Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kostic over de ernstige vogelgriep-situatie

Antwoord van Minister Wiersma (Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur), mede
namens de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (ontvangen 18 maart 2025)

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de uitzending van EenVandaag en de noodoproep van wildopvangcentra
en dierenambulances over het toenemende aantal vogelgriepbesmettingen bij wilde dieren?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u ermee bekend dat experts spreken over een pandemie bij dieren?2

Antwoord 2

Ja. Men spreekt van een pandemie als een epidemie wereldwijd veel mensen, of zoals
in dit geval, dieren treft.

Vraag 3

Bent u ermee bekend dat vogelgriep in de Verenigde Staten op grote schaal rondgaat
zowel bij wilde dieren als in de veehouderij en dat daar meer dan 60 mensen vogelgriep
hebben opgelopen in het afgelopen jaar, waarvan één persoon is overleden?3

Antwoord 3

Ja, de situatie in de Verenigde Staten (VS) is zorgelijk. Ik heb uw Kamer daarover
op 31 januari jl. geïnformeerd (Kamerstuk 28 807, nr. 306). Inmiddels zijn meer dan 900 melkveebedrijven besmet en 70 mensen. Het sterfgeval
in de VS betrof een persoon in Louisiana die besmet raakte na contact met hobbyvogels
in zijn tuin. De Minister van VWS en ik volgen de situatie nauwgezet en zullen aan
de hand van nieuwe informatie bepalen of verdere acties nodig zijn.

Vraag 4

Bent u ermee bekend dat ook in Nederland vogelgriep flink om zich heen grijpt en er
veel dode vogels worden aangetroffen?4

Antwoord 4

Sinds december is er een toename in het aantal wilde vogels met vogelgriep. In Nederland
wordt vogelgriep bij levende wilde vogels gemonitord door het Erasmus MC en bij dode
wilde vogels door het Dutch Wild Life Health Centre en Wageningen Bioveterinary Research.
De resultaten van deze monitoring ontvang ik op regelmatige basis. De aantallen besmette
wilde vogels met vogelgriep zijn vooralsnog lager dan in 2021 tot en met 2023.

Vraag 5

Kunt u zich herinneren dat u bij het commissiedebat Zoönosen en dierziekten van donderdag
6 februari 2025 hebt gesteld dat op dit moment het zoönotisch risico vanwege vogelgriep
laag is en u daarom geen noodzaak ziet voor financiële ondersteuning van dierenhulporganisaties?

Antwoord 5

Ja, het klopt dat het risico voor de volksgezondheid laag is. Er is specifiek voor
Nederland een risicobeoordeling van de vogelgriep situatie gemaakt, door een, op advies
van het Deskundigenberaad Zoönosen (DB-Z) ingestelde, multidisciplinaire expertgroep.
De expertgroep heeft het actuele risico van hoogpathogene vogelgriep (HPAI) voor de
volksgezondheid in Nederland in hun laatste risicobeoordeling van 16 december jl.
voor de algemene bevolking ingeschat op zeer laag en voor personen die beroepsmatig
worden blootgesteld laag tot matig (Kamerstuk 28 807, nr. 306).

Dierenhulporganisaties hebben geen formele taak bij het opruimen van dode wilde vogels.
Dit is een aangelegenheid van de terreineigenaar zoals aangegeven in de Kamerbrief
van 15 oktober jl. (Kamerstuk 28 807, nr. 303) en staat uitgewerkt in de Leidraad omgang met wilde dieren met vogelgriep5. In deze Kamerbrief heb ik ook aangegeven dat op het moment dat de vogelgriepsituatie
verergert en weer om substantiële inzet vraagt van dierenhulporganisaties, ik opnieuw
zal beoordelen of financiële ondersteuning nodig is. In het Commissiedebat Zoönosen
en dierziekten heb ik gezegd dat de situatie nu geen financiële ondersteuning aan
dierenhulporganisaties vergt.

Vraag 6

Hoe rijmt u deze uitspraak met alle berichten uit binnen- en buitenland over de ernstige
vogelgriepsituatie?

