Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Eerdmans en Teunissen over het artikel 'Nederland vormt belangrijke spil in illegale handel bedreigde diersoorten'

Antwoord van Minister Van der Wal-Zeggelink (Natuur en Stikstof), mede namens de Minister
voor Medische Zorg (ontvangen 28 mei 2024). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2023–2024, nr. 1426.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van het artikel «Nederland vormt belangrijke spil in illegale
handel bedreigde diersoorten»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op het onderzoek van SPOTS, Union for Conservation of Nature Nederland
(IUCN), Bears in Mind en Earth League International (ELI) waaruit blijkt dat Nederland
een belangrijke schakel vormt in de illegale wereldhandel in traditionele Chinese
medicijnen (TCM) die ingrediënten bevatten van bedreigde plant- en diersoorten?2

Antwoord 2

Het onderzoek van SPOTS, IUCN, Bears in Mind en ELI («het onderzoek») maakt melding
van een mogelijk bestaand crimineel netwerk gebaseerd in Nederland. Ik ben dankbaar
dat de onderzoekers de NVWA hebben benaderd met de door hen verzamelde informatie.
Dit heeft geleid tot de start van een strafrechtelijk onderzoek en de aanhouding van
een verdachte door de Inlichtingen- en Opsporingsdienst van de NVWA (NVWA-IOD)3. In het onderzoek wordt ook aangegeven dat dit criminele netwerk illegale goederen
via andere EU-lidstaten de EU binnen smokkelt vanuit China. Het onderzoek richt zich
niet op en doet geen uitspraak over de rol van Nederland in de illegale wereldhandel
in TCM. Dat neemt niet weg dat de signalen uit het onderzoek alarmerend zijn en serieus
genomen worden door de NVWA.

Vraag 3

Wat vindt u ervan dat Nederland een doorvoer- en bestemmingsland is van producten
van onder meer neushoorns van wie de hoorns worden afgezaagd, tijgers die worden afgeschoten
vanwege hun botten en pangolins die worden gedood vanwege hun schubben?

Antwoord 3

Wildlife crime en het verlies aan biodiversiteit, aantasting van dierenwelzijn en
(dier)gezondheidsrisico’s die deze vorm van criminaliteit met zich meebrengt, vind
ik ernstig en onacceptabel. Het mogelijke criminele netwerk wordt in het onderzoek
in verband gebracht met de smokkel van pangolinschubben en tijgerbotten, die illegaal
via andere EU-lidstaten de EU worden binnengebracht. Het onderzoek identificeert een
vraag naar deze producten binnen de EU. Dat signaal moet EU-breed worden onderzocht.
Nederland zal hier in EU Enforcement Working Group aandacht voor vragen.

Vraag 4

Kunt u bevestigen dat er daarnaast signalen zijn van het gebruik van zogenaamde «vervangende
dieren» voor TCM, waardoor steeds meer diersoorten onder druk komen te staan?

Antwoord 4

Ja, dit is mondiaal een zorg en hier is aandacht voor in CITES-verband.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat het onderzoek naar de omvang van deze illegale handel in Nederland
en de EU, uitgevoerd door ELI, vorig jaar is overgedragen aan de Nederlandse Voedsel-
en Warenautoriteit (NVWA)? Wat is er sindsdien gebeurd om deze illegale handel tegen
te gaan?

Antwoord 5

Ja, zie het antwoord op vraag 2. In het belang van de opsporing doet de NVWA-IOD geen
uitspraken over lopende onderzoeken. Naast dit specifieke opsporingsonderzoek wordt
er continue gezamenlijk toezicht gehouden en

gehandhaafd door RVO, de NVWA en de Douane en worden opsporingsonderzoeken gedaan
door de politie, het OM en de NVWA. Zo houdt de Douane toezicht aan de buitengrenzen
van de EU. Dit toezicht richt zich op het binnen en buiten de EU brengen van (onder
meer) CITES-beschermde soorten en producten van die soorten. De Douane heeft veel
expertise op het herkennen van (producten van) CITES-beschermde soorten. Zo zijn er
binnen de Douanemedewerkers opgeleid tot specialist in het controleren en determineren
van de aangiften en zendingen waarbij er sprake kan zijn van (producten bevattende)
CITES-beschermde soorten.

