Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ellian over “procesafspraken met grote criminelen”

Antwoord van Minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 6 februari 2025).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 682.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten, zowel in de media als van de rechtspraak zelf, over
de gemaakte procesafspraken met Gregory F., Boris P. en Edin G.?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat grote internationale drugshandelaren in plaats van de maximale
gevangenisstraf van 12 jaar, nu 9 jaar (Gregory F.), 8 jaar (Boris P.) en 7 jaar (Edin G.)
opgelegd hebben gekregen?

Antwoord 2

Criminele kopstukken moeten worden aangepakt. Daarom spant het Openbaar Ministerie
zich tot het uiterste in om dit zo effectief mogelijk te blijven doen. Het Openbaar
Ministerie heeft het in deze zaken wenselijk geacht om met de verdachten procesafspraken
te maken. Het past mij niet om gemaakte keuzes omtrent strafvervolging en strafoplegging
in individuele zaken te becommentariëren. Wel kan ik – onder verwijzing naar eerdere
antwoorden van mijn ambtsvoorganger op Kamervragen over dit onderwerp1 – in algemene zin opmerken dat procesafspraken een wezenlijke bijdrage kunnen leveren
aan de effectiviteit en voortvarendheid van het strafproces, met name in omvangrijke
of complexe zaken. Daarnaast kunnen procesafspraken bevorderen dat de procespartijen
afzien van het instellen van hoger beroep, zodat de desbetreffende zaak versneld wordt
afgedaan. Een en ander kan bijdragen aan een verkorting van doorlooptijden, de werklast
en capaciteitsinzet in omvangrijke of complexe strafzaken beperken en bij een veroordeling
de tenuitvoerlegging van de opgelegde straf vergemakkelijken. Deze zwaarwegende factoren
maken het dat het Openbaar Ministerie een afweging maakt – afhankelijk van onder meer
de aard en omvang van de zaak en de ernst van de ten laste te leggen strafbare feiten –
hoe de verdachte het meest effectief kan worden vervolgd. Door de mogelijkheid om
strafzaken door middel van procesafspraken af te doen blijft ook meer capaciteit beschikbaar
om andere strafzaken op te pakken en wordt bovendien de kans op strafvermindering
op grond van lange doorlooptijden in strafzaken kleiner.

Tegen die achtergrond acht het kabinet het van belang om een wettelijk kader voor
procesafspraken in te voeren. In de Eerste Aanvullingswet van het nieuwe Wetboek van
Strafvordering is dit wettelijk kader opgesteld voor de toepassing van procesafspraken
in strafzaken, uitgaande van de kaders die de Hoge Raad hiervoor heeft gesteld. Momenteel
worden de consultatieadviezen verwerkt. Daarna zal de Raad van State om advies worden
gevraagd, waarna het wetsvoorstel bij de Tweede Kamer wordt ingediend.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat met drie belangrijke contacten van het crimineel samenwerkingsverband
van Ridouan Taghi procesafspraken zijn gemaakt?

Antwoord 3

Op individuele zaken kan ik niet ingaan. In algemene zin geldt dat het aan het Openbaar
Ministerie is om te beslissen op welke manier een strafzaak het meest effectief kan
worden afgedaan. Bij het maken van procesafspraken neemt het Openbaar Ministerie altijd
de aard en ernst van het strafbare feit en de persoon van de verdachte mee.

Vraag 4 en 5

Wat vindt u ervan dat zowel Boris P. en Edin G. een «boete» hebben moeten betalen
van respectievelijk 200.000 euro en 1 miljoen euro?

In hoeverre herkent u dat de schijn ontstaat dat grote internationale drugshandelaren
een lagere gevangenisstraf kunnen «kopen» omdat zij bij uitstek over meer dan genoeg
geld beschikken?

Antwoord 4 en 5

Ik sta achter de inspanning van het Openbaar Ministerie om criminele kopstukken zo
effectief mogelijk aan te pakken. Procesafspraken kunnen daarbij een goed middel zijn
om doorlooptijden, werklast en strafvermindering te beperken. In concrete gevallen
is het aan het Openbaar Ministerie om te beoordelen welke strafeis passend is en aan
de rechter om uiteindelijk, op basis van de concrete omstandigheden van het geval,
een passende straf op te leggen voor de bewezenverklaarde feiten. De rechter kan een hogere straf opleggen dan in de procesafspraken is voorgesteld, afhankelijk van
de ernst van de strafbare feiten. Het past mij niet om te oordelen over de meest passende
straf in individuele zaken.

