Verslag van een rapporteur : Tussentijds verslag van de rapporteurs over de evaluatie en mogelijke herziening van de Nitraatrichtlijn

Nr. 599
VERSLAG VAN DE RAPPORTEURS

Vastgesteld 23 april 2025

Introductie

De vaste commissie voor Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) heeft
ons aangesteld als rapporteurs voor de evaluatie en mogelijke herziening van de Nitraatrichtlijn1.

In het werkprogramma voor het jaar 2024 kondigde de Europese Commissie reeds een evaluatie
aan van de Nitraatrichtlijn.2 In de visie voor landbouw en voedsel van 19 februari 2025 werd duidelijk dat de evaluatie
tegen het einde van 2025 wordt verwacht.3 De evaluatie zou mogelijk kunnen leiden tot een herziening van de Nitraatrichtlijn.
Daarnaast lopen op dit moment de onderhandelingen over het RENURE voorstel4 in het Nitraatcomité. Gelet op de nauwe samenhang van dit voorstel met de evaluatie
en mogelijk herziening van de Nitraatrichtlijn hebben wij dit onderwerp ook aan de
orde gesteld bij de gevoerde gesprekken.

In dit tussentijdse verslag zullen wij rapporteren over gesprekken die wij met de
Europese Commissie hebben gevoerd op twee niveaus; op het politieke niveau met Eurocommissaris
Roswall, verantwoordelijk voor milieu, waterweerbaarheid en concurrerende circulaire
economie, en op hoog ambtelijk niveau met vertegenwoordigers van DG Environment. Daarbij
zullen wij onze bevindingen delen en een voorstel doen voor het vervolg van het rapporteurschap.

Aanbevelingen van de rapporteurs

Dit tussentijds verslag kan door de commissie LVVN worden betrokken bij de toekomstige
commissiedebatten over de Landbouw- en Visserijraad en bij het commissiedebat Mestbeleid
op 19 juni 2025.

De commissie LVVN kan een reactie van de Minister vragen op de bevindingen in het
tussentijdse verslag, zodat deze informatie kan worden betrokken bij toekomstige commissiedebatten
over de Landbouw- en Visserijraad en bij het commissiedebat Mestbeleid op 19 juni
2025.

De commissie LVVN kan de Minister vragen om een tweemaandelijkse brief met een update
over de stand van zaken voor de ontwikkeling van het 8e actieprogramma Nitraatrichtlijn. Daarbij kan de Minister worden gevraagd aan te geven
welke stappen er zijn gezet, wat de volgende stappen in het proces zijn en welke maatregelen
worden overwogen. Daarbij kan de Minister tevens worden gevraagd aan te geven hoe
dit zich verhoudt tot een eventuele nieuwe aanvraag voor derogatie.

Doel van het EU-rapporteurschap

Het rapporteurschap richt zich op de evaluatie van de Nitraatrichtlijn en de daaropvolgende
mogelijke herziening van de Nitraatrichtlijn. Het rapporteurschap heeft enerzijds
als doel om de informatiepositie van de Kamer te versterken en anderzijds om te zorgen
voor aandacht en tijdige behandeling zodat het dossier zo optimaal mogelijk kan worden
behandeld in de Kamer.

Bevindingen van de rapporteurs

Evaluatie Nitraatrichtlijn

De Europese Commissie geeft aan dat dit sinds de start van de Nitraatrichtlijn de
eerste integrale evaluatie is van de richtlijn. Bij de evaluatie zal de Europese Commissie
onder andere kijken naar de samenhang tussen de Nitraatrichtlijn en andere Europese
wetgeving zoals de Kaderrichtlijn Water (KRW) en het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid
(GLB). Verder zal de Europese Commissie kijken naar de kosten van implementatie van
de richtlijn, directe voordelen van de richtlijn, mogelijkheden voor vereenvoudiging
en mogelijkheden voor vermindering van administratieve lasten. Centraal staat uiteindelijk
de vraag in welke mate de richtlijn geschikt is om de gestelde doelstelling te behalen,
namelijk om waterverontreiniging die wordt veroorzaakt of teweeggebracht door nitraten
uit agrarische bronnen te verminderen en verdere verontreiniging van dien aard te
voorkomen.

Evaluatie Nitraatrichtlijn: krachtenveld

Uit de gesprekken met de Europese Commissie komt naar voren dat Nederland in een unieke
situatie zit wanneer het gaat om de problemen rondom mest- en stikstofbeleid. Het
lijkt er tot op heden dan ook op dat Nederland één van de weinige landen is die grote
problemen ervaart met de implementatie van de Nitraatrichtlijn. Dit is ook terug te
zien in het zeer geringe aantal lidstaten met een derogatie. Dit speelt eigenlijk
alleen nog maar in Nederland en Ierland. Denemarken heeft lange tijd ook gebruik gemaakt
van de derogatiemogelijkheid, maar heeft inmiddels een alternatieve aanpak gevonden
om aan de normen uit de richtlijn te voldoen.

Om het krachtenveld beter in kaart te kunnen brengen zullen wij de commissie LVVN
voorstellen om een ECPRD5 vraag uit te zetten onder lidstaatparlementen.