Vraag 6

Kunt u voor elke aanbeveling uit het onderzoek van SPOTS, IUCN NL, Bears in Mind en
ELI uiteenzetten hoe u hier opvolging aan gaat geven?

Antwoord 6

In het onderzoekdocument worden negen aanbevelingen gedaan voor de Nederlandse overheid.
Grotendeels zijn deze al onderdeel van de standaard werkwijze of de inzet de komende
tijd van de betrokken overheidsinstanties belast met de bestrijding van wildlife crime.
Hieronder zet ik dit per aanbeveling kort uiteen:

1. Enhances the detection and interdiction of illegal TCM products and other illegally
traded wildlife by allocating sufficient financial and human resources to relevant
law enforcement agencies. (...).

→ Zoals eerder aan uw Kamer gemeld zijn voldoende middelen en capaciteit en de afstemming
ervan binnen de handhavingsketen cruciaal voor de aanpak van wildlife crime. Op dit
moment knellen de beschikbare middelen en capaciteit van de NVWA en RVO met de inzet
die nodig is door de toename van het aantal soorten dat beschermd wordt onder het
CITES-verdrag, de kennisintensiviteit die dit met zich meebrengt en de bijbehorende
toegenomen complexiteit van regelgeving. Ik verwijs u ook naar het antwoord op vraag
13 uit de beantwoording van vragen van de leden Van Esch en Wassenberg (5 september
2023, kenmerk 2023Z11324). Eventuele toekenning van aanvullende middelen voor handhaving van wildlife crime
laat ik aan een volgend kabinet.

2. Takes into account that there is a strong and complex convergence between the trade
of illegal TCM products and other serious crimes (...).

→ Hier ben ik mij bewust van en in strafrechtelijke onderzoeken wordt dit meegenomen.

3. Implements the following motions passed in the Dutch House of Representatives relating
to: Motion 1: Motion by members Vestering and Akerboom, 20th December 2022, which
calls on the government to actively raise the danger of trade and use of TM and food
supplements made from endangered species, in the interests of both public health and
biodiversity, to be actively raised and included in possible revisions of relevant
CITES and WHO documents, such as, for example, the revision of WHO guidelines for
traditional food markets. Motion 2: Motion by members Vestering and Akerboom, 20th
December 2022, which calls on the government to launch an awareness campaign on the
dangers of IWT for biodiversity loss and public health.

→ De als eerste genoemde motie is al uitgevoerd. Ik verwijs u voor de uitvoering naar
de «Verzamelbrief Natuur» (23 juni 2023, kenmerk 33576–352) en beantwoording van vragen
van het lid Van Esch (5 april 2023, kenmerk 2023Z04413). Voor de als tweede aangehaalde motie zal ik voortbouwend op al ingezette acties
(die doorlopend plaatsvinden) en ook in samenhang met EU initiatieven op dit gebied
een bewustwordingscampagne ontwikkelen over illegale handel in bedreigde dier- en
plantsoorten. Zie ook het antwoord op vraag 13 in de beantwoording van vragen van
de leden Van Esch en Wassenberg (22 januari 2024, kenmerk 2023Z19482).

4. As part of its participation in the Big Cat Task Force raises attention to the role
of TCM in the illegal trade of big cats as illustrated in CITES research.

→ Nederland heeft deelgenomen aan de CITES Big Cat Task Force. De Task Force heeft onder
meer maatregelen geïdentificeerd om – naast de CITES soortspecifieke maatregelen –
de samenwerking tussen vraag, aanbod en transitlanden te versterken om de illegale
handel in soorten grote katachtigen adequaat aan te pakken. Nederland blijft zich
inzetten voor een goede inbedding van deze maatregelen binnen CITES. Zie ook het antwoord
op vraag 6 uit de beantwoording van vragen van de leden Van Esch en Wassenberg (22 januari
20924, kenmerk 2023Z19482).

5. As part of the awareness-raising campaign to be launched under Motion 2, also targets
relevant groups including TCM retail shops (...).

