Verslag van een bijeenkomst : Verslag van een interparlementaire conferentie betreffende het Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid (GBVB) en het Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid (GVDB) van de Europese Unie

X/ Nr. 25
VERSLAG VAN EEN CONFERENTIE

Vastgesteld 5 december 2024

Een delegatie van Eerste en Tweede Kamer heeft van 9 tot en met 10 september 2024
deelgenomen aan de Interparlementaire Conferentie voor het Gemeenschappelijk Buitenlands
en Veiligheidsbeleid en het Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid (IPC
GBVB/GVDB) te Boedapest, Hongarije.

De delegatie brengt hierbij beknopt verslag uit van dit werkbezoek. De IPC werd georganiseerd
door het Hongaarse parlement.

Voorafgaand aan de conferentie werd de delegatie ook bijgepraat over de relaties met
Hongarije en het Hongaarse EU-voorzitterschap door de Nederlandse ambassadeur in Hongarije,
mevrouw Désirée Bonis, en als gastspreker Prof. Dr. Pál Sonnevend, decaan van de Faculteit
Rechtsgeleerdheid van de ELTE-universiteit. De delegatie is hen zeer erkentelijk voor
de briefing.

De delegatie bestond namens de Tweede Kamer uit het lid Pepijn van Houwelingen (FvD).
Namens de Eerste Kamer namen de leden Tineke Huizinga (CU, ondervoorzitter commissie
BDO) en Henk Marquart Scholtz (BBB) deel.

Opening

De conferentie werd geopend door de plaatsvervangend voorzitter van het Hongaarse
parlement, de heer Janós Latorcai. Hij benoemde de prioriteiten van het Hongaarse
EU-voorzitterschap op het gebied van veiligheid en defensie: EU-uitbreiding, defensiesamenwerking
en de bescherming van de buitengrenzen van de EU. Vervolgens werden welkomstwoorden
uitgesproken door de voorzitters van de commissies voor Buitenlandse Zaken en Defensie
van het Hongaarse parlement en de voorzitter van de commissie voor Buitenlandse Zaken
van het Europees Parlement (AFET).

Sessie I – Het toekomstige Europa en de landen die zich bij de EU willen aansluiten

Tijdens de eerste sessie stelde de Hongaarse Eurocommissaris Várhelyi (Nabuurschap
en Uitbreiding) dat uitbreiding van de EU onontkoombaar is. Volgens hem is het niet
de vraag of, maar wanneer de Unie uit zal breiden.

De Hongaarse Minister van Europese Zaken János Bóka zette tijdens zijn betoog de prioriteiten
van het Hongaarse EU-voorzitterschap uiteen. Hongarije wil inzetten op versterking
van de concurrentiekracht van de EU, versterking van de Europese defensie-industrie,
EU-uitbreiding (waarbij Hongarije de nadruk legt op toetreding van de Westelijke Balkanlanden),
EU-hervormingen, cohesiebeleid en het tegengaan van illegale migratie.

Tijdens de daaropvolgende discussie spraken veel van de aanwezige parlementariërs
hun steun uit voor uitbreiding van de EU. Daarbij onderstreepten sommigen het belang
van een op merites gebaseerd toetredingsproces. Anderen stelden dat de EU hervormd
moet worden voordat nieuwe landen kunnen toetreden. In de discussie was ook aandacht
voor de situatie van verschillende kandidaat-lidstaten.

Sessie II – Prioriteiten van het Gemeenschappelijk Buitenlands en Veiligheidsbeleid/
Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid

Tijdens de tweede sessie sprak Hoge Vertegenwoordiger van de Unie voor Buitenlandse
Zaken en Veiligheidsbeleid (HV) Josep Borrell via een videoboodschap over de prioriteiten
voor het EU buitenland-, veiligheids- en defensiebeleid. De heer Borrell memoreerde
dat hij aan het begin van zijn termijn had gesteld dat Europa de taal van de macht
moet leren spreken. Sindsdien heeft de EU volgens Borrell stappen gezet, maar niet
snel genoeg. Tegenover Rusland heeft de EU de taal van de macht gesproken, maar niet
in het Midden-Oosten. De HV benadrukte dat de mogelijkheid van de EU om invloed uit
te oefenen afhangt van het vermogen van de EU om met één stem te spreken.

De heer Mordue, plaatsvervangend secretaris-generaal van de diplomatieke dienst van
de EU (EDEO), sprak over de complexe dreigingen die op de EU afkomen. Omdat tegenwoordig
vrijwel alles als wapen kan worden ingezet is volgens Mordue een brede visie op veiligheid
nodig.

De aanwezige parlementariërs vroegen in hun bijdragen aandacht voor de situatie in
het Midden-Oosten en Oekraïne. Verschillende parlementariërs spraken hun steun uit
voor het verdiepen van Europese defensiesamenwerking. Tineke Huizinga uitte tijdens
haar inbreng kritiek op het bezoek van de Hongaarse premier Orbán aan China, Oekraïne
en Rusland tijdens het Hongaarse EU-Voorzitterschap. Haar inbreng kon rekenen op steun
van andere parlementariërs.

Urgent debat over een actueel onderwerp: De implicaties van willekeurige Russische
aanvallen op de Oekraïense economie en infrastructuur

Deze sessie werd voorgezeten door de heer Adam Bielan, lid van de Commissie Buitenlandse
Zaken van het Europees Parlement. De heer Bielan opende de sessie met de opmerking
dat het Europees Parlement en de EU zich richten op de gevolgen van de willekeurige
Russische aanvallen op de economie en infrastructuur van Oekraïne. De Oekraïnefaciliteit
en de Europese Vredesfaciliteit zijn essentieel voor financiële bijstand op de lange
termijn, terwijl de militaire bijstandsmissie van de EU ter ondersteuning van Oekraïne
(EUMAM Ukraine) de directe behoeften van Oekraïne ondersteunt. De EU is van mening
dat de verwoesting die in Oekraïne is aangericht door Rusland financieel moet worden
gecompenseerd en roept op tot een solide juridisch regime voor het in beslag nemen
van Russische staatseigendommen. Er waren geen andere sprekers in dit panel.