Antwoord 6

Het risiconiveau voor de personen die beroepsmatig worden blootgesteld aan het vogelgriepvirus
is laag tot matig. Dit is in lijn met het de risico-inschatting door het European
Centre for Disease Prevention and Control (ECDC). Daarnaast hebben dierenhulporganisaties
geen formele taak bij het opruimen van dode wilde vogels en zijn zij zelf verantwoordelijk
voor de kosten die zij maken bij het ophalen en laten euthanaseren van zieke wilde
vogels met vogelgriep.

Financiële ondersteuning acht ik op dit moment niet noodzakelijk. De aantallen besmette
wilde vogels met vogelgriep zijn vooralsnog lager dan in 2021 tot en met 2023. Ik
beoordeel de situatie opnieuw op het moment dat de vogelgriepsituatie verergert, bijvoorbeeld
doordat het virus muteert naar een meer zoönotische variant, en substantiële inzet
vraagt van dierenhulporganisaties. Ik blijf in goed overleg met de dierenhulporganisaties
en volg de situatie op de voet.

Vraag 7

Deelt u de mening dat de inzet van dierenhulporganisaties onmisbaar is, niet alleen
vanwege de zorg voor wilde dieren en het voldoen aan de zorgplicht, maar ook vanwege
het voorkomen van de verspreiding van vogelgriep en het beschermen van de volksgezondheid?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Allereerst wil ik ten aanzien van de aangehaalde zorgplicht een nuance plaatsen. Weliswaar
bepaalt artikel 2.1, zesde lid, van de Wet dieren dat eenieder hulpbehoeve dieren
de nodige zorg verleent, en is die bepaling ook van toepassing ten aanzien van in
het wild levende dieren, maar tegelijkertijd gelden ook de regels ter bescherming
van de natuur (Omgevingswet). Die gaan er juist van uit dat het niet is toegestaan
om een wild dier te vangen, met welk doel dan ook, zonder een omgevingsvergunning.
Dat vergt dus een afweging tussen het belang van het individuele dier en de ecologische
belangen. Die afweging kan het best door een deskundige worden gemaakt. In sommige
gevallen kan het oordeel zijn dat zorg wel wordt verleend, en andere gevallen niet
(zie hiervoor de zienswijze van de Raad voor de Dierenaangelegenheden «Dilemma’s in
de wildopvang6»). Het is, concluderend, dus niet zo dat er te allen tijde aan individuele in het
wild levende, hulpbehoevende dieren zorg moet worden verleend.

Vervoer en verzorging van zieke vogels met vogelgriep kan risico’s met zich meebrengen
voor de dier- en volksgezondheid als er niet voldoende aandacht is voor hygiëne, persoonlijke
beschermingsmiddelen en/of als de vogels niet in een quarantaine ruimte worden verzorgd.
Om verspreiding van en besmetting met vogelgriep te voorkomen is het belangrijk dat
alle betrokken partijen zich houden aan de voorschriften voor het hanteren van zieke
en dode dieren, zoals beschreven in de Leidraad.7 Gezien deze risico’s onderzoek ik de mogelijkheden om zieke wilde dieren met vogelgriep
op locatie te kunnen euthanaseren. Momenteel wordt door het Centre for Sustainable
Animal Stewardship (CenSAS, Faculteit Diergeneeskunde Utrecht) onderzocht welke euthanasiemethoden
toepasbaar zijn op wilde dieren door niet-veterinairen in de wildopvanglocaties. Zodra
dit onderzoek gereed is, zal ik samen met het Landelijk platform vogelgriep in wilde
dieren bespreken of deze methoden geschikt en toepasbaar zijn in het veld. Het rapport
verwacht ik op korte termijn en ik zal de Kamer hier vervolgens over informeren.

Vraag 8

Bent u bekend met het verzoek van de Kamer om te komen tot een structurele financiële
strategie voor het opruimen van de kadavers van wilde vogels en de opvang van mogelijk
besmette dieren, en de toezegging van de oud-minister om in gesprek te gaan met dierenhulporganisaties?8

Antwoord 8

Ja, deze motie (Kamerstuk 29 683, nr. 300) heb ik in de Kamerbrief van 15 oktober jl. (Kamerstuk 28 807, nr. 303) afgedaan en voer ik uit. Recent heeft in dit kader op beleidsniveau een gesprek
plaatsgevonden met Stichting Dierenlot. De Minister van VWS en ik hebben geconcludeerd
dat de vogelgriepsituatie nu nog niet zo erg is als in 2021 tot en met 2023.

