Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over bijeenkomsten met ambtenaren naar aanleiding van de verkiezingsuitslag van 22 november 2023

Antwoord van Minister Van Weyenberg (Financiën) (ontvangen 16 februari 2024). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1047. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1059. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1060. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1061. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1062. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1063. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1064. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1065. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1066. Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 1067.

Vraag 1 en 2

Zijn er op uw ministerie bijeenkomsten georganiseerd op departementaal niveau, dan
wel op directoraat-generaal (DG) of directieniveau naar aanleiding van de verkiezingsuitslag?

Zo ja, wat was de aanleiding c.q. het doel van deze bijeenkomsten?

Antwoord 1 en 2

Er zijn geen formele bijeenkomsten georganiseerd door het ministerie of op DG-niveau.
Wel is in reguliere overleggen op DG- en directieniveau over de verkiezingsuitslag
gesproken, zoals gebruikelijk bij politieke gebeurtenissen die van betekenis kunnen
zijn voor de beleidsinhoud van het Ministerie van Financiën. Het doel hiervan is om
met elkaar te spreken over de actualiteit, de verkiezingsuitslag inhoudelijk te duiden
en te bespreken wat de betekenis van de uitslag zou kunnen zijn voor het werk van
het Ministerie van Financiën. Onderdeel van het ambtelijk vakmanschap is immers dat
ambtenaren de politieke verhoudingen kennen en voorbereid zijn op eventuele ontwikkelingen
daarin.

Vraag 3

Is het waar dat tijdens deze bijeenkomsten ambtenaren konden aangeven wat er voor
hen in hun werkhouding zou veranderen naar aanleiding van de verkiezingsuitslag of
na een eventueel door de winnende partijen te vormen coalitie?

Antwoord 3

Ambtenaren moeten zich vrij voelen om onderwerpen te bespreken, hun reflecties te
delen en hun gevoelens te uiten. De verkiezingsuitslag vormt de grondslag voor de
politieke verhoudingen waarbinnen ambtenaren hun werk doen. Daar past een open gesprek,
waarin ambtenaren kunnen aangeven hoe zij naar de verkiezingsuitslag kijken. Dit is
onderdeel van de open en veilige gesprekscultuur waar de Rijksoverheid voor staat.
Alleen door het gesprek te voeren met elkaar, kan de Rijksoverheid goed functioneren.
Hierbij verwijs ik u ook naar het antwoord op vraag 8.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoeveel ambtenaren van uw ministerie aanwezig zijn geweest bij dergelijke
bijeenkomsten?

Antwoord 4

Zoals in het antwoord op vragen 1 en 2 is aangegeven, is binnen het Ministerie van
Financiën in reguliere overleggen het gesprek gevoerd over de uitslag van de verkiezingen,
zoals gebruikelijk is na verkiezingen. Er is geen zicht op hoeveel personen hieraan
hebben deelgenomen.

Vraag 5

Beseft u dat ambtenaren die op één van de partijen hebben gestemd die hebben gewonnen
hierdoor in een moeilijke positie worden geplaatst ten aanzien van hun collega’s?
Deelt u de mening dat dit zeer ongewenst is?

Antwoord 5

Het past in een open en veilig werkklimaat dat ambtenaren zich kunnen uitspreken,
de Rijksoverheid hecht hier veel waarde aan. Dat men van mening kan verschillen hoort
daarbij en moet dus ook op een veilige en respectvolle manier kunnen. Het is een gezamenlijke
verantwoordelijkheid van werkgever en werknemers om elkaar die veiligheid te bieden.
Hierbij verwijs ik u ook naar het antwoord op vraag 8.

Vraag 6 en 7

Zijn er plannen om bij een eventueel regeerakkoord van de huidige formerende partijen
dergelijke bijeenkomsten weer te organiseren?

Kunt u toezeggen dat er in de toekomst naar aanleiding van verkiezingsuitslagen geen
aparte bijeenkomsten zullen worden georganiseerd waar ambtenaren hun zorgen mogen
etaleren over de winst van democratisch gekozen partijen?

Antwoord 6 en 7

Er zijn op dit moment geen bijeenkomsten gepland, maar niet uitgesloten is dat bijeenkomsten
zullen plaatsvinden als er een regeerakkoord is. Ook in de toekomst is het van belang
dat ambtenaren kennis kunnen delen over relevante electorale en maatschappelijke ontwikkelingen
in Nederland. Hierbij verwijs ik u ook naar het antwoord op vragen 2, 5 en 8.

Vraag 8

Deelt u de mening dat dergelijke bijeenkomsten op zeer gespannen voet staan met de
gewenste neutraliteit en objectiviteit van ambtenaren?

Antwoord 8

Het is belangrijk dat ambtenaren politiek neutraal zijn en blijven in hun werk. In
Nederland werken ambtenaren zonder politieke binding en ongeacht de eigen politieke
voorkeur voor het algemeen belang. Dat past ook bij ons democratische bestel, de ministeriële
verantwoordelijkheid en het gegeven dat Nederland geen wisseling van de ambtenaren
kent bij een nieuwe regering. Een bewindspersoon is verantwoordelijk voor een politiek
besluit, hij of zij legt hierover verantwoording af aan het parlement. Ambtenaren
hebben hierbij een ondersteunende, adviserende en uitvoerende rol, waarin zij op basis
van professionaliteit worden geacht om objectief te adviseren, en alle inzichten en
opties aan bewindspersonen voor te leggen. Het is de taak van ambtenaren om te zorgen
voor een transparant en goed besluitvormingsproces. Vervolgens voeren ambtenaren uit
wat politiek is besloten, ook als de politieke weging tot een ander besluit heeft
geleid dan werd geadviseerd. Als de uitvoering van een politiek besluit onbedoelde
gevolgen heeft, is het de taak van ambtenaren om die signalen terug te leggen bij
de verantwoordelijk bewindspersoon zodat die het besluit kan heroverwegen.

Een sociaal veilige werkomgeving is hiervoor randvoorwaardelijk. Om professionele
tegenspraak te kunnen bieden, maar ook om met de functie-uitoefening verbonden ethische
vraagstukken en morele kwesties te kunnen bespreken. Ongeacht het onderwerp. Het kabinet
bevordert een werkklimaat, waarbij medewerkers op de werkvloer hun vragen en dilemma’s-
bij collega’s en leidinggevenden kunnen uitspreken en samen met hen kunnen onderzoeken
hoe hier het beste mee om te gaan. Het bieden van ruimte voor reflectie en dialoog
op de werkvloer behoort volgens het kabinet niet alleen tot goed werkgeverschap, maar
is juist ook noodzakelijk om als Rijksdienst effectief te kunnen functioneren en de
neutraliteit te behouden.

Vraag 9

Wilt u deze vragen als verantwoordelijk Minister separaat en uitsluitend voor uw eigen
ministerie beantwoorden?

Antwoord 9

Ja.