Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over bijeenkomsten met ambtenaren naar aanleiding van de verkiezingsuitslag van 22 november 2023

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) en van Minister Van Leeuwen
(Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking) (ontvangen 23 februari 2024). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1047. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1059. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1060. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1061. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1062. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1063. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1064. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1065. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1066. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1067. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1068.

Vraag 1

Zijn er op uw ministerie bijeenkomsten georganiseerd op departementaal niveau, dan
wel op directoraat-generaal (DG) of directieniveau naar aanleiding van de verkiezingsuitslag?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Zo ja, wat was de aanleiding c.q. het doel van deze bijeenkomsten?

Antwoord 2

Er is in verschillende reguliere overleggen op DG en directieniveau over de verkiezingsuitslag
gesproken, zoals gebruikelijk bij (internationale) politieke gebeurtenissen die van
grote of minder grote betekenis kunnen zijn voor de beleidsinhoud van het Ministerie
van Buitenlandse Zaken. Het doel van de bijeenkomsten was om met elkaar te spreken
over de actualiteit, de verkiezingsuitslag inhoudelijk te duiden en te bespreken wat
de betekenis van de uitslag zou kunnen zijn voor het werk van het Ministerie van Buitenlandse
Zaken wereldwijd.

Vraag 3

Is het waar dat tijdens deze bijeenkomsten ambtenaren konden aangeven wat er voor
hen in hun werkhouding zou veranderen naar aanleiding van de verkiezingsuitslag of
na een eventueel door de winnende partijen te vormen coalitie?

Antwoord 3

Wij herkennen het beeld van een mogelijk veranderde werkhouding naar aanleiding van
de verkiezingsuitslag niet. Ambtenaren werken op een professionele en neutrale wijze
zoals van hen verwacht mag worden. Bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken werken
zij in een veilige werkomgeving met een open en inclusieve gesprekscultuur. Het is
van belang dat alle onderwerpen besproken mogen worden.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoeveel ambtenaren van uw ministerie aanwezig zijn geweest bij dergelijke
bijeenkomsten?

Antwoord 4

Nee, er wordt niet bijgehouden hoeveel medewerkers gedurende de dag in reguliere staven
en overleggen over de verkiezingsuitslag hebben gesproken.

Vraag 5

Beseft u dat ambtenaren die op één van de partijen hebben gestemd die hebben gewonnen
hierdoor in een moeilijke positie worden geplaatst ten aanzien van hun collega’s?
Deelt u de mening dat dit zeer ongewenst is?

Antwoord 5

Het past in een open en veilig werkklimaat dat ambtenaren zich kunnen uitspreken,
de Rijksoverheid hecht hier veel waarde aan. Dat men van mening kan verschillen, hoort
daar bij en moet dus ook op een veilige en respectvolle manier kunnen. Het is een
gezamenlijke verantwoordelijkheid van werkgever en werknemers om elkaar die veiligheid
te bieden. Zie voorts het antwoord op vraag 8.

Vraag 6

Zijn er plannen om bij een eventueel regeerakkoord van de huidige formerende partijen
dergelijke bijeenkomsten weer te organiseren?

Antwoord 6

Nee. Er is op dit moment niets gepland. Verder verwijzen wij u graag naar het antwoord
op vraag 2.

Vraag 7

Kunt u toezeggen dat er in de toekomst naar aanleiding van verkiezingsuitslagen geen
aparte bijeenkomsten zullen worden georganiseerd waar ambtenaren hun zorgen mogen
etaleren over de winst van democratisch gekozen partijen?

Antwoord 7

Graag verwijs ik u naar het antwoord op vraag 2.

Vraag 8

Deelt u de mening dat dergelijke bijeenkomsten op zeer gespannen voet staan met de
gewenste neutraliteit en objectiviteit van ambtenaren?

Antwoord 8

Het is belangrijk dat ambtenaren politiek neutraal zijn en blijven in hun werk. In
Nederland werken ambtenaren (met uitzondering van de Politiek Adviseurs) zonder politieke
binding en ongeacht de eigen politieke voorkeur voor het algemeen belang. Dat past
ook bij ons democratische bestel, de ministeriële verantwoordelijkheid en het gegeven
dat Nederland geen wisseling van de ambtenaren kent bij een nieuwe regering. Een bewindspersoon
is verantwoordelijk voor een politiek besluit, hij of zij legt hierover verantwoording
af aan het parlement. Ambtenaren hebben hierbij een ondersteunende, adviserende en
uitvoerende rol, waarin zij op basis van professionaliteit worden geacht om objectief
te adviseren, en alle inzichten en opties aan bewindspersonen voor te leggen. Het
is de taak van ambtenaren om te zorgen voor een transparant en goed besluitvormingsproces.
Vervolgens voeren ambtenaren uit wat politiek is besloten, ook als de politieke weging
tot een ander besluit heeft geleid dan werd geadviseerd. Als de uitvoering van een
politiek besluit onbedoelde gevolgen heeft, is het de taak van ambtenaren om die signalen
terug te leggen bij de verantwoordelijk bewindspersoon zodat die het besluit kan heroverwegen.
Een sociaal veilige werkomgeving is hiervoor randvoorwaardelijk. Om professionele
tegenspraak te kunnen bieden, maar ook om met de functieuitoefening verbonden ethische
vraagstukken en morele kwesties te kunnen bespreken. Ongeacht het onderwerp. Het kabinet
bevordert een werkklimaat waarbij medewerkers op de werkvloer hun vragen en dilemma’s-
bij collega’s en leidinggevenden kunnen uitspreken en samen met hen kunnen onderzoeken
hoe hier het beste mee om te gaan. Het bieden van ruimte voor reflectie en dialoog
op de werkvloer behoort volgens het kabinet niet alleen tot goed werkgeverschap, maar
is juist ook noodzakelijk om als rijksdienst effectief te kunnen functioneren en de
neutraliteit te behouden.

Vraag 9

Wilt u deze vragen als verantwoordelijk Minister separaat en uitsluitend voor uw eigen
ministerie beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.