Door mijn ambtsvoorganger is in 2021 eenmalig 50.000 euro vrijgemaakt voor steun aan
dierenhulporganisaties en in 2023, samen met de toenmalige Minister van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport, eenmalig 100.000 euro. Daartoe is destijds besloten vanwege de vogelgriepsituatie
op dat moment, met grote aantallen dode en zieke wilde vogels. Ook speelde dierenhulporganisaties
destijds een rol bij het opruimen van dode wilde vogels. Inmiddels zijn de rollen
en verantwoordelijkheden uitgewerkt in de Leidraad omgang met wilde dieren met vogelgriep9. Het opruimen van dode wilde vogels is een aangelegenheid van de terreineigenaar.
Verschillende gemeentes in de provincie Friesland zijn hierin een voorbeeld. Zij zorgen
zelf voor het opruimen van dode wilde vogels op hun eigen terreinen.

De Minister van VWS en ik blijven de situatie nauwgezet volgen en spreken de dierenhulporganisaties
op zeer regelmatige basis.

Vraag 9

Hoe vaak bent u persoonlijk in gesprek gegaan met dierenhulporganisaties over vogelgriep
en over het gebrek aan financiële ondersteuning sinds u bent aangetreden als Minister?

Antwoord 9

Beleidsmedewerkers van LVVN en VWS hebben recent gesproken met Stichting Dierenlot
en er is vaak contact met vertegenwoordigers van dierenhulporganisaties, onder andere
via het Landelijk Platform vogelgriep wilde dieren.

Vraag 10

Bent u ermee bekend dat de Staatssecretaris van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid
en Natuur in antwoorden op eerdere Kamervragen heeft gesteld dat het ministerie op
de hoogte is van de financiële problemen waar veel dierenhulporganisaties mee kampen?10 Kunt u dit bevestigen?

Antwoord 10

Ja.

Vraag 11

Kunt u tevens bevestigen dat dierenhulporganisaties op dit moment zelf moeten opdraaien
voor de extra kosten die ze maken vanwege vogelgriep?

Antwoord 11

Dierenhulporganisaties maken extra kosten in tijden van vogelgriep als zij zieke vogels
met vogelgriep ophalen en naar een dierenarts brengen om te euthanaseren. Voor deze
kosten zijn zij zelf verantwoordelijk.

Vraag 12

Klopt het dat dierenhulporganisaties niet eens door de rijksoverheid worden gecompenseerd
voor de kosten die gemaakt worden voor de griepprik en de beschermingsmiddelen, terwijl
dit noodzakelijk is voor het beschermen van de gezondheid van de medewerkers en van
de volksgezondheid?

Antwoord 12

Werkgevers van mensen die voor hun werk in contact komen met wilde, besmette dieren
zijn (o.b.v. Arbowetgeving) verantwoordelijk voor het verschaffen van persoonlijke
beschermingsmiddelen. Dit geldt ook voor vrijwilligers van dierenhulporganisaties.

Vraag 13

Vindt u het gerechtvaardigd dat uw ministerie geen enkele financiële bijdrage levert,
terwijl dierenhulporganisaties onmisbaar werk doen en kampen met financiële problemen?

Antwoord 13

Op dit moment, waarin de aantallen wilde vogels met vogelgriep niet vergelijkbaar
zijn met de jaren 2021 tot en met 2023 en de expertgroep het risico voor personen
die beroepsmatig worden blootgesteld ingeschat als laag tot matig, acht ik dit niet
noodzakelijk. Vanuit de rijksoverheid zijn we in gesprek met de dierenhulporganisaties
en ondersteunt het Ministerie van LVVN de sector op andere vlakken, zoals met onderzoek
of het faciliteren van gesprekken met andere ministeries en partijen. Daarnaast zet
ik mij in voor een basisopleiding voor medewerkers van dierenambulances en onderzoek
ik de mogelijkheden om dit te financieren, mede naar aanleiding van een aangenomen
motie hierover (Kamerstuk 28 286, nr. 1368).

Vraag 14

Kunt u begrijpen dat uw opmerking bij het commissiedebat over dat de overheid geen
pinpas is, pijn kan doen bij veel hardwerkende vrijwilligers en medewerkers bij wildopvangcentra
en de dierenambulance, vanwege de ernstige financiële problemen bij deze organisaties,
wat gevolgen kan hebben voor hun eigen veiligheid, het kunnen vervullen van de wettelijke
zorgplicht en het beschermen van de volksgezondheid?

