Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda JBZ-Raad 4 en 5 december 2023 (vreemdelingen en asielbeleid)

De vaste commissie voor Justitie en Veiligheid heeft een aantal vragen en opmerkingen
voorgelegd over de volgende stukken:

• Geannoteerde agenda JBZ-Raad 4 en 5 december 2023 (Kamerstuk 32 317, nr. 862)

• Antwoorden op vragen commissie over o.a. de geannoteerde agenda JBZ-Raad 19 en 20 oktober
2023 (vreemdelingen- en asielbeleid) (Kamerstuk 32 317, nr. 855)

• Verslag van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken van 19 en 20 oktober 2023 (Kamerstuk
32 317, nr. 861)

De voorzitter van de commissie,

Kat

Adjunct-griffier van de commissie,

Burger

Inhoudsopgave

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

II Reactie van de bewindspersoon

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Geannoteerde agenda JBZ-Raad 4 en 5 december 2023

De leden van de VVD-fractie hebben met interesse kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken op 4 en 5 december 2023. Zij hebben
hierover enkele vragen en opmerkingen.

De leden van de VVD-fractie zijn benieuwd naar de voortgang die gemaakt wordt op externe
migratiedeals, maar zien dit beperkt geagendeerd staan voor deze JBZ-Raad. Wat is
de actuele stand van zaken rond de Tunesië-deal? Welke acties worden door de Europese
Commissie (EC) en lidstaten ondernomen om de deal alsnog werkend te krijgen? Deelt
de Staatssecretaris de mening dat hier meer inspanningen door de EC en de lidstaten
voor nodig zijn? Zo ja, voor welke aanvullende inzet zet de Staatssecretaris zich
in? Daarnaast vragen voornoemde leden aan welke aanvullende deals actief wordt gewerkt.
Dit zijn namelijk juist de maanden om migratie-afspraken te maken met herkomst- en
doorreislanden om nog effectief te kunnen zijn als in het voorjaar de instroom naar
Europa weer toeneemt. Is de Staatssecretaris bereid te pleiten om ook visabeperkingen
en andere negatieve maatregelen aan landen op te leggen die niet bereid zijn om migratie-afspraken
te maken?

Verder kijken de leden van de VVD-fractie met interesse naar de deal die gemaakt is
tussen Italië en Albanië. Kan de Staatssecretaris een nadere toelichting geven op
deze voorgenomen samenwerking? Welke effecten zijn van deze deal te verwachten? Ziet
de Staatssecretaris aanvullende mogelijkheden om vergelijkbare deals te sluiten?

Algemene staat van het Schengengebied

De leden van de VVD-fractie kijken met interesse naar de voortgang van de pilots in
Roemenië en Bulgarije op het gebied van snelle asielprocedures en terugkeer, maar
lezen hierover niks terug in de geannoteerde agenda. Kan de Staatssecretaris een stand
van zaken geven van deze pilots? Kunnen er lessen getrokken worden uit deze pilots
voor het Europese asielsysteem?

Ten aanzien van het Schengen-acquis juichen de leden van de VVD-fractie toe dat er
gesproken wordt over terugkeer. Welke mogelijkheden ziet de Staatssecretaris voor
lidstaten om terugkeerbesluiten op een efficiëntere en effectievere manier van elkaar
over te nemen? Is de Staatssecretaris bereid hiervoor te pleiten? Zou een eerder terugkeerbesluit
van een andere lidstaat gebruikt kunnen worden om via een zeer korte (schriftelijke)
procedure een aanvraag af te wijzen en in te zetten op terugkeer, zoals ook bij herhaalde
aanvragen in Nederland gebeurt? Zo nee, welke Europese richtlijnen of verordeningen
zitten hierbij in de weg?

Asiel- en migratiepact

De leden van de VVD-fractie kijken met interesse naar de vorderingen die gemaakt worden
op de trilogen over de verschillende wetsvoorstellen uit het Asiel- en migratiepact.
Deze leden vragen of er vastgehouden wordt aan de rode lijnen zoals verplichte screenings-
en buitengrensprocedures, effectieve Dublinafspraken en de toepassing van het veilige
land concept. Kan de Staatssecretaris toezeggen dat hij op dit punt geen substantiële
concessies zal accepteren, om te voorkomen dat de Europese Unie (EU) voor de komende
jaren een ineffectief migratiesysteem overeenkomt en het sluiten van migratiedeals
met derde landen wordt bemoeilijkt?

Volledige toepassing van de bepalingen van het Schengenacquis in Bulgarije en Roemenië

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van de vorderingen rond de Schengen-toetreding
van Roemenië en Bulgarije. Zij constateren dat op de aankomende JBZ-Raad nog geen
besluitvorming is voorzien en er nog een factfinding missie naar Bulgarije zal plaatsvinden.
Los van de vordering rondom rechtstaat en anti-corruptie, hebben deze leden een belangrijke
vraag ten aanzien van secundaire migratie. Zij vragen wat het effect van toetreding
van Roemenië en Bulgarije zal zijn op secundaire migratie vanuit Griekenland naar
West-Europa (in het bijzonder Nederland). Een migrant die van Griekenland naar Nederland
wil reizen, zou na toetreding van Roemenië en Bulgarije vrij door de Schengenzone
kunnen reizen, in plaats van minimaal drie buitengrenzen passeren. Welk effect verwacht
de Staatssecretaris dat dit heeft op secundaire migratie naar Nederland, in het bijzonder
voor asielzoekers die via Griekenland reizen?

Vragen en opmerkingen van de leden van de D66-fractie

Geannoteerde agenda JBZ-Raad 4 en 5 december 2023

Volledige toepassing van de bepalingen van het Schengenacquis in Bulgarije en Roemenië

De leden van de D66-fractie constateren dat Bulgarije en Roemenië voldoen aan alle
voorwaarden voor volledige toepassing van de bepalingen van het Schengenacquis. Zij
dringen er daarom bij het kabinet op aan om steun uit te spreken voor toelating.

Asiel- en migratiepact

De leden van de D66-fractie vragen de Staatssecretaris of hij de geschetste deadline
nog haalbaar acht, gezien het nog ontbreken van compromisteksten en de grote verschillen
die nog bestaan tussen de lidstaten.

Het kabinet schrijft in de geannoteerde agenda dat zij prikkels om kwetsbare migranten
– waaronder alleenstaande minderjarige vreemdelingen (amv’s) – vooruit te sturen zoveel
mogelijk wil voorkomen. Kan de Staatssecretaris schetsen welke prikkels het kabinet
ziet in zowel huidige als nieuwe regelgeving en op welke manier hij die prikkels zou
willen wegnemen? Eerder heeft de Staatssecretaris toegezegd wetenschappelijk onderzoek
te laten doen naar de motivatie en drijfveren van amv’s om vast te stellen of dergelijke
prikkels er zijn en of het wegnemen van dergelijke prikkels de kwetsbaarheid niet
juist vergroot. Wanneer wordt dit onderzoek verwacht? Kan de Staatssecretaris toezeggen
geen onomkeerbare stappen te zetten voordat dit onderzoek er is?

Asiel en migratie: externe dimensie

De leden van de D66-fractie vragen of de Staatssecretaris kan toezeggen in de gesprekken
over migratiepartnerschappen met derde landen altijd ook afspraken over tijdelijke
studie- en arbeidsvisie te betrekken. Daarnaast vragen deze leden of de Staatssecretaris
de steun voor de Tunesiëdeal wil intrekken en zo niet, in ieder geval erop wil aandringen
dat binnen deze afspraken ook oog komt voor opvang en integratie in Tunesië en hervestiging
van kwetsbare vluchtelingen naar de EU.

Vragen en opmerkingen van de leden van de GroenLinks-PvdA-fractie

Geannoteerde agenda JBZ-Raad 4 en 5 december 2023

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda.

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie lezen in de geannoteerde agenda niets over
de afspraken tussen Italië en Albanië over de external processing van asielverzoeken.
Vindt de Staatssecretaris de afspraken juridisch toegestaan? Vindt de Staatssecretaris
dat het Unierecht van toepassing is in de voorgestelde Italiaanse opvangcentra en
de Italiaanse procedures in Albanië? Heeft Albanië nationale wetgeving ter implementatie
van het Verenigde Naties (VN)-Vluchtelingenverdrag? Zo ja, wordt deze wetgeving adequaat
uitgevoerd? Ziet de Staatssecretaris een rol weggelegd voor de EC om de naleving van
het VN-Vluchtelingenverdrag in Albanië – zowel binnen de voorgestelde Italiaanse opvangcentra
als daarbuiten – te waarborgen?

EU-Westerse Balkan Ministerieel Forum te Skopje (26–27 oktober 2023)

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie lezen in de geannoteerde agenda dat tijdens
het EU-Westerse Balkan Ministerieel Forum te Skopje van 26–27 oktober 2023 de eerbiediging
van de rechtsstaat aan bod is gekomen. Vindt de Staatssecretaris dat migranten in
een rechtsstaat asiel zouden moeten kunnen aanvragen? In hoeverre is het volgens de
Staatssecretaris theoretisch én praktisch mogelijk om in Servië asiel aan te vragen?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie merken op dat de geannoteerde agenda niets
bevat over de EU Facility for Refugees in Turkey (FRIT). Kan de Staatssecretaris inzage
geven of er in de Raad unaniem wordt gedacht over de noodzaak tot voortzetting van
de financiering? In hoeverre zetten EC en Raad zich actief in om financiering te richten
op specifieke kwetsbare groepen zoals mensen op de vlucht met een handicap en alleenstaande
vrouwen? Welke mogelijkheden ziet de Staatssecretaris voor het additioneel ondersteunen
van Turkije in de vorm van complementary pathways voor vluchtelingen die in Turkije
verblijven?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben kennisgenomen van de toezegging van
de EC dat er een audit zou komen van de afgelopen financiering van het FRIT. Kan de
Staatssecretaris inzage geven in het proces omtrent de voorgestelde audit en wanneer
de resultaten hiervan gedeeld gaan worden met de Kamer? Kan de Staatssecretaris in
dit kader reflecteren op het Second Türkiye-EU High Level Dialogue on Migration and
Security die heeft plaatsgevonden op 23 november 2023? Eind 2022 kwam Human Rights
Watch met het rapport «Turkey: Hundreds of Refugees Deported to Syria». Kan de Staatssecretaris
reageren op de aanbevelingen voor de EC, die genoemd zijn in dit rapport?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie hebben met verbazing kennisgenomen dat Turkse
autoriteiten de Nederlandse journalist Reber Dosky enige tijd hebben vastgehouden
op verdenking van terrorisme. Kan het demissionaire kabinet op deze zaak reageren?
Heeft het demissionaire kabinet de Turkse regering hierop aangesproken?

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie vragen de Staatssecretaris wanneer de Kamer
de kabinetsappreciatie van het rapport van de Commissie Meijers over de status van
Oekraïense vluchtelingen in de EU zal ontvangen.

De leden van de GroenLinks-PvdA-fractie vragen aandacht voor de onderhandelingen over
de uitvoering van het EU-Tunesië Memorandum of Understanding. Heeft de Associatieraad
reeds plaatsgevonden of is deze al gepland? Hoe staat het met de uitwerking van het
voornemen voor Tunesische wetgeving ter implementatie van het VN-Vluchtelingenverdrag?

Vragen en opmerkingen van de leden van de SP-fractie

Geannoteerde agenda JBZ-Raad 4 en 5 december 2023

De leden van de SP-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda en hebben
de volgende opmerkingen en vragen.

Asiel- en migratiepact

De leden van de SP-fractie lezen in de geannoteerde agenda dat er mogelijk nog dit
jaar een akkoord wordt bereikt over het Pact. In november 2020 sprak de Kamer met
het kabinet af dat er geen onherroepelijke stappen zouden worden gezet voordat de
Kamer erover heeft kunnen debatteren. Deze leden stellen nogmaals vast hoe intransparant
dit proces van de triloog is en roepen het kabinet op om dit te verbeteren en de Kamer
nauwer bij dit proces te betrekken.

Asiel en migratie: externe dimensie

Graag ontvangen de leden van de SP-fractie een update van de Staatssecretaris over
de implementatie van de Tunesiëdeal. Ondanks de zeer zorgwekkende signalen antwoordde
de Staatssecretaris eerder dat de deal nog niet dood zou zijn en dat de EC met de
Tunesische regering spreekt over de uitwerking. Graag ontvangen voornoemde leden een
update op dit punt. Hoe staat het met het opzetten van een functioneel Tunesisch asielsysteem?
Dit laatste is ook relevant in het licht van de uitspraak van het Britse Hooggerechtshof,
waarin (kort samengevat) wordt gesteld dat het Rwandese asielsysteem onvoldoende waarborgen
biedt tegen refoulement, zodat verplaatsing van asielzoekers naar Rwanda vooralsnog
niet rechtmatig is. Deelt de Staatssecretaris deze opvatting?

Verder hebben de leden van de SP-fractie kennisgenomen van de overeenkomst tussen
Italië en Albanië. Het standpunt van het kabinet dat afspraken over migratie met derde
landen zowel bilateraal als Europees kunnen en moeten worden gemaakt, is bekend. Maar
vindt de Staatssecretaris het wenselijk wat Italië doet op dit punt? Immers, hoe de
Albaniëdeal uitpakt, heeft ook gevolgen voor de rest van Europa. Zo is bijvoorbeeld
onduidelijk wat er gebeurt met afgewezen asielzoekers in de Albanese opvangcentra.
Kunnen deze mensen nogmaals in de EU asiel aanvragen, als ze die centra verlaten?
Hoe staat de Staatssecretaris in het algemeen tegenover extraterritorial processing
c.q. de toepassing van Nederlands asielrecht in een land buiten de EU? Daarnaast,
wordt er in de JBZ-Raad nagedacht over opvangcentra buiten de EU waar over asielaanvragen
wordt beslist op basis van Europees asielrecht door Europese ambtenaren? Hoe staat
de Staatssecretaris daar tegenover?

Arbeidsmigratie

De leden van de SP-fractie zijn bezorgd dat de EC toch weer gewoon doorgaat met het
bevorderen van arbeidsmigratie. De Commissievoorstellen van 15 november 2023 zijn
verpakt in alarmistische termen, zoals «critical labour shortages» (de Eurocommissaris
koppelde zelfs het slagen van de energietransitie eraan). Is de EC zich ook bewust
van de maatschappelijke weerstand? Erkent de Staatssecretaris dat nieuwe arbeidsmigranten
hiernaartoe halen zich slecht verenigt met het enorme woningtekort?

Vragen en opmerkingen van de leden van de ChristenUnie-fractie

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda
van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken ten aanzien van de onderwerpen asiel- en
vreemdelingenzaken.

De leden van de ChristenUnie-fractie zouden daarover nog willen vragen of ook de Staatssecretaris
nog zal vragen naar de stand van zaken met betrekking tot het door de EC aangekondigde
brede partnerschap met Egypte en de uitwerking van de afspraken met Tunesië. Deze
leden zouden daarover met name willen weten, naar aanleiding van de motie van het
lid Drost c.s. (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1963), hoe de feitelijke naleving van mensenrechten van migranten, zoals die zijn vastgelegd
in internationale verdragen, in het geval van de overeenkomst met Tunesië gegarandeerd
en gecontroleerd wordt. Is de Staatssecretaris van oordeel dat de naleving van mensenrechten
van migranten voldoende is?

II Reactie van de bewindspersoon