Evaluatie Nitraatrichtlijn: aanpassing 170 kg / ha norm lijkt onwaarschijnlijk

Alhoewel de Europese Commissie nog niet vooruit wil lopen op de uitkomsten van de
evaluatie van de Nitraatrichtlijn, lijken de signalen over de toekomst van de 170 kilogram
per hectare (kg/ha) norm in de Nitraatrichtlijn helder. Het lijkt zeer onwaarschijnlijk
dat de 170 kg/ha norm zal worden verlaagd. Dit komt ook omdat Nederland redelijk alleen
lijkt te staan in de problematiek omtrent deze norm. De Eurocommissaris gaf ook aan
dat de insteek van de evaluatie niet is om milieustandaarden te verlagen, maar dat
de focus met name komt te liggen op vereenvoudiging en ondersteuning bij implementatie.

Derogatie

De Europese Commissie benadrukt dat zij lange tijd flexibel is geweest voor Nederland
met het verstrekken van een derogatie. Echter heeft dit volgens de Europese Commissie
tot onvoldoende resultaten geleid als het gaat om de verbetering van waterkwaliteit
en het voldoen aan milieunormen. De Europese Commissie lijkt de bal nu dan ook bij
Nederland te leggen om met maatregelen te komen zodat hierin (voor wat betreft de
verbetering van de waterkwaliteit) stappen worden gezet. De Europese Commissie benadrukt
daarbij dat de Nitraatrichtlijn zo is opgezet dat lidstaten veel vrijheid hebben bij
het kiezen van de maatregelen die passen bij de lidstaat om de doelstellingen uit
de richtlijn te behalen. Daarbinnen geeft de Europese Commissie aan graag met Nederland
mee te denken. De Europese Commissie benadrukt in deze context ook dat het haar rol
is om het gelijk speelveld in Europa te bewaken. Het feit dat andere lidstaten wel
een manier hebben gevonden om aan de Nitraatrichtlijn te voldoen, inclusief Denemarken
die tot voor kort ook gebruik maakte van een derogatie, maakt ook dat de Europese
Commissie zich terughoudend opstelt ten aanzien van een eventuele nieuwe derogatie.
Totdat er een stevig pakket op tafel ligt ten aanzien van het mestbeleid lijkt het
dan ook zeer onwaarschijnlijk dat een derogatie aan Nederland opnieuw verleend zal
worden.

RENURE

Tijdens het Nitraatcomité van 31 mei 2024 heeft de Europese Commissie het RENURE voorstel
gepresenteerd. Tot op heden heeft er nog geen besluitvorming plaatsgevonden over dit
voorstel (de laatste vergadering vond plaats op 20 maart 2025). Volgens de Europese
Commissie hebben enkele lidstaten zorgen geuit over de gevolgen van het voorstel voor
het al dan niet blijven bestaan van een gelijk speelveld.

Terugkoppeling over de ondernomen activiteiten

Gesprek met DG Environment van de Europese Commissie

Op donderdag 10 april 2025 hebben wij een gesprek gevoerd met een delegatie van DG
Environment die verantwoordelijk is voor de evaluatie en implementatie van de Nitraatrichtlijn.
De Europese Commissie heeft een toelichting gegeven op de opzet en het doel van de
evaluatie. Vervolgens hebben wij naar een aantal specifieke aspecten gevraagd, namelijk
het krachtenveld ten aanzien van de evaluatie en implementatie van de richtlijn, de
waarschijnlijkheid van een eventuele aanpassing van de 170 kg/ha norm, de mogelijkheden
voor een derogatie voor Nederland en de stand van zaken ten aanzien van het RENURE
voorstel.

Gesprek met Eurocommissaris Roswall

Op donderdag 10 april 2025 hebben wij als rapporteurs deelgenomen aan het gesprek
tussen Eurocommissaris Roswall en de vaste commissie Infrastructuur en Waterstaat
en Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur. Tijdens het gesprek is het onderwerp
van de Nitraatrichtlijn door ons als rapporteurs en door verschillende andere leden
van de commissie LVVN aan de orde gesteld.

Vervolg van het EU-rapporteurschap

Gelet op de interessante uitkomsten van het gesprek met DG Environment van de Europese
Commissie zijn wij voornemens om nog voor het aankomende commissiedebat mestbeleid
in juni een gesprek te organiseren voor de commissie LVVN met vertegenwoordigers van
DG Environment van de Europese Commissie. Daarnaast zullen wij de commissie LVVN voorstellen
om een ECPRD vraag uit te zetten onder andere lidstaatparlementen. Dit om in kaart
te brengen hoe het krachtenveld eruit ziet ten aanzien van de evaluatie en mogelijke
herziening van de Nitraatrichtlijn en het RENURE voorstel. Ook zullen wij de commissie
LVVN voorstellen om via parlement & wetenschap enkele wetenschappelijke factsheets
of position papers op te vragen over de wetenschappelijke onderbouwing van de 170kg / ha
norm in de Nitraatrichtlijn.

Van Campen Holman Vedder