Antwoord 14

Ik heb bewondering voor het werk van wildopvangcentra, dierenambulances en dierenhulporganisaties
en de dierenliefde die daaruit spreekt en ben op de hoogte van de financiële problemen
waar veel van deze organisaties mee kampen. Tegelijkertijd vind ik het belangrijk
om aan te geven dat dierenhulporganisaties primair geen rol hebben in het opruimen
van dode wilde vogels en zijn zelf verantwoordelijk voor de kosten die zij maken voor
het ophalen en laten euthanaseren van zieke wilde vogels met vogelgriep.

Vraag 15

Hoeveel dieren met vogelgriep moet de dierenambulance per week ophalen voordat u overgaat
tot financiële ondersteuning? Hoe rijmt u dit met de aangenomen motie die vraagt om
een structurele financiële strategie?11

Antwoord 15

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 5 en 8 zal ik de situatie opnieuw beoordelen
op het moment dat de vogelgriepsituatie verergert, bijvoorbeeld doordat het virus
muteert naar een meer zoönotische variant, en weer om substantiële inzet vraagt van
dierenhulporganisaties.

Vraag 16

Bent u bereid om alsnog uitvoering te geven aan de aangenomen motie door over te gaan
tot een structurele financiële strategie? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 16

Zoals aangegeven in de Kamerbrief van 15 oktober jl. (Kamerstuk 28 807, nr. 303) voer ik de motie (Kamerstuk 29 683, nr. 300) uit door de situatie opnieuw te beoordelen op het moment dat de vogelgriepsituatie
verergert en opnieuw om substantiële inzet vraagt. In de beantwoording op vraag 5,
8 en 13 heb ik aangegeven dat ik hier nu geen aanleiding voor zie. Dierenhulporganisaties
hebben primair geen rol in het opruimen van dode wilde vogels en zijn zelf verantwoordelijk
voor de kosten die zij maken voor het ophalen en laten euthanaseren van zieke wilde
vogels met vogelgriep. Ik beoordeel de situatie opnieuw op het moment dat de vogelgriepsituatie
verergert, bijvoorbeeld doordat het virus muteert naar een meer zoönotische variant,
en om substantiële inzet van dierenhulporganisaties vraagt.

Vraag 17

Bent u bereid om aanvullend te kijken of u kunt bijdragen aan het beschermen van de
gezondheid van de medewerkers en vrijwilligers bij dierenhulporganisaties, door het
leveren van de griepprikken en beschermingsmiddelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 17

Persoonlijke beschermingsmiddelen vallen onder de verantwoordelijkheid van de werkgever,
die heeft een zorgplicht voor de werknemers en vrijwilligers. Ook in de reguliere
gezondheidszorg staat hiervoor geen overheidsbijdrage ter beschikking.

Voor de seizoensgriepvaccinatie worden werkgevers opgeroepen om de vaccinatie te verstrekken
via hun Arbodienst. Als de werkgever dit niet regelt, kunnen werknemers en vrijwilligers
de vaccinatie op eigen initiatief halen bij de huisarts. Het advies van het DB-Z en
Gezondheidsraad om de seizoensgriepvaccinatie laagdrempelig aan te bieden aan personen
die betrokken zijn bij het opruimen van dode wilde vogels en zoogdieren is en blijft
ingewikkeld in de praktische uitvoering. Het is lastig om de doelgroep te identificeren
en daarmee mensen gericht uit te nodigen voor vaccinatie. Ook is er weinig bekend
over de vaccinatiebereidheid van deze groep. De Minister van VWS wacht op resultaten
van onderzoek hiernaar en komt dan met een besluit over of, en zo ja hoe, seizoensgriepvaccinatie
laagdrempelig kan worden aangeboden. De resultaten worden voor de zomer verwacht.

Vraag 18

Deelt u het inzicht dat we er daarnaast alles aan moeten doen om te voorkomen dat
vogelgriep zich verder verspreidt, muteert en overspringt op de mens en we voldoende
preventieve maatregelen moeten treffen om de verspreiding van vogelgriep tegen te
gaan?

