Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ceder over de situatie in West-Papoea over de uitspraken van Alice Wairimu Nderitu, de Speciale Adviseur van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties voor de Preventie van Genocide

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 16 november 2023).

Vraag 1 en 2

Hoe beoordeelt u de uitspraken van Alice Wairimu Nderitu, de Speciale Adviseur van
de Secretaris-Generaal van de VN voor de Preventie van Genocide, over de situatie
in Papoea, die zij heeft gedaan in haar toespraak tot de VN Mensenrechtenraad op 4 juli
jl.?1

Bent u het met haar eens dat de mensenrechtensituatie van Papoea’s zeer zorgwekkend
blijft?

Antwoord 1 en 2

De Speciaal Adviseur van de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties voor de preventie
van genocide informeerde op 4 juli jl. de Mensenrechtenraad over de ontwikkelingen
binnen haar mandaat. Zij noemt de mensenrechtensituatie in Papua zeer zorgwekkend
(«deeply concerning»).

Nederland beoordeelde de mensenrechtensituatie in Papua eerder al als zorgelijk, (Kamervragen
20202021-3545). Nederland geeft zich daarbij rekenschap van het feit dat de situatie
in Papua zeer complex is.

Vraag 3

Wat is u bekend over willekeurige arrestaties, detentie en het niet erkennen van de
rechten van de oorspronkelijke Papoea-bevolking? Is er inderdaad sprake van de onteigening
van inheems land?

Antwoord 3

Naast de zorgen die de Speciaal Adviseur noemt en waarover door verschillende mensenrechtenorganisaties
wordt gerapporteerd, zoals intimidatie, willekeurige arrestaties en detentie van de
inheemse bevolking, vallen er ook slachtoffers door geweld gebruikt door lokale gewapende
groepen. Daarnaast zijn er ook uitdagingen op bijvoorbeeld sociaaleconomisch vlak