Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over het artikel ‘Wachtlijst stroomnet explodeert door energietransitie, jaren wachten op stroom geen uitzondering’ en het artikel ‘Huishoudens, scholen en kleinbedrijf van stroomnet af bij overbelasting’

Antwoord van Minister Jetten (Klimaat en Energie) (ontvangen 6 juni 2024). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1841.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Wachtlijst stroomnet explodeert door energietransitie,
jaren wachten op stroom geen uitzondering»1 en het artikel «Huishoudens, scholen en kleinbedrijf van stroomnet af bij overbelasting»?2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3 en 5

Kunt u zo concreet mogelijk aangeven hoeveel woningbouwprojecten, bedrijven, zorginstellingen,
ziekenhuizen, wind-en zonneparken, scholen, huishoudens, dorpshuizen, batterij-exploitanten,
sportclubs en boerenbedrijven op dit moment niet of niet volledig aangesloten kunnen
worden op het stroomnet?

Kunt u per provincie en per netwerkbeheerder (Enexis, Stedin, Liander, Coteq, Rendo,
Westland Infra) aangeven hoeveel de gemiddelde wachttijd voor aansluiting op het stroomnet
bedraagt?

Kunt u aangeven hoeveel huishoudens, bedrijven, windturbines, batterij- en opslag-exploitanten
en zonneparken en overige instellingen wachten om stroom terug te leveren aan het
net?

Antwoord 2, 3 en 5

Ik zet mij met diverse partners in om netcongestie zoveel mogelijk tegen te gaan.
Hierover heb ik uw Kamer per brieven van 18 oktober 2023 en 25 april 2024 uitgebreid
geïnformeerd3. Binnenkort stuur ik uw Kamer een rapportage over de voortgang van deze aanpak, conform
het verzoek van de vaste commissie voor Economische Zaken en Klimaat.

Voor kleinverbruik op het laagspanningsnet zijn er geen wachtrijen; wel komt het voor
dat ingebruikname van nieuwe woonwijken wordt vertraagd doordat de wijk als geheel
op het middenspanningsnet moet worden aangesloten, waar wel congestie kan voorkomen.
Voor grootverbruik geldt dat netbeheerders niet weten welke functie een gebouw – achter
een bestaande of aangevraagde aansluiting – heeft, of zal krijgen. Eind februari 2024
stonden in totaal 9.400 aanvragen op de grootverbruik-wachtlijst voor afname van elektriciteit,
en nog eens 10.000 op de grootverbruik-wachtlijst voor teruglevering van elektriciteit.
Deze cijfers worden in de eerste helft van juni geactualiseerd. De wachtrijen bij
de netbeheerders geven op dit moment slechts een beperkt beeld van de daadwerkelijke
actuele vraag naar transportcapaciteit, omdat inzicht in mogelijke dubbele aanvragen
en de slagingskans van beoogde projecten ontbreekt. Ik ben met de netbeheerders en
de Autoriteit Consument en Markt (ACM) een traject gestart om, in overleg met het
bedrijfsleven, dit inzicht te verbeteren en de wachtrijen op te schonen.

De wachtrijen en wachttijden verschillen sterk per regio. Een gemiddelde wachttijd
is daarom moeilijk te definiëren. De wachttijd is afhankelijk van verschillende factoren,
waaronder de gevraagde capaciteit, wanneer een netuitbreiding gereed is zodat weer
nieuwe partijen kunnen worden aangesloten, het aantal wachtenden in de lokale wachtrij,
en of bijvoorbeeld in een congestieonderzoek flexibiliteit wordt gevonden zodat er
weer ruimte vrijkomt voor partijen in de wachtrij. Begin juni wordt de capaciteitskaart
van de netbeheerders vernieuwd, zodat er lokaal (per voedingsgebied) inzicht komt
in de wachtrij (in aantallen en capaciteit). Later dit jaar wordt aan de kaart toegevoegd
wanneer netuitbreidingen naar verwachting gereed zullen zijn, zodat partijen meer
inzicht krijgen in de verwachtte wachttijd.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe vaak het al is voorgekomen dat de wachttijd op het verstopte stroomnet
is opgelopen tot 52 weken (of meer), uitgesplitst in kleinverbruikers (< 3x80 ampère),
grootverbruikers (≥ 3x80 ampère) en directe aansluitingen op het hoogspanningsnetwerk?
Kunt u tevens aangeven wat de gemiddelde wachttijd op dit moment bedraagt voor een
kleinverbruiker, grootverbruiker en direct aangesloten bedrijven?

Antwoord 4

Kleinverbruikers hebben op dit moment niet te maken met wachtlijsten, of wachttijden.
Wel gelden hier de aansluittermijnen van 12 weken (eenvoudige aansluiting) tot 18
weken (aansluiting waarbij graafwerk vereist is). Voor grootverbruikers en aansluitingen
op het hoogspanningsnet geldt in veel regio’s wel congestie. In het geval van congestie
is er een wachtrij. Het is op voorhand niet te zeggen hoelang de wachttijden zijn.
Dat is van meerdere factoren afhankelijk, zoals het aantal wachtenden, hoeveel vermogen
er is aangevraagd, en wat er op korte termijn bijgebouwd kan worden. Ook is hier de
hoeveelheid flexibel vermogen die mogelijk beschikbaar komt van belang. Als er wel
transportvermogen beschikbaar is, komt een partij niet in de wachtrij, maar geldt
wel een aansluittermijn. Hiervoor stelt de ACM een redelijke termijn vast op basis
van het codebesluit aansluittermijnen grote aansluitingen elektriciteit.