Antwoord 18

Ten algemene geldt dat het niet mogelijk is om verspreiding van vogelgriep onder wilde
vogels te voorkomen. Het beleid is erop gericht om de kans op uitbraken bij gehouden
vogels te verlagen en de risico’s voor de dier- en volksgezondheid te beperken. Het
vorige kabinet heeft hiertoe het Intensiveringsplan preventie vogelgriep opgesteld,
waarin maatregelen staan ten behoeve van de volksgezondheid en de gezondheid van wilde
en gehouden dieren (Kamerstuk 28 807, nr. 291).

31 januari jl. is de Kamer geïnformeerd over de voortgang van het Intensiveringsplan
preventie vogelgriep (Kamerstuk 28 807, nr. 306). Daarin is aangegeven dat de maatregelen ten behoeve van preventie van het humane
risico van een meer zoönotische variant van vogelgriep voor de volksgezondheid in
het intensiveringsplan, vrijwel allemaal opgepakt en geïmplementeerd of lopende zijn.
Ook is onder andere de voortgang beschreven met betrekking tot vaccinatie van pluimvee,
structuurmaatregelen en de uitrol van het bioveiligheidsplan voor pluimveehouderijen.

De mondiale ontwikkelingen laten zien dat het virus kan muteren, en dat we ons moeten
blijven voorbereiden op nieuwe varianten van het virus, die mogelijk ook besmettelijker
kunnen zijn dan de huidige variant. Daarom zetten de Minister van VWS en ik in op
de uitvoering van de maatregelen uit het Intensiveringsplan, zowel voor de korte als
de lange termijn.

Daarnaast wordt snel gehandeld bij verdenkingen van vogelgriep. Pluimveehouders zijn
zich erg bewust van de risico’s op vogelgriep, zeker in gebieden met een hoge concentratie
van bedrijven. Het algemene beeld is dat pluimveehouders en dierenartsen alert zijn
en verdenkingen snel melden. Bij een besmetting wordt direct geruimd door de NVWA.
Dit beperkt de risico’s op verspreiding van vogelgriep tussen bedrijven aanzienlijk.

Vraag 19

Gaat u invulling geven aan het advies van het Europees Centrum voor Ziektepreventie
en Ziektebestrijding (ECDC) en de Europese Autoriteit voor Voedselveiligheid (EFSA)
om de dichtheid van pluimvee en pluimveebedrijven, zowel in waterrijke gebieden, als
daarbuiten, te verlagen?12 Zo ja, op welke manier? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 19

In het Intensiveringsplan preventie vogelgriep (Kamerstuk 28 807, nr. 291) is door het vorige kabinet opgenomen dat een impactanalyse wordt uitgevoerd naar
mogelijke structuurmaatregelen: een verbod op nieuwvestiging en/of een verbod op uitbreiding
van pluimveebedrijven in pluimveedichte gebieden en in waterrijke gebieden. Experts
van Wageningen Economic Research (WEcR) voeren momenteel een analyse uit naar de impact
van deze maatregelen op de pluimveesector. Daarna zullen andere experts een inschatting
maken van de verwachte impact van deze maatregelen op de volks- en diergezondheid.
Dit soort structuurmaatregelen zijn ingrijpend. Met deze impactanalyse en een juridisch-
beleidsmatige analyse zal een zorgvuldige weging worden gemaakt op basis van proportionaliteit,
geschiktheid en noodzaak.

Daarnaast hebben 245 pluimveehouders zich aangemeld voor de landelijke subsidieregelingen
voor vrijwillige bedrijfsbeëindiging (Landelijke beëindigingsregeling veehouderijlocaties
(Lbv en de Lbv-plus)).13 Dit kan ertoe leiden dat het aantal pluimveebedrijven in deze gebieden afneemt, wat
er weer toe kan leiden dat de kans op uitbraken met en verspreiding van vogelgriep
afneemt. Het is op voorhand moeilijk te voorspellen hoe groot het effect hiervan zal
zijn; dat hangt onder meer af van aan hoeveel en welke pluimveehouders de subsidie
wordt verleend.

Vraag 20

Kunt u deze vragen één voor één en binnen de daarvoor gestelde termijn beantwoorden?

Antwoord 20

De vragen zijn individueel beantwoord. De afstemming van deze antwoorden vroeg meer
tijd, zoals ik uw Kamer heb laten weten.