor het opzetten van een gecentraliseerd 3D-printprogramma in Nederland,
mogelijk in samenwerking met het MKB en technische universiteiten, waarbij vrijwilligers
en bedrijven via dual-use technologie kunnen bijdragen aan de Oekraïense verdediging?

Bent u bereid te onderzoeken of in samenwerking met bijvoorbeeld TNO en de maakindustrie
een programma kan worden opgezet om onderdelen van bijvoorbeeld drones, wapensystemen
of voertuigen via 3D-printtechnologie te produceren en beschikbaar te stellen aan
Oekraïne?

Antwoord 5 en 6

3D-printing moet niet gezien worden als een doel op zich: de waarde van 3D-printing
is afhankelijk van situatie en context. In de toepassingen waarin Defensie 3D-printing
inzet is de meerwaarde dat onderdelen ter plaatse kunnen worden gefabriceerd, waarmee
operaties minder afhankelijk worden van logistieke ketens. 3D-printing is, voor de
massaproductie van materieel, zelden een efficiënte vervanging van normale industriële
productietechnieken.

Wel wordt in de productieketen, ook bij de Nederlandse defensie-industrie ook gebruikt
gemaakt van 3D-printing voor bijvoorbeeld de productie van componenten of bij de ontwikkeling
van nieuwe producten en componenten. Het bedrijfsleven laat hiermee zien al over zulke
capaciteiten te beschikken en die ook in te zetten in de toeleveringsketen.

Daarnaast is Nederland actief betrokken bij de ondersteuning van Oekraïne op het gebied
van innovatieve technologieën. In samenwerking met tien Europese landen slaat Nederland
de handen ineen om onder de vlag van het Europese Defensie Agentschap (EDA) en dankzij
Kickstartfinanciering van Operationeel Beleid, een 3D-printing hub in Polen op te zetten. Het doel van de 3D-printing hub is om een blauwdruk te creëren
die de deelnemende lidstaten kunnen gebruiken als invulling voor zowel de eigen 3D-print-operaties
als ondersteuning voor Oekraïne. Deze inspanning toont aan dat wij ook bereid zijn
om innovatieve oplossingen te verkennen en toe te passen ter ondersteuning van onze
bondgenoten en partners.

Nederland zet zich dus al in via gevestigde en gereguleerde kanalen voor de productie
en distributie van militaire hulp aan Oekraïne, waaronder het 3D-printen van wapenonderdelen.
Dit waarborgt niet alleen de kwaliteit en veiligheid van de geleverde onderdelen maar
ook dat alle activiteiten in overeenstemming zijn met internationale regelgeving en
verplichtingen. Defensie focust vooral op de behoeftestelling van de Oekraïners op
macro niveau, en ziet niet zo snel kansen om een dergelijk gecentraliseerd printprogramma
op te zetten.

Vraag 7

Zijn er op dit moment technologische, juridische of politieke belemmeringen die een
dergelijk initiatief in Nederland in de weg staan? Zo ja, welke zijn dat en bent u
bereid deze aan te pakken?

Antwoord 7

De Wet wapens en munitie in Nederland regelt het bezit, de productie, de verkoop en
het vervoer van wapens en munitie. Zoals opgemerkt in de beantwoording van vraag 2,
is het op basis van de bepalingen van de Wet wapens en munitie uitdrukkelijk verboden
om wapens, munitie of wapenonderdelen te produceren zonder voorafgaande erkenning.
Deze regelgeving heeft eveneens betrekking op onderdelen die met behulp van geavanceerde
3D-printtechnologie worden vervaardigd. Het initiatief nemen tot het afdrukken van
een dergelijk wapen of onderdeel zonder de vereiste vergunning te hebben verkregen,
leidt derhalve tot een strafbaar feit en wordt door de autoriteiten als zodanig aangemerkt.

Momenteel loopt het traject voor de herziening van de Wet wapens en munitie. Hierin
wordt alle problematiek rondom de huidige Wet wapens en munitie opgehaald en worden
oplossingen verkend. De herziening dient ook toekomstbestendig te zijn en aan te sluiten
bij technologische en juridische ontwikkelingen.