→ Bij de ontwikkeling van de campagne zal dit in ogenschouw genomen worden. De campagne
kent verschillende onderdelen en doelgroepen en de Nederlandse inzet is zowel nationaal,
Europees als internationaal. Zie ook het antwoord op vraag 13 in de beantwoording
van vragen van de leden Van Esch en Wassenberg (22 januari 20924, kenmerk 2023Z19482).

6. Implements the four priorities and proposed actions established in the EU Action Plan
against Wildlife Trafficking, designed to address this complex problem (...).

→ Zoals eerder aan uw Kamer gemeld (beantwoording van vragen van de leden Van Esch en
Wassenberg, 5 september 2023, kenmerk 2023Z11324) is Nederland gecommitteerd aan het herziene EU Action Plan against Wildlife Trafficking.
Over de inzet vindt afstemming plaats met de lidstaten en de Commissie. Voor de zomer
zal ik uw Kamer informeren over de Nederlandse inzet m.b.t. de vier prioriteiten van
het Action Plan.

7. Takes a leading role during CITES consultations by advocating the current resolution
on TM to be strengthened as also requested under Motion 1.

→ In aanloop naar de internationale CITES-vergaderingen bekijkt en bespreekt Nederland
in EU-verband alle onderwerpen en agendapunten. Daarna worden, alles in ogenschouw
nemend, de prioriteiten voor Nederland bepaald.

8. Recognizes the important role e-commerce is playing in the illegal wildlife trade
and provides resources and capacity to address this type of criminal activity (...).

→ De NVWA en RVO staan in contact met verschillende verkoop- of veilingwebsites om online
illegale handel in (producten van) beschermde dieren en planten tegen te gaan. Dit
behoeft blijvende aandacht gezien de ontwikkelingen en komst van nieuwe aanbieders.

9. Proactivily supports a global agreement to prevent and combat wildlife trafficking
as currently discussed during the 32nd session of the United Nations Commission on
Crime Prevention and Criminal Justice, in the form of an additional Protocol on illicit
trafficking in wildlife to the United Nations Convention against Transnational Organized
Crime (UNTOC).

→ Nederland volgt de gesprekken hieromtrent met interesse. Er ligt op dit moment nog
geen resolutie die een dergelijk protocol mogelijk maakt. Zodra de gesprekken hierover
verder gevorderd zijn zal worden gekeken op welke wijze hieraan steun gegeven kan
worden.

Vraag 7

Hoeveel mensen zijn er opgepakt en vervolgd naar aanleiding van dit onderzoek?

Antwoord 7

Op dit moment is er één handelaar aangehouden. De man wordt ervan verdacht TCM te
verkopen waarin beschermde planten en dieren zijn verwerkt. Zie ook het antwoord op
vraag 2.

Vraag 8

Wordt er nog vervolgonderzoek uitgevoerd, eventueel in samenwerking met andere Europese
landen, gezien de bevinding dat de illegale producten vanuit Nederland over heel Europa
worden gedistribueerd?

Antwoord 8

In het belang van de opsporing doet de NVWA-IOD geen uitspraken over lopende onderzoeken.
Zie ook het antwoord op vragen 2 en 5.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat, zoals in het onderzoek naar voren komt, een groot deel van
de klanten van deze illegale producten in Nederland woont?

Antwoord 9

In het onderzoek wordt aangegeven dat het mogelijke criminele netwerk dat in Nederland
gebaseerd is klanten heeft binnen heel Europa. Door de NVWA-IOD wordt verder onderzoek
gedaan. In het belang van de opsporing doet de NVWA-IOD geen uitspraken over lopende
onderzoeken. Zie ook het antwoord op vragen 2 en 5.

Vraag 10

Bent u bereid uw aanpak van de binnenlandse handel in deze producten aan te scherpen?
Zo ja, op welke manier gaat u dit doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

De aanpak van wildlife crime (illegal wildlife trade) is een proces dat continue wordt aangescherpt, waarbij altijd rekening wordt gehouden
met de meest actuele ontwikkelingen en inzichten en wordt ingezet op een zo effectief
mogelijke aanpak van de grootste risico’s. De gegevens met betrekking tot de handel
in beschermde dier- en plantensoorten worden periodiek geanalyseerd. Vervolgens worden
aan de hand van deze analyse de risico’s op illegale handel in beschermde dier- en
plantensoorten in kaart gebracht. Daarna wordt door middel van een gezamenlijke interventiestrategie
de handhavingsinzet bepaald om illegale handel in beschermde dier- en plantensoorten
zo effectief mogelijk te bestrijden. Illegale handel in Traditionele Medicijnen (TM)4 gemaakt van beschermde soorten wordt hierin meegenomen en afgewogen tegen illegale
handel in andere soorten en/of producten. Als de illegale handel in TM als groot risico
voor de biodiversiteit naar voren komt uit deze analyse en indien de ernst en omvang
daarom vragen, zal in de interventiestrategie aan de handhaving tegen deze handel
meer prioriteit worden gegeven.

