Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Piri over het bericht dat gemeenten volgend jaar minder geld krijgen voor de opvang van Oekraïners

Antwoord van Minister Faber-Van de Klashorst (Asiel en Migratie), mede namens de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 22 november 2024). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2024–2025, nr. 589.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Gemeenten krijgen volgend jaar minder geld voor opvang
Oekraïners»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met het feit dat er momenteel 91.280 beschikbare bedden zijn voor Oekraïense
vluchtelingen met een bezettingsgraad van 99,7%?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Klopt het dat het streven van het kabinet is om voor 1 januari 2025, 125.000 opvangplekken
te creëren voor Oekraïense ontheemden? Zo ja, hoe zet het kabinet zich ervoor in dat
die extra 34.000 bedden in iets meer dan twee maanden tijd gerealiseerd worden?

Antwoord 3

Gelet op het te verwachten aantal ontheemden uit Oekraïne in juli 2025, is het benodigde
aantal gemeentelijke opvangplekken voor 1 juli 2025 bijgesteld tot 109.000. Dit betreft
een inspanningsverplichting. Ik ben mij ervan bewust dat dit een uitdagende opgave
is voor de gemeenten in Nederland, met name ook gelet op de grote opgave in de reguliere
asielketen. Het Rijk zet de ondersteuning aan gemeenten bij het realiseren van gemeentelijke
opvangplekken dan ook onverminderd voort. De Nationale Opvang Organisatie voor ontheemden
uit Oekraïne zal alle gemeenten en samenwerkingsverbanden blijven ondersteunen met
bemiddeling, advies en met financiële middelen. Het uitgangspunt hierbij is dat gemeenten
geen financieel nadeel ondervinden van de opvangtaak voor ontheemden uit Oekraïne.

Vraag 4

Kunt u, in het licht van deze opgave, toelichten waarom het kabinet het normbedrag
dat gemeenten ontvangen voor de opvang van Oekraïense ontheemden met zo’n 30% wil
verlagen naar 45 euro per dag?

Antwoord 4

Gemeenten krijgen sinds 2022 een vergoeding vanuit de Bekostigingsregeling opvang
ontheemden Oekraïne (BooO). De normbedragen die gemeenten vanuit de BooO ontvangen
worden jaarlijks herijkt, zodat zij aan blijven sluiten bij de werkelijke kosten die
gemeenten maken. De inzichten uit het kostprijsonderzoek in 2024 hebben ertoe geleid
dat de normbedragen worden verlaagd. Het nieuwe normbedrag voor de gemeentelijke opvang
(GOO) bedraagt per 1 januari 2025 € 44 per plek per dag. Het nieuwe normbedrag voor
de particuliere opvang (POO) bedraagt per 1 januari 2025 € 48 per geregistreerde persoon
per maand. Dit bedrag is lager dan vorig jaar mede doordat de relatief dure accommodatietypen
zoals hotels en schepen alsmede de kosten voor catering uit de opbouw van het normbedrag
zijn gehaald.

Mochten de kosten hoger uitvallen dan het normbedrag, dan kunnen gemeenten, net als
nu al mogelijk is, op basis van de uitzonderingsbepaling de werkelijke gemaakte kosten
per gerealiseerde plek per dag declareren. Daarbij kunnen de gemeenten de kosten voor
de voorbereiding van nieuwe bedden op aanvraag eveneens vergoed krijgen, naast het
normbedrag. Dit betekent dat de bekostiging geen drempel hoeft te vormen bij het creëren
van nieuwe opvangplekken.

Vraag 5

Deelt u de mening dat het substantieel verlagen van het normbedrag voor de opvang
van Oekraïense ontheemden ertoe zal bijdragen dat gemeenten geen nieuwe bedden kunnen
regelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Nee. In de zomer van 2024 is er opnieuw een onafhankelijk kostprijsonderzoek uitgevoerd
naar de samenstelling van de kosten die gemeenten maken voor de opvang van ontheemden
uit Oekraïne. De inzichten die uit het onderzoek naar voren komen, op basis van input
van gemeenten die aan het onderzoek hebben deelgenomen, dienen als basis voor de aanpassingen
in zowel het normbedrag voor de GOO als de POO per 1 januari 2025. Mochten de kosten
hoger uitvallen dan het normbedrag, dan kunnen gemeenten, net als nu mogelijk is,
op basis van de uitzonderingsbepaling de werkelijke gemaakte kosten per gerealiseerde
plek per dag declareren. Daarbij kunnen de gemeenten de kosten voor de voorbereiding
van nieuwe bedden op aanvraag eveneens vergoed krijgen, naast het normbedrag. Dit
betekent dat de bekostiging geen drempel hoeft te vormen bij het creëren van nieuwe
opvangplekken.