De aanwezige parlementariërs in de zaal konden in het resterende deel van de sessie
hun inbrengen leveren. Een overgrote meerderheid van de sprekers uitte steun aan Oekraïne
en benadrukte het belang van het leveren van goederen op het gebied van energie, om
de winter door te komen en op militair vlak, zodat Oekraïne stand kan blijven houden
in de oorlog tegen Rusland. Ook werd er genoemd dat er nu al moet worden gekeken naar
wat er na de oorlog voor de wederopbouw nodig is. De heer Bielan sloot de sessie en
uitte zijn dank voor de levendige en interessante discussie.

Sessie III – Bescherming van de buitengrenzen en illegale migratie

De derde sessie ging over grensbescherming en het tegengaan van illegale migratie,
een prioriteit van het Hongaarse voorzitterschap. De sessie werd voorgezeten door
de voorzitter van de defensiecommissie van het Hongaarse parlement, de heer Lajos
Kósa. Hij stelde dat als de migratiecrisis niet wordt opgelost, dit het einde van
de EU betekent. Hij vroeg aandacht voor de situatie aan de zuidgrens van Hongarije
en uitte kritiek op de EU, die Hongarije in zijn ogen onvoldoende heeft gesteund bij
het bewaken van de grenzen.

De heer Bence Rétvári, de Hongaarse Staatssecretaris voor Binnenlandse Zaken, stelde
dat de realiteit aan de buitengrenzen van de EU wordt gecensureerd in West-Europa.
Het herinvoeren van binnengrenscontroles door verschillende EU-lidstaten onderstreept
volgens hem het belang van bewaking van de buitengrenzen. Ook pleitte de heer Rétvári
voor meer (financiële) steun vanuit de EU voor Hongaarse grensbewaking. De heer János
Zoltán Kuczik, plaatsvervangend hoofd van de Hongaarse politie, benoemde in zijn bijdrage
dat migratie een grote druk legt op de Hongaarse politie.

Veel van de aanwezige parlementariërs onderschreven het belang van het tegengaan van
illegale migratie. Pepijn van Houwelingen benoemde in zijn inbreng dat migratie een
belangrijk onderwerp was tijdens de Nederlandse parlementsverkiezingen van november
2023 en dat het nieuwe kabinet het strengste asielbeleid ooit wil voeren.

Sessie IV – Geopolitieke, strategische verschuivingen in de wereld

De heer Zsolt Némth, voorzitter van de Commissie Buitenlandse Zaken van het Hongaarse
parlement, opende de laatste sessie met de boodschap dat de voortdurende oorlog tussen
Rusland en Oekraïne de wereldorde en geloofwaardigheid van de Verenigde Naties bedreigt.
Interparlementaire dialoog is essentieel om deze gevoelige kwesties aan te pakken.

De heer Péter Sztáray, de Hongaarse Staatssecretaris voor Veiligheidsbeleid en Energiezekerheid,
gaf in zijn toespraak aan dat de EU voor uitdagingen staat bij het behouden van haar
institutionele balans en soevereiniteit in een wereld die van bipolair naar multipolair
verschuift. Belangrijke kwesties zijn onder meer massamigratie, klimaatverandering,
economische crises, de oorlog in Oekraïne en het conflict in het Midden-Oosten. Hij
adviseerde voorzichtigheid bij het stemmen met gekwalificeerde meerderheden, omdat
dit de eenheid van de EU en de implementatie van beslissingen kan verzwakken. De heer
Sztáray benadrukte dat er meer strategische autonomie nodig is, maar de NAVO blijft
wel noodzakelijk voor de verdediging van Europa.

Mevrouw Pia Kauma, voorzitter van de OVSE Parlementaire Vergadering, stelde dat de
agressieoorlog van Rusland tegen Oekraïne als een dodelijk conflict moet worden gezien
dat het internationaal recht schendt. Samenwerking en dialoog via de OVSE en de EU
zijn cruciaal voor vrede, stabiliteit en veiligheid in Europa en omgeving. De veerkracht
van Oekraïners en de geopolitieke situatie beïnvloeden ook de Europese veiligheid.
Mevrouw Kauma benadrukte de toewijding van de OVSE aan samenwerking voor vrede en
stabiliteit.

De heer Nicolás Pascual de la Parte, lid van de subcommissie Veiligheid en Defensie
van het Europees Parlement, sprak over veranderingen in de mondiale veiligheidsomgeving
zoals cyberoorlogvoering en hybride conflicten. Hij benoemde Ruslands agressie tegen
Oekraïne als een schending van internationaal recht en territoriale integriteit. China's
streven om in 2049 het machtigste land te worden zorgt voor dilemma's tussen gevestigde
en opkomende machten. Hij concludeerde dat de samenwerking tussen de EU en NAVO zich
moet richten op interoperabiliteit en militaire mobiliteit.

Afsluiting

De conferentie werd afgesloten door de heer Zsolt Némth. De volgende Interparlementaire
Conferentie voor het Gemeenschappelijk Buitenlands, Veiligheids- en Defensiebeleid
zal naar verwachting van 23 tot en met 25 maart 2025 plaatsvinden in Warschau, Polen.