Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de jaarlijkse Winter Meeting 2024

AH/ Nr. 53 VERSLAG VAN DE WINTERVERGADERING

Vastgesteld 6 maart 2024

1. Inleiding

Van 22 tot 23 februari 2024 vond de jaarlijkse Winter Meeting van de Parlementaire
Assemblee van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE PA)1 plaats in Wenen. Vanuit de Staten-Generaal waren Eerste Kamerleden Karimi (delegatieleider, GroenLinks-PvdA), Vogels (VVD), Heijnen (BBB) en Tweede Kamerleden Zeedijk-Raeven (NSC) en Gabriëls (GroenLinks-PvdA) aanwezig. Ongeveer 230 parlementsleden uit 54 leden namen deel
aan de vergadering die plaatsvond op een bijzonder moment, namelijk exact twee jaar
na de Russische inval in Oekraïne en tien jaar na de annexatie van de Krim. De Russische
delegatie was niet aanwezig tijdens deze Winter Meeting in Wenen. De Russische parlementsleden
hadden besloten hun deelname op te schorten omdat zij de OVSE teveel afhankelijk zouden
vinden van Amerikaanse invloeden. Ze hebben ook de contributie aan de OVSE PA niet
betaald, waardoor er een tekort in de begroting is. De delegatie van Belarus was wel
aanwezig. De delegatieleden van dit land hebben uit protest korte tijd de zaal verlaten
toen de leider van de democratische beweging in Belarus, Svetlana Tichanovskaj, een
toespraak gaf. De Kamerleden hebben deelgenomen aan verschillende commissievergaderingen,
waarbij zij werden ingelicht over actuele zaken die spelen op thema’s als mensenrechten,
migratie en ecologische veiligheid en rapporteurs spraken over hun rapporten die tijdens
de jaarvergadering worden besproken. En marge van de conferentie is de delegatie zeer
hartelijk ontvangen door de permanent vertegenwoordiger van Nederland bij de OVSE,
Christophe Kamp, en zijn plaatsvervanger Suzanne de Groot. Hier hebben zij gesproken
over huidige ontwikkelingen in de OVSE, de Europese veiligheidsarchitectuur in brede
zin en de positie van Centraal-Aziatische landen.

Plenaire vergadering

Bij de opening van de Winter Meeting op 22 februari sprak President van de OVSE PA,
Pia Kauma (Finland). «Dit is een cruciaal moment in de geschiedenis. Onze instellingen
worden op de proef gesteld,» zei Kauma. Zij riep in haar toespraak op tot het bewaken
van de kernwaardes: «over deze waarden valt niet te onderhandelen.» Voorts stelde
zij dat de beslissing van het Russisch parlement om de Winterbijeenkomst niet bij
te wonen moet worden gezien in de context van de collectieve inspanningen van de Parlementaire
Assemblee om de Russische Federatie ter verantwoording te roepen. Fungerend voorzitter
van de OVSE en Minister van Buitenlandse en Europese Zaken en Handel van Malta, Ian
Borg, merkte op dat in twee dagen het twee jaar geleden is dat de illegale aanvalsoorlog
van Rusland tegen Oekraïne begon, twee jaar van zinloos menselijk lijden dat is toegebracht
aan onschuldige burgers. «Mijn recente bezoek aan Oekraïne heeft mij gesterkt in mijn
overtuiging dat er absoluut een einde moet komen aan deze oorlog. We zullen niet nalaten
de Russische Federatie op te roepen haar troepen onmiddellijk en onvoorwaardelijk
terug te trekken van het soevereine grondgebied van Oekraïne binnen zijn internationaal
erkende grenzen,» zei Borg.

Op 23 februari presenteerde senator Karimi, hoofd van de OVSE PA-waarnemingsmissie
van de verkiezingen in Servië in december 2023, de resultaten van de missie. De delegatie
naar Servië bestond uit 70 waarnemers uit 24 landen. De belangrijkste conclusie van
de missie was dat de parlementaire verkiezingen, hoewel technisch goed uitgevoerd
en met een keuze tussen politieke alternatieven voor kiezers, gedomineerd waren door
de beslissende betrokkenheid van de president. «In combinatie met systemische voordelen
voor de regeringspartij creëerde dit oneerlijke condities voor de verschillende partijen,»
stelde Karimi. De OVSE PA is bereid om de autoriteiten van Servië te ondersteunen
in het hervormen van het electorale systeem om het zo meer overeenkomstig met internationale
standaarden voor democratische verkiezingen te laten zijn.

De conferentie werd op vrijdagochtend 23 februari afgerond met een slotdebat over
Europese veiligheid en de toekomst van de OVSE. De OVSE staat sinds de Russische inval
in Oekraïne onder druk, maar is tegelijkertijd ook een van de weinige plekken waar
landen elkaar nog kunnen spreken. Opgericht ten tijde van de Koude Oorlog is de OVSE
van oorsprong ook geen organisatie van bondgenoten, anders dan bijvoorbeeld de NAVO,
maar juist een platform om de dialoog tussen verschillende landen gaande te houden,
ook in tijden van spanningen en vijandigheid.