Vraag 6

Deelt u de mening dat we (vluchtelingen uit) Oekraïne in de kou laten staan als we
de opvangcapaciteit niet snel op orde krijgen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Op dit moment worden er bijna 92.000 ontheemden uit Oekraïne opgevangen in gemeentelijke
opvanglocaties. Ontheemden hebben recht op opvang onder de Richtlijn Tijdelijke Bescherming
(RTB) en er dient te worden voorkomen dat ontheemden geen opvangplek vinden. Mocht
een gemeente geen opvangplek hebben voor een ontheemde, omdat er onvoldoende opvangplekken
beschikbaar zijn, dan kan deze gemeente contact opnemen met gemeenten in de regio
om regionaal en daarna landelijk naar een opvangplek te zoeken. Mocht dat niet lukken,
dan draagt de gemeente zorg voor crisisnoodopvang. Vanuit het Rijk wordt dit gefinancierd.
Het uitgangspunt van de bekostiging is dat gemeenten geen financieel nadeel ondervinden
van de opvangtaak voor ontheemden uit Oekraïne. Zoals hierboven vermeld blijft de
uitzonderingsbepaling in stand. Dit houdt in dat gemeenten werkelijke kosten per gerealiseerde
plek per dag kunnen declareren wanneer zij niet uitkomen met het normbedrag. Dit betekent
dat de bekostiging geen drempel hoeft te vormen bij het creëren van nieuwe opvangplekken.

Vraag 7

Klopt het dat door de hoge bezettingsgraad er nauwelijks nog ruimte is voor overplaatsing
naar andere locaties/gemeenten in de regio, bijvoorbeeld als dit ten goede zou komen
van de veiligheid van de bewoners?

Antwoord 7

Er is al lange tijd sprake van een hoge bezettingsgraad waardoor er weinig opvangplekken
beschikbaar zijn voor ontheemden, ook in het geval van overplaatsing. Gemeenten hebben
de mogelijkheid om ontheemden binnen hun eigen gemeente te verplaatsen naar een andere
opvangplek/locatie indien dit nodig is of kunnen andere regio’s vragen om hulp. We
zien dat regio’s in nauw contact staan met elkaar en elkaar helpen indien overplaatsing
nodig is. In de praktijk wordt in dit soort gevallen gezamenlijk een oplossing gevonden.

Vraag 8

Kunt u garanderen dat de leefbaarheid en veiligheid op opvanglocaties niet in het
geding komt, als de opvang goedkoper en/of soberder wordt ingericht? Zo ja, hoe?

Antwoord 8

De verlaging van het normbedrag is op basis van het onafhankelijk kostprijsonderzoek
uitgevoerd naar de samenstelling van de kosten die gemeenten gemiddeld maken voor
de opvang van ontheemden uit Oekraïne. De nieuwe normbedragen zijn niet gericht op
het soberder inrichten van de opvang. Zoals hierboven vermeld is het lagere bedrag
mede het gevolg van het feit dat de relatief dure accommodatietypen zoals hotels en
schepen alsmede de kosten voor catering uit de opbouw van het normbedrag zijn gehaald.
Zoals hierboven ook vermeld blijft de uitzonderingsbepaling in stand. Dit houdt in
dat gemeenten werkelijke kosten per gerealiseerde plek per dag kunnen declareren wanneer
zij niet uitkomen met het normbedrag.

Vraag 9

Kunt u aangeven of de stijging van de kosten zich heeft doorgezet, zoals de gemeenten
dat verwachten, blijkend uit het kostprijsonderzoek opvang ontheemden Oekraïne 2023
waarin wordt gesteld dat er sprake is van een stijging van de kosten, mede door een
algemene prijsontwikkeling, en dat gemeenten verwachten dat de kosten verder zullen
stijgen in 2024 en 2025? Zo ja, aan welke kostencomponenten lag dat voornamelijk en
waarom kiest u dan toch voor het verlagen van het normbedrag?2

Antwoord 9

De verwachte kostenstijging heeft op de meeste kostencomponenten (8 van de 10) niet
doorgezet. Bij 2 van de 10 kostencomponenten, namelijk «gas, water, licht» en «verstrekkingen
dagbesteding», is echter wel een stijging te zien ten opzichte van 2023. Deze kostenstijgingen,
evenals de verwachte inflatie voor 2025, zijn verwerkt in de aangepaste normbedragen
die per 1 januari 2025 van kracht zijn.