Vraag 6

Kunt u aangeven wanneer de Autoriteit Consument & Markt (ACM) een besluit neemt over
de redelijkheid van de termijn waarop bedrijven en instellingen moeten wachten op
een stroomaansluiting?

Antwoord 6

De ACM heeft op 18 april 2024 het codebesluit aansluittermijnen grote aansluitingen
elektriciteit vastgesteld4.

Vraag 7

Kunt u aangeven hoeveel storingen er afgelopen jaar en tot dusverre in dit jaar zijn
geweest vanwege een te grote vraag en/of aanbod van elektriciteit? Wat was de impact
hiervan op de onbalans in het net, en wat zijn de kosten van deze onbalans voor het
elektriciteitssysteem?

Antwoord 7

Het Nederlandse elektriciteitsnet is één van de betrouwbaarste in Europa. In 2023
had een huishouden over het hele jaar gemiddeld slechts 21,8 minuten geen elektriciteit.
Bij stroomonderbrekingen worden twee categorieën onderscheiden: enerzijds niet-geplande
onderbrekingen als gevolg van een storing, en anderzijds geplande tijdelijke afsluitingen
vanwege werkzaamheden. Het aantal niet-geplande onderbrekingen in de elektriciteitsnetten
was in 2023 met 26.763 hoger dan het gemiddelde van de jaren ervoor (22.552 onderbrekingen).
Per onderbreking zijn daarbij wel minder klantaansluitingen getroffen. Bij 839.871
klanten is in 2023 tijdelijk de stroomvoorziening gepland afgesloten geweest. Dat
is bijna het dubbele van de jaren ervoor. Netbeheerders zijn bezig met de grootste
verbouwing van onze elektriciteitsnetten ooit. Dat maakt dat het aantal geplande onderbrekingen
de komende jaren waarschijnlijk verder toe zal nemen. Om veiligheidsrisico’s te verminderen,
wordt er daarnaast meer gekozen voor het spanningsloos uitvoeren van werkzaamheden
aan elektriciteitsnetten. Dit leidt tot een toename van het aantal geplande onderbrekingen.
Bijkomend voordeel is dat er meer technici beschikbaar zijn die spanningsloos kunnen
werken ten opzichte van de meer gespecialiseerde vaklieden die opgeleid zijn om onder
spanning te mogen werken.

Zoals aangegeven, span ik mij in om netcongestie zoveel mogelijk te voorkomen. Waar
deze maatregelen onvoldoende blijken te zijn, zorgt het instellen van een wachtrij
door de netbeheerder juist dat zich geen grote storingen voordoen. Als de capaciteit
van het net daadwerkelijk wordt overschreden, dan ontstaat schade aan het elektriciteitsnetwerk
met uitval tot gevolg. Daarnaast kan het in de laagspanningsnetten voorkomen dat de
spanning te hoog wordt door veel gelijktijdige invoeding van elektriciteit door zonnepanelen.
De omvormers schakelen automatisch uit om schade aan de installatie te voorkomen.

Vraag 8

Deelt u de mening dat het overvolle stroomnet belast wordt vanwege de te strikte klimaatafspraken?
Deelt u tevens de mening dat deze klimaatafspraken een onevenredige negatieve bijdrage
leveren aan de Nederlandse energiezekerheid en economie?

Antwoord 8

Behalve aan de strijd tegen klimaatverandering, draagt de energietransitie vooral
ook bij aan de betaalbaarheid en leveringszekerheid van energie. Elektrificatie van
bedrijven en huishoudens is een belangrijk onderdeel van de energietransitie en levert
huishoudens en bedrijven ook financiële voordelen op. De energietransitie is in een
stroomversnelling gekomen door de hoge gasprijzen als gevolg van de oorlog in Oekraïne
en de wens om afhankelijkheid van buitenlandse fossiele brandstoffen af te bouwen.
De uitbreiding van de elektriciteitsnetten kan dit tempo niet bijhouden, waardoor
de druk op het elektriciteitsnetwerk toeneemt. Het kabinet zet zich in om het sneller
realiseren van elektriciteitsinfrastructuur mogelijk te maken en het net beter te
benutten.

Vraag 9

Zou u kunnen kwantificeren wat de economische schade bedraagt die vanwege netcongestie
is veroorzaakt, voortvloeiend uit het feit dat bijvoorbeeld bedrijven en woningbouwprojecten
niet (volledig) aangesloten konden/kunnen worden, en het daarmee samenhangende misgelopen
economisch potentieel?

Antwoord 9

Netcongestie kan de groei van (nieuwe) economische activiteiten belemmeren, processen
stil leggen en ervoor zorgen dat projecten vertraging oplopen. Dit leidt mogelijk
tot gederfde baten bij gebruikers van het elektriciteitsnet en heeft gevolgen voor
het vestigingsklimaat en woningbouw. Deze economische en maatschappelijke effecten
zijn onmiskenbaar maar moeilijk te kwantificeren. Voor de zomer ontvangt uw Kamer
de studie «de maatschappelijke kostprijs van netcongestie» waarin een eerste voorzichtige
poging wordt gedaan.