Vraag 6

Vindt u het wenselijk dat internationale drugshandelaren een kortere straf zullen
uitzitten, terwijl bij het maken van procesafspraken zij de ten laste gelegde feiten
niet hoeven te bekennen en ook geen relevante informatie aan de opsporing hoeven te
verschaffen?

Antwoord 6

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2 kunnen procesafspraken een wezenlijke
bijdrage leveren aan de effectiviteit en voortvarendheid van het strafproces, met
name in omvangrijke of complexe zaken. Er bestaat op dit moment geen specifieke wettelijke
regeling van procesafspraken. De praktijk wordt nader genormeerd via door de Hoge
Raad gegeven kaders (ECLI:NL:HR:2022:1252) en de Aanwijzing procesafspraken in strafzaken van het College
van Procureurs-Generaal. Binnen die grenzen kunnen procesafspraken worden gemaakt.
Met het oog op het nieuwe Wetboek van Strafvordering bevat de Eerste aanvullingswet
een regeling van procesafspraken. Zo’n specifieke wettelijke regeling geeft de wetgever
de mogelijkheid om principiële vragen die samenhangen met procesafspraken van een
antwoord te voorzien, waaronder de vraag of de mate van strafkorting die in verband
staat met gemaakte procesafspraken wettelijk moet worden gemaximeerd en of de mogelijkheid
om procesafspraken te maken bij bepaalde strafbare feiten moet worden uitgesloten.
Op dit moment worden de consultatieadviezen over dit wetsvoorstel verwerkt.

Vraag 7

Wat vindt u ervan dat internationale drugshandelaren een beduidend kortere gevangenisstraf
krijgen door het maken van procesafspraken, terwijl het kabinet een wetsvoorstel in
consultatie heeft gebracht waarmee de maximale gevangenisstraf op de in- en uitvoer
van harddrugs verhoogd wordt naar 16 jaar gevangenisstraf?

Antwoord 7

De mogelijkheid om procesafspraken te maken draagt bij aan een voortvarend strafproces
(zie ook het antwoord op vraag 2). Dat geldt ook voor strafzaken waarin grootschalige
drugsdelicten ten laste zijn gelegd.

Vraag 8

In hoeverre zou tijdwinst een rol moeten spelen in strafaken waarin voldoende PGP-bewijs
voorhanden is?

Antwoord 8

Het is aan het Openbaar Ministerie om af te wegen in hoeverre er sprake is van voldoende
bewijs en, zo ja, of procesafspraken aan de orde zijn. Tijdwinst is een factor die
het OM in zijn belangenafweging meeneemt, ook in grootschalige strafzaken waarbij
grote hoeveelheden bewijsmateriaal ten grondslag liggen aan de veroordeling.

Vraag 9

Vindt u dat het risico op voortgezet crimineel handelen altijd een onderdeel zou moeten
zijn bij de beoordeling of procesafspraken gemaakt kunnen worden?

Antwoord 9

Het kabinet hecht groot belang aan het voorkomen van voortgezet crimineel handelen
vanuit detentie. De totstandkoming van procesafspraken en van het vonnis staan momenteel
los van de tenuitvoerlegging van straffen. Bij het maken van procesafspraken is het
toepasselijke detentieregime geen onderwerp van gesprek. Zo is dat ook opgenomen in de Aanwijzing procesafspraken in
strafzaken van het Openbaar Ministerie. Als er voorafgaand aan het maken van procesafspraken
signalen zijn van mogelijk voortgezet crimineel handelen in detentie, worden deze
signalen wel betrokken bij de beslissing over het al dan niet maken van procesafspraken.

Vraag 10

Zijn procesafspraken met grote criminelen zoals internationale drugshandelaren volgens
u gepast? Zo ja, op welke wijze worden procesafspraken met grote criminelen zoals
internationale drugshandelaren wettelijk ingekaderd? Zo nee, wat gaat u doen om ervoor
te zorgen dat procesafspraken voorlopig niet meer op deze manier gemaakt worden?

Antwoord 10

Ik verwijs hiervoor naar mijn antwoorden op vragen 2 en 6.