Vraag 10

Heeft u in kaart gebracht met hoeveel procent het aantal gemeenten dat hogere kosten
dan het normbedrag maakt zal toenemen door de verlaging van het normbedrag met 30%,
gezien volgens het kostprijsonderzoek opvang ontheemden Oekraïne 2023 circa 15% van
de gemeenten hogere kosten dan het huidige normbedrag van 61 euro per dag maakt? Zo
ja, klopt het beeld dat 70% van de gemeenten geen opvangplekken kan creëren voor het
nieuwe normbedrag? Zo nee, wilt u dit alsnog in kaart brengen?

Antwoord 10

Nee, dit heb ik niet in kaart gebracht. Zoals hierboven vermeld blijft de uitzonderingsbepaling
is stand. Dit houdt in dat gemeenten werkelijke kosten per gerealiseerde plek per
dag kunnen declareren wanneer zij niet uitkomen met het normbedrag. Dit betekent dat
de bekostiging geen drempel hoeft te vormen bij het creëren van nieuwe opvangplekken.

Vraag 11

Kunt u aangeven op welke kostencomponenten gemeenten precies kunnen bezuinigen om
de opvang voor Oekraïense ontheemden te kunnen blijven realiseren met een verlaging
van het normbedrag met 30%?

Antwoord 11

Zoals hierboven vermeld zijn de nieuwe normbedragen niet gericht op soberdere opvang.
De verlaging van het normbedrag komt mede doordat de relatief dure accommodatietypen
zoals hotels en schepen alsmede de kosten voor catering, uit de opbouw van het normbedrag
zijn gehaald. De uitzonderingsbepaling blijft in stand. Dit houdt in dat gemeenten
werkelijke kosten per gerealiseerde plek per dag kunnen declareren wanneer zij niet
uitkomen met het normbedrag.

Vraag 12

Vindt u dat de opvang voor Oekraïners ook versoberd moet worden, aangezien u vaak
heeft aangegeven dat uw doel is om de asielopvang te versoberen en over te gaan tot
grote opvanglocaties? Zo ja, op welke punten? Welke onderdelen van de opvang voor
ontheemden uit Oekraïne horen daar wel bij en welke onderdelen niet?

Antwoord 12

Het doel is om ook per 1 januari 2025 reële compensatie te blijven bieden aan gemeenten
die kosten maken voor de opvang van ontheemden uit Oekraïne. Mochten gemeenten niet
uitkomen met het normbedrag blijft daarom de uitzonderingsbepaling in stand, waarbij
gemeenten werkelijke kosten per gerealiseerde plek per dag kunnen declareren. De nieuwe
normbedragen zijn niet gericht op het soberder inrichten van de opvang. Daarbij zet
ik mij wel in voor het ontmoedigen van relatief dure accommodatietypen zoals hotels
en schepen alsmede de kosten voor catering, door deze kostencomponenten uit de opbouw
van het normbedrag te halen.

Vraag 13

Vanaf wanneer wordt het normbedrag verlaagd en wat is het gevolg van deze bijstelling
voor lopende contracten van gemeenten met aanbieders van (opvang)locaties, waarbij
gemeenten op basis van het huidige normbedrag per dag een contract hebben afgesloten?

Antwoord 13

De herijkte normbedragen gelden per 1 januari 2025. Indien gemeenten als gevolg van
deze bijstelling niet uitkomen kunnen zij, zoals hierboven vermeld, een beroep doen
op de uitzonderingsbepaling. Daarmee hoeven gemeenten geen financieel nadeel van de
opvang van ontheemden uit Oekraïne te ondervinden.

Vraag 14

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk beantwoorden voor de begrotingsbehandeling van
het Ministerie van Asiel en Migratie op 5 november 2024?

Antwoord 14

De vragen zijn zo spoedig mogelijk in behandeling genomen. In verband met de voorbereidingen
voor de begrotingsbehandeling en dat de beantwoording afstemming heeft gevraagd met
andere departementen is dit niet voor 5 november 2024 gelukt.