Vraag 11

Kunt u aangeven hoeveel illegale handel van (bedreigde) plant- en diersoorten de afgelopen
jaren is onderschept in Nederland?

Antwoord 11

Nee, de hoeveelheid illegale handel is niet exact te kwantificeren, omdat het bij
een inbeslagname kan gaan om verschillende aantallen, soorten producten en eenheden.
Het aantal inbeslagnames van onder CITES beschermde dier- en plantensoorten en producten
die daarvan zijn gemaakt, is terug te vinden in de reeks rapporten «An Overview of seizures of CITES-listed Wildlife in the EU» gepubliceerd door TRAFFIC5. EU breed gaat het hierbij met name om inbeslagnames van (plantaardige) medicinale
producten en dit beeld komt overeen met wat er in Nederland onderschept wordt. In
de TRAFFIC-publicaties worden de volgende aantallen Nederlandse inbeslagnames genoemd:

2019: 834

2020: 459

2021: 430

2022: 663

Ter illustratie, het gaat in deze vier jaar voornamelijk om inbeslagnames van producten
met ingrediënten van de plant Saussurea costus (totaal 287 inbeslagnames) die in verschillende vormen of verwerkt in verschillende
producten verhandeld wordt (hele worteldelen, drankjes, tabletten, etc.).

Vraag 12

Kunt u een inschatting maken van de totale omvang en de jaarlijkse groei van de illegale
handel in wilde dieren en planten in Nederland? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

Nee, dit is niet in te schatten. Dat geldt wereldwijd en daarbij maakt Nederland onderdeel
uit van de EU interne markt, waarin vrij verkeer van goederen is. De United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) heeft onlangs het derde World Wildlife Crime Report6 gepubliceerd met de nieuwste ontwikkelingen, trends en routes op basis van – ook
door Nederland – gerapporteerde data. Inzichten uit dat rapport zullen ook meegenomen
worden in het opstellen van de Nederlandse interventiestrategie. Zie ook het antwoord
op vraag 10.

Vraag 13

Kunt u aangeven welke dieren voornamelijk slachtoffer worden van illegale dierenhandel?

Antwoord 13

Dieren kunnen levend, dood alsook verwerkt in verschillende producten, verhandeld
worden, waardoor een exacte vergelijking niet mogelijk is. Als het gaat om aantallen
inbeslagnames van CITES beschermde dieren worden over het algemeen genomen vogels,
reptielen en zoogdieren, of producten die van deze dieren gemaakt zijn, het meest
in beslag genomen (bron EU-TWIX).

Vraag 14

Kunt u zo concreet mogelijk aangegeven hoeveel budget er op dit moment uitgetrokken
wordt om wildlife-criminaliteit te bestrijden?

Antwoord 14

Een concreet bedrag kan moeilijk bepaald worden, omdat bij verschillende organisaties
de CITES-opdracht – waarbij de handhaving CITES het tegengaan van wildlife crime betreft –
onderdeel uitmaakt van een grotere opdracht in het kader van natuur, flora en fauna
of de aanpak van milieucriminaliteit. Dit geeft flexibiliteit, maar is ook een blijvend
aandachtspunt. Zoals aangegeven in de Kamerbrief Beleidsreactie Dreigingsbeeld Milieucriminaliteit
2021 (Kamerstuk 2234 nr. 337, 8 juli 2022) is specifieke oormerking van budgetten
binnen de diverse organisaties cruciaal voor adequate wildlife crime bestrijding.

Ik kan u het volgende beeld schetsen van de inzet van de verschillende organisaties
op toezicht, handhaving en opsporing7 in het kader van CITES, zoals dat door deze organisaties aan mij is meegegeven:

Douane

De Douane heeft ongeveer 34 specialisten (zogenaamde vraagbaken Flora en Fauna) opgeleid
die een groot deel van de tijd besteden aan het toezicht op CITES-regelgeving. Effectief
komt dit neer op ongeveer 15–20 fte. Daarnaast wordt er landelijk 3 fte ingezet op
CITES-beleid, 2 fte voor CITES data-analyse bij het Douane Landelijk Tactisch Centrum
en 2 fte bij het douanelaboratorium.

Het onderwerp «flora en fauna» waar CITES onderdeel van is, is ook ingebed in elke
generieke controle die de Douane uitvoert. Als de controlerend ambtenaar een controle
uitvoert op bijvoorbeeld reizigersbagage, kijkt deze douanemedewerker ook naar CITES
beschermde soorten. Treft de douanemedewerker bij zo’n controle CITES beschermde soorten
aan, dan schakelt hij/zij een vraagbaak Flora en Fauna in. Deze vraagbaak neemt de
determinatie van de soort en de verdere afwikkeling van de zaak voor zijn/haar rekening.

RVO

Bij RVO is de CITES bestuursrechtelijke handhaving belegd en de inbewaring-/inbeslagnname
van goederen of specimen. De inzet hierop is als volgt:

– 15 fte bestuursrechtelijke handhaving;

– 7,5 fte inbeslag- en in bewaringname;

– 5 fte voorlichting en preventieve handhaving.

NVWA

Binnen NVWA is het domein Natuur (inspectie en expertise) en de IOD actief op CITES.
Het Domein Natuur heeft ongeveer 38 fte beschikbaar voor de bestrijding van wildlife
crime, tezamen met de onderwerpen invasieve exoten, EU houtverordening en het Nagoya
protocol. Voor de NVWA-IOD geldt dat de capaciteit niet gelabeld is en de inzet op
CITES onderdeel uitmaakt van de aanpak van milieucriminaliteit.

OM

Voor het OM geldt dat het Functioneel Parket als specialistisch onderdeel zich richt
op de bestrijding van fraude, milieucriminaliteit en criminele geldstromen, waaronder
CITES. Er is daarbij geen specifiek gelabelde capaciteit voor CITES. De medewerkers
werkzaam binnen het domein milieu kunnen allen in beginsel met dergelijke zaken belast
worden.

Politie

Bij de politie is de aanpak van CITES gerelateerde overtredingen en misdrijven onderdeel
van de politiemilieutaak. De politie geeft aan dat het inrichtingskader voor deze
taak op dit moment 406 fte opsporingscapaciteit (intelligence, tactische opsporing
en expertise) omvat en gemiddeld 2 milieuagenten per basisteam (334 fte) die zich
tenminste 75% van hun inzetbare tijd met de politiemilieutaak bezighouden. Naar aanleiding
van de aanbevelingen in een drietal rapporten8 voert het korps sinds 2023 een strategie uit om de bezetting van deze capaciteit
zo snel mogelijk in overeenstemming te brengen met die formatie. Per onderzoek wordt
beoordeeld welke specifieke competenties nodig zijn voor een doelmatige opsporing
en wordt op basis hiervan een onderzoeksteam samengesteld uit 1 een of meerdere uitvoeringsorganisaties
in deze Landelijke Milieukamer.

Vraag 15

Kunt u zo concreet mogelijk aangeven hoeveel van dit totale budget wordt ingezet voor
de opsporing van de handel die gedreven wordt door de vraag voor traditionele (Chinese)
medicijnen?

Antwoord 15

Nee, dit is niet aan te geven. Zie ook mijn antwoord op vraag 14.

Vraag 16

In hoeverre bent u, naar aanleiding van dit onderzoek, van plan om meer middelen uit
te trekken om wildlife-criminaliteit tegen te gaan?

Antwoord 16

Zie het antwoord op vraag 6 bij aanbeveling 1.

Vraag 17

Hoe bent u van plan de controles op illegale dierenleveringen aan te scherpen?

Antwoord 17

Zie het antwoord op vraag 10.

Vraag 18

Kunt u bevestigen dat deze illegale producten vaak samen met legale producten worden
vervoerd en dat dit het voor opsporingsambtenaren moeilijker maakt te identificeren
wat legaal en wat illegaal is? Zo ja, hoe bent u van plan de controles op dit soort
illegale producten inzichtelijk te krijgen en aan te scherpen?

Antwoord 18

Ik kan bevestigen dat legale en illegale producten in een deel van de gevallen samen
vervoerd worden. De moeilijkheid om legale van illegale producten te onderscheiden
hangt van verschillende factoren af en is variërend. Het samen vervoeren is een dergelijke
factor. De expertise van de medewerkers van politie, douane en NVWA is daarbij van
groot belang en het op peil houden van die expertise is een continu proces, evenals
de eventuele inzet van nieuwe methoden en technieken. Zie verder ook het antwoord
op vraag 9 van de beantwoording van vragen van de leden Van Esch en Wassenberg (5 september
2023, kenmerk 2023Z11324).

Vraag 19

In hoeverre bent u van plan contacten met buitenlandse collega’s te intensiveren,
bijvoorbeeld in landen die onderdeel zijn van de «Nieuwe Zijderoute», om deze illegale
dierenhandel te bestrijden?

Antwoord 19

De EU tracht een betere samenwerking met China en andere relevante landen te bewerkstelligen
om illegale handel in beschermde soorten te bestrijden. Nederland steunt dit initiatief.

Vraag 20

Kunt u bevestigen dat publicaties duidelijk maken dat de Chinese overheid inzet op
verspreiding van TCM via de Nieuwe Zijderoute/Belt and Road Initiative en dat de verwachting
is dat de illegale handel in bedreigde dieren en planten hierdoor zal toenemen?9, 10 Zo ja, bent u voornemens om hierover het gesprek aan te gaan met uw Chinese collega’s?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 20

Bij mij zijn publicaties bekend waarin wordt gesteld dat de Chinese overheid inzet
op verspreiding van TCM via de Nieuwe Zijderoute en dat een toename van de illegale
handel wordt verwacht. Zie verder het antwoord op vraag 19.

Vraag 21

In hoeverre bent u het eens met de aanbeveling van de onderzoekers die erop aandringen
dat het essentieel is dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zich moet uitspreken
tegen het gebruik van bedreigde dieren en planten in traditionele medicijnen? Bent
u voornemens dit verzoek van de onderzoekers aan de WHO door te geleiden? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 21

Zoals reeds benoemd in de beantwoording van vragen van het lid Van Esch en Wassenberg
(22 januari 2024, kenmerk 2023Z19482), heeft de WHO een doorlopende strategie op traditionele medicijnen, de WHO Traditional Medicine Strategy 2014–2023 (die is verlengd tot 2025). In deze strategie van de WHO wordt onder andere genoemd
de natuurlijke hulpbronnen voor traditionele medicijnen te beschermen en te conserveren.
Tijdens de 78ste Wolrd Health Assembly-vergadering in 2025 zal een ontwerp voor een
nieuwe strategie voor de periode 2025–2034 worden voorgelegd. De WHO benadrukt dat
tijdens de ontwikkeling van de WHO traditional Medicine Strategy 2025–2034 er op wordt toegezien dat de CITES-regels omtrent internationale handel in bedreigde
dier- en plantsoorten worden gewaarborgd.

Vraag 22

Bent u bereid om bij deze overleggen ook structureel aandacht te geven aan de illegale
handel gedreven door TCM, aangezien Nederland naar voren komt als belangrijk doorvoer-
en bestemmingsland van dit soort producten?

Antwoord 22

Zoals aangegeven in de beantwoording van vragen van het lid Van Esch (5 april 2023,
kenmerk 2023Z04413), Van Esch en Wassenberg (5 september 2023, kenmerk 2023Z11324) en Van Esch en Wassenberg (22 januari 2024, kenmerk 2023Z19482), onderschrijft Nederland als handelsland een verantwoordelijkheid te hebben in het
kader van de aanpak van illegale handel in bedreigde dier- en plantsoorten en zal
Nederland waar opportuun het belang van de volksgezondheid, de dier- en plantgezondheid
en bescherming van de biodiversiteit in internationale gremia blijven benadrukken.