Amendement : Amendement van de leden Wijen-Nass en Van Waveren over het instrueren door de volmachtgever op welke kandidaat de gemachtigde moet stemmen

Nr. 9
AMENDEMENT VAN DE LEDEN WIJEN-NASS EN VAN WAVEREN

Ontvangen 16 april 2025

De ondergetekenden stellen het volgende amendement voor:

In artikel I, onderdeel A, wordt aan de voorgestelde zin toegevoegd «en instrueert
de gemachtigde op welke kandidaat de stem namens hem moet worden uitgebracht».

Toelichting

De voorgestelde wijziging beoogt de norm rondom het gebruik van een volmacht bij verkiezingen
verder te expliciteren. In het wetsvoorstel is reeds opgenomen dat de volmachtgever
zélf een gemachtigde aanwijst. Dit verduidelijkt dat het initiatief tot het verlenen
van een volmacht altijd bij de kiezer ligt. Daarmee wordt recht gedaan aan het uitgangspunt
dat iedere kiezer persoonlijk verantwoordelijk is voor het uitoefenen van zijn kiesrecht.

De Afdeling advisering van de Raad van State heeft in haar advies echter terecht opgemerkt
dat een eigenlijke en zorgvuldige toepassing van de volmachtregeling méér vereist
dan enkel het aanwijzen van een gemachtigde. Ook het geven van een instructie over
hoe de stem moet worden uitgebracht – een zogenoemde steminstructie – behoort daar
volgens de Afdeling onlosmakelijk bij. De gemachtigde moet namelijk niet naar eigen
inzicht stemmen, maar de stem uitbrengen zoals door de volmachtgever is bedoeld.

De gedachte hierachter is eenvoudig, maar fundamenteel: stemmen is een persoonlijk
recht, dat niet «overdraagbaar» is in de zin van dat iemand anders volledig vrij kan
stemmen in jouw plaats. Een volmacht is geen blanco cheque. De bedoeling van de volmachtregeling
is dat de gemachtigde handelt in naam van en volgens de wens van de volmachtgever.

Dat beginsel is ook verankerd in artikel 4 van de Grondwet, waarin staat dat «iedere Nederlander het recht heeft om te stemmen.» Hieruit volgt dat het stemrecht niet alleen een individueel recht is, maar ook persoonlijk
dient te worden uitgeoefend – zelfs wanneer men zich om praktische redenen door een
ander laat vertegenwoordigen. De Kieswet regelt de volmachtprocedure, maar laat tot
op heden na om expliciet op te nemen dat een steminstructie onderdeel is van een geldig
en zorgvuldig gebruik van die procedure.

Juist in een tijd waarin de integriteit van verkiezingen volop in de publieke aandacht
staat, is het van belang om ook in de wetgeving helder te maken wat de grenzen zijn
van legitiem gebruik van een volmacht. Zonder expliciete bepaling hierover kan ten
onrechte de indruk ontstaan dat een kiezer er ook voor kan kiezen om een ander de
stem «voor hem» te laten uitbrengen zonder daar verder enige zeggenschap over te houden
– bijvoorbeeld omdat men geen interesse heeft om zelf na te denken over de stemkeuze.
Dat zou in strijd zijn met de geest van het kiesrecht.

Door aan de reeds voorgestelde zinsnede in artikel L 2, eerste lid, toe te voegen
dat de volmachtgever de gemachtigde ook instrueert over de stemkeuze, wordt deze norm
verduidelijkt en wordt de kieswetgeving in lijn gebracht met de uitgangspunten van
de Grondwet en het advies van de Afdeling advisering van de Raad van State.

Wijen-Nass Van Waveren