Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Boswijk over het bezoek van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties aan de top van de BRICS-landen

Antwoord van Minister Veldkamp (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 18 november 2024).

Vraag 1

Deelt u de mening dat het een volstrekt verkeerd besluit is van de Secretaris-Generaal
van de Verenigde Naties (VN) – António Guterres – om op bezoek te gaan bij de top
van de BRICS-landen in Rusland? Zo nee, waarom niet?1

Antwoord 1

De jaarlijkse top op het niveau van regeringsleiders is een vast onderdeel van de
BRICS en de Secretaris-Generaal van de VN neemt gewoonlijk deel aan deze top, net
als dat hij deelneemt aan toppen van de G7 en G20. Gezien het Russische voorzitterschap
had het kabinet echter willen zien dat de VN bij deze top in Kazan niet door de Secretaris-Generaal
vertegenwoordigd was, maar op een lager niveau. Dit bezwaar heeft Nederland, net als
de EU en andere gelijkgezinden, duidelijk aan de SG kenbaar gemaakt.

Vraag 2

Deelt u de analyse dat de oorlogsmisdadiger Vladimir Poetin met het organiseren van
deze top in Kazan juist wil uitstralen dat het westerse beleid van isolatie en sancties
niet heeft gewerkt? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

Ontegenzeggelijk heeft president Poetin, die door het Internationaal Strafhof verdacht
wordt van oorlogsmisdrijven en voor wie er een arrestatiebevel uitstaat, in de beeldvorming
willen en kunnen benadrukken dat Rusland nog steeds relaties onderhoudt met veel landen
ondanks de agressieoorlog tegen Oekraïne.

Vraag 3

Deelt u de mening dat met dit bezoek de Secretaris-Generaal onnodig bijdraagt aan
het aanzien van deze top van BRICS-landen en daarmee bijdraagt aan het aanzien van
de oorlogsmisdadiger Vladimir Poetin? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Op de BRICS top komen, naast de BRICS-leden, meerdere VN-lidstaten samen op hoog niveau.
De Secretaris-Generaal van de VN neemt, zoals hij dat ook doet bij G7- en G20-toppen,
in de regel deel aan BRICS-toppen gelet op het percentage van de wereldbevolking en
het groeiende mondiale economische gewicht dat de BRICS-landen vertegenwoordigen.
Tijdens zijn deelname aan de top heeft de Secretaris-Generaal op Russisch grondgebied
en tegen president Poetin herhaald dat de agressieoorlog tegen Oekraïne een schending
van het internationaal recht en het VN Handvest is, en dat de territoriale integriteit
van Oekraïne gerespecteerd dient te worden. Het kabinet blijft evenwel van mening
dat de VN die boodschap ook op een ander niveau dan de Secretaris-Generaal had kunnen
afgeven op deze top.

Vraag 4 en 5

Klopt het dat de Secretaris-Generaal op donderdag 24 oktober jongstleden tevens een
persoonlijke ontmoeting gepland heeft staan met de oorlogsmisdadiger Vladimir Poetin?
Zo ja, wat vindt u hiervan?

Deelt u de mening dat het een verkeerd signaal is dat uitgerekend de Secretaris-Generaal
van de VN een ontmoeting heeft met een persoon waar het Internationaal Strafhof een
arrestatiebevel tegen heeft uitgevaardigd? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4 en 5

In 2013 heeft de toenmalige Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties richtlijnen
opgesteld over het contact tussen VN-functionarissen en personen tegen wie door het
Internationaal Strafhof een arrestatiebevel is uitgevaardigd.2 Deze richtlijnen voorzien niet in een absoluut contactverbod, maar bepalen wel dat
dergelijke contacten beperkt dienen te worden tot contacten die noodzakelijk zijn
voor het uitvoeren van essentiële door de VN gemandateerde activiteiten. Het is daarbij
aan de VN zelf om in het licht van de omstandigheden van het geval te bepalen of daar
sprake van is. Om ondermijning van het gezag van het Internationaal Strafhof te voorkomen,
was het wenselijk geweest als de VN in het licht van deze richtlijnen nader had onderbouwd
waarom deelname aan de BRICS-top op het niveau van de Secretaris-Generaal noodzakelijk
was. Dat geldt a fortiori voor de persoonlijke ontmoeting van de Secretaris-Generaal met president Poetin.

Vraag 6

Deelt u de mening dat het hypocriet en cynisch is dat de Secretaris-Generaal van de
VN wel naar een top van BRICS-landen in Rusland gaat, maar eerder de uitnodiging voor
de Vredesconferentie in Luzern van afgelopen juni heeft afgeslagen? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 6

Zoals aangegeven bij vraag 1 had het kabinet liever gezien dat de VN bij de top in
Kazan niet op het niveau van de Secretaris-Generaal was vertegenwoordigd. Juist omdat
hij eerder bij de Vredestop in Zwitserland niet aanwezig was, valt zijn aanwezigheid
in Rusland des te meer op.

Vraag 7

Deelt u de mening dat áls de VN al aanwezig zouden moeten zijn bij de top van BRICS-landen,
dit dan veel beter door een ander afgevaardigde dan de Secretaris-Generaal – met minder
symbolische waarde – zou moeten gebeuren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Ja. Zie ook het antwoord op vraag 1 en 3.

Vraag 8

Deelt u de mening dat met dit bezoek de Secretaris-Generaal riskeert dat de VN als
instituut minder relevant kan worden en daarmee dreigt richting een vergelijkbare
status als voorheen de (tandeloze) Volkerenbond af te glijden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

De Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties vertegenwoordigt alle 193 VN-lidstaten.
De BRICS-top bracht leiders samen van een aantal landen die in toenemende mate een
invloedrijke rol spelen binnen de VN, waaronder de Chinese president Xi, de Turkse
president Erdogan en de Zuid Afrikaanse president Ramaphosa. De Secretaris-Generaal
neemt deel aan dergelijke toppen om met deze leiders te engageren. Rusland blijft,
ondanks de verwerpelijke agressieoorlog tegen een buurland, een VN-lidstaat en tevens
een permanent lid van de VN Veiligheidsraad. Dit betekent dat de Secretaris-Generaal
een precaire balans moet behouden tussen de belangen van de verschillende lidstaten.
Hierbij staat de Secretaris-Generaal evenwel duidelijk voor het respecteren van de
doelstellingen en principes van het VN Handvest, en is hij helder in zijn veroordelingen
van de Russische schendingen van het Handvest. Ook speelde de VN een belangrijke rol
in de totstandkoming van de toenmalige Black Sea Grain Initiative, waarmee graantransporten in een moeilijke periode deels hervat konden worden. Daarnaast
spelen meerdere VN-organisaties nog steeds een belangrijke rol in het leveren van
hulp, het opvangen van vluchtelingen, controles op nucleaire veiligheid en rapportage
van mensenrechtenschendingen ten behoeve van accountabilityprocedures.

Vraag 9

Bent u bereid om met een zo groot mogelijke samenwerking met uw collega’s in andere
landen dit bezoek van de Secretaris-Generaal af te keuren en dit bij de eerstvolgende
VN-top ter sprake te brengen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Deze afkeuring is reeds aan de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties gecommuniceerd,
zowel bilateraal als in samenwerking met de EU en gelijkgezinde landen.