Vergaderingen van de commissies

Op 22 februari vond een speciaal debat over OVSE werk in Oekraïne gedurende de Russische
oorlog van agressie plaats in de commissie politieke zaken en veiligheid. Ambassadeur
Peško, Special Representative of the Chairman-in-Office, Project Co-ordinator Ukraine
informeerde de leden via videoverbinding. De commissie inzake democratie, mensenrechten
en humanitaire vragen organiseerde op 22 februari een speciaal debat over politieke
dissidenten en politieke gevangenen. Speciale gast was Svetlana Tichanovskaja, de
oppositieleider uit Belarus. Er werd en moment van stilte in acht genomen voor de
slachtoffers in Oekraïne en voor Aleksej Navalny, wiens dood in een Russische strafkolonie
de week ervoor de wereld geschokt had. Tichanovskaja, sprak over zijn dood en die
van Ihar Lednik, een van de leiders van de sociaaldemocraten in Belarus die sinds
april 2022 gevangen zat. Ze gaf aan dat duizenden politieke gevangen nog gevangen
zitten in Rusland en Belarus en dat hun lot mede bepaald wordt door de internationale
reactie: die moet volgens haar verder gaan dan woorden van medeleven, maar een «sterke
en duidelijke reactie richting Loekasjenko en Poetin zijn die ook sancties en volledige
isolatie omvat, totdat gevangenen vrijgelaten en daders ter verantwoording geroepen
zijn».

De commissie inzake economische zaken, wetenschap, technologie en milieu bijeen op
22 februari, wijdde een speciaal debat aan kunstmatige intelligentie: een technologische
doorbraak met veiligheidsimplicaties. Experts van het Geneva Centre for Security Policy,
Microsoft en Thinkers.ai reflecteerden op veiligheidsuitdagingen. Zij benadrukten
het belang om de ontwikkeling en toepassing van dit soort technologie te reguleren
om de potentie te benutten maar ook de risico’s ervan te beperken. Ook werd hier het
«Tech Accord to Combat Deceptive Use of AI in 2024 Elections2», dat grote techbedrijven hebben afgesloten, nader toegelicht.

Standing Committee

De delegatieleiders bespraken in de Standing Committee op vrijdag 23 februari interne
aangelegenheden, waaronder het budget van de organisatie. Met het niet betalen van
de contributie van de Russische delegatie is er opnieuw een tekort in het Assemblee-budget.
Deelnemers hadden verschillende perspectieven op een mogelijke oplossing: van het
bezuinigen op de uitgaven tot het verdelen van de ontbrekende contributie over de
56 lidstaten. Senator Karimi gaf aan dat het van belang is dat Rusland er niet in
slaagt de effectiviteit van de organisatie te ondermijnen door te gaan korten op bijvoorbeeld
veldmissies. De OVSE PA zal op basis van de verschillende inzichten en plan maken
hoe dit budgettaire vraagstuk opgelost kan worden en dat later presenteren aan de
assemblee.

Bilateraal gesprek

In het kader van politiek gevangenschap heeft de delegatie op 22 februari een ontmoeting
gehad met Bill Browder, die een belangrijke rol gespeeld heeft bij de totstandkoming
van de Magnitsky-wet in de Verenigde Staten. De EU heeft, mede op aandringen van Nederland,
deze wet in 2020 grotendeels overgenomen. Daarbij spraken zij ook over de mogelijkheden
om bevroren Russische tegoeden in te zetten voor de wederopbouw van Oekraïne, waar
Browder internationale steun voor zoekt.

Overige

Als speciaal vertegenwoordiger Central Azië namens de Parlementair Assemblee had senator
Karimi een bijeenkomst met de delegaties uit vijf Centraal-Aziatische landen. Daarbij
spraken zij over het versterken van de interparlementaire en regionale samenwerking,
de uitdagingen van klimaatverandering in de regio en de positie van vrouwen in de
politiek. Ook zijn er gesprekken gevoerd over de reis naar de regio in april.

In een Side-Event «Enforcing the Sanctions against Russia» georganiseerd door Noorwegen,
Verenigde Staten en Oekraïne op 22 februari gaven experts zicht op de mate waarin
sancties tegen Rusland werken. Zij concludeerden dat financiële sancties wel redelijk
goed werken, maar dat sancties voor de export van goederen minder succesvol zijn.
Met name Belarus speelt een cruciale rol in sanctieontwijking en ongeveer een derde
van de oorlogs-relevante goederen bereikt Rusland via dat land. Tijdens de sessie
werden landen geattendeerd op het belang, gezien door de experts, om sancties in te
voeren op drie terreinen: 1) verzekeringsmaatschappijen die bedrijven verzekeren die
Russische olie vervoeren, 2) havens die schepen laten aanmeren die Russische olie
vervoeren, 3) olieraffinaderijen.

De voorzitter van de delegatie, Karimi

De griffier van de delegatie, De Vrij