Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen het lid Baudet over het tabaksaccijnsbeleid

Antwoord van Staatssecretaris Idsinga (Financiën) (ontvangen 17 oktober 2024).

Vraag 1

Bent u bekend met de recente cijfers uit de accijnsmonitor, die aantonen dat de verkoop
van tabaksproducten sinds juni fors is gedaald? Hoe verklaart u dit effect, terwijl
het kabinet juist rekende op een stijging van de accijnsinkomsten?

Antwoord 1

Ik ben op de hoogte van de recente cijfers uit de Accijnsmonitor. De Accijnsmonitor
is een initiatief van NSO (brancheorganisatie voor de tabaksdetailhandel) en TZN (brancheorganisatie
voor de tabaks- en zoetwaren groothandel) en wordt gefinancierd door Phillip Morris
Benelux en betreft dus geen door de Rijksoverheid uitgevoerde of geverifieerde analyse.
Cijfers van de branche kunnen door ons niet geverifieerd worden. Op grond van het
WHO-kaderverdrag is er voor de Rijksoverheid namelijk alleen ruimte voor contact met
de tabakssector ten behoeve van de goede uitvoering van wet- en regelgeving. Daar
is hier geen sprake van.

De daling van de verkopen van tabaksproducten in het eerste half jaar van 2024 is
ook te zien in de opbrengsten van de tabaksaccijns. De accijnsopbrengsten nemen naar
verwachting minder toe dan in eerste instantie was geraamd. Op basis van onder andere
deze gegevens is de budgettaire raming van de tabaksaccijns in de Miljoennota 20251 aangepast ten opzichte van de budgettaire raming uit de Voorjaarsnota 20242.

Vooralsnog is nog onduidelijk welke factoren deze kleinere stijging in budgettaire
opbrengst verklaren. De opbrengsten van de tabaksaccijns fluctueren namelijk sterk
van jaar tot jaar. De effecten van verhogingen van de tabaksaccijns worden gemonitord.
De resultaten van de onderzoeken zullen in het voorjaar van 2025 beschikbaar zijn.

Vraag 2 en 3

Bent u op de hoogte van het fenomeen dat steeds meer Nederlanders hun sigaretten in
het buitenland kopen, en acht u het wenselijk dat deze alternatieven aantrekkelijker
zijn dan de aankoop van tabaksproducten in Nederland?

Hoe beoordeelt u de situatie waarin rokers honderden euro’s kunnen besparen door sigaretten
te kopen in Oost-Europese landen, zelfs wanneer zij kosten maken voor reis en verblijf?
Vindt u dit een realistische en wenselijke uitkomst van het accijnsbeleid?

Antwoord 2 en 3

Ik behandel de vragen 2 en 3 gezamenlijk gezien de sterke samenhang van de beantwoording.

Ik ben op de hoogte van het fenomeen dat Nederlanders hun sigaretten in het buitenland
kopen. Het staat consumenten vrij om over de grens aankopen te doen. Het doen van
aankopen over de grens is op een interne markt met open grenzen, zoals de Europese
Unie, heel normaal. Daarnaast is het mogelijk dat er op deze interne markt prijsverschillen
ontstaan tussen de verschillende landen, wat tot gevolg heeft dat consumenten mogelijk
kosten kunnen besparen door hun aankopen over de grens te doen. Dit is ook voor tabaksproducten
het geval.

De verhoging van de tabaksaccijns per 1 april 2023 had als doel het bijdragen aan
een rookvrije generatie per 2040.3 De verhoging van de tabaksaccijns maakt tabaksproducten minder aantrekkelijk doordat
het de prijzen van daarvan laat stijgen, hetgeen een bewezen effectieve maatregel
is om roken te verminderen. Afgelopen jaar heeft mijn voorganger een onderzoek uit
laten voeren door de Douane en het RIVM naar de effecten van de accijnsverhoging van
1 april 2023. Uit het onderzoek van het RIVM komt naar voren dat na de verhoging van
1 april 2023 ongeveer 10% van de ondervraagde rokers is gestopt. Het onderzoek van
de Douane, de Empty Pack Survey (EPS)4, laat echter ook een toename zien van het aandeel niet in Nederland veraccijnsde
sigaretten van 15,3% in 2021 naar 25% in 2023. Dit percentage bestaat uit legale,
in het buitenland gekochte sigaretten en illegale sigaretten. De toename van aankopen
van tabaksproducten over de grens doet mogelijk af aan het hiervoor beschreven doel
van de verhoging van de tabaksaccijns per 1 april 2023. Tabaksproducten die door consumenten
niet meer in Nederland maar wel in andere landen worden gekocht, leveren immers geen
gezondheidswinst op. De onderzoekers van het RIVM benadrukken daarom het belang van
het streven naar verdere Europese harmonisatie van tabaksprijzen. Mijn ambtsvoorganger
en de ambtsvoorganger van mijn collega, StasJPS, hebben per brief aangegeven zich
hier in Europa verder voor in te zetten. Ik en mijn collega zetten dit beleid voort.
Het blijft belangrijk dat de overheid roken zo snel en doeltreffend mogelijk terugdringt
om de rookvrije generatie in 2040 te bereiken. Het is goed om bij iedere accijnsverhoging
ook de grenseffecten en de gevolgen voor de aanpak van de illegale handel mee te wegen.

De tabaksaccijns is ook per 1 april 2024 verhoogd, deze verhoging had initieel eenzelfde
doel als de verhoging per 1 april 2023, echter is de voorgenomen verhoging per 1 april
2024 uit het Belastingplan 2023 in het Belastingplan 2024 verder verhoogd om budgettaire
redenen.5 De verhoging van 1 april 2024 is hiernaast ook per amendement verhoogd ten behoeve
van een halvering van de voorgenomen verhoging van de alcoholaccijns.6 Ook de effecten van de verhoging per 1 april 2024 worden gemonitord. De resultaten
hiervan verwacht ik in het voorjaar van 2025.

Vraag 4

Vindt u het acceptabel dat er als gevolg van de accijnsverhogingen een daling van
de Nederlandse accijnsinkomsten is, terwijl rokers bijdragen aan de economieën van
andere landen? Welke concrete maatregelen overweegt u om deze verliezen te beperken?

Antwoord 4

Zoals aangegeven in mijn beantwoording van vraag 1 is er sprake van een lagere opbrengst
dan initieel geraamd. De specifieke oorzaak hiervan is nog onbekend en moet blijken
uit nadere monitoring dit najaar. Het is denkbaar dat toenemende aankopen van tabaksproducten
over de grens hierin een rol spelen. De onderzoekers van het RIVM benadrukken daarom
het belang van het streven naar verdere Europese harmonisatie van tabaksprijzen. Samen
met mijn collega van VWS zet ik mij hier in Europa verder voor in.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het feit dat de accijnsverhogingen niet leiden tot minder roken,
maar wel tot meer smokkel, illegale doorverkoop en het spekken van de economie van
andere Europese landen?

Antwoord 5

Zoals aangegeven in mijn beantwoording van vragen 2 en 3 laat onderzoek van het RIVM
zien dat na de verhoging van 1 april 2023 ongeveer 10% van de ondervraagde rokers
is gestopt. Hier tegenover staat dat uit het onderzoek van Douane een toename naar
voren komt van het aandeel niet in Nederland veraccijnsde sigaretten van 15,3% in
2021 naar 25% in 2023. Het kabinet onderstreept het belang van het streven naar verdere
Europese harmonisatie van tabaksprijzen en zet zich daar, net zoals voorgaande kabinetten,
in Europees verband ook voor in.

Vraag 6

Bent u bereid de accijnsverhogingen terug te draaien om de aantrekkingskracht van
de aankoop van tabaksproducten in het buitenland te verminderen en de inkomsten voor
de Nederlandse schatkist te beschermen, zodat Nederlanders zelf vrij kunnen kiezen
om binnenlands tabaksproducten aan te schaffen?

Antwoord 6

In het hoofdlijnenakkoord is geen aanpassing van de tabaksaccijns opgenomen. Het kabinet
is niet van plan om de tabaksaccijns te verhogen dan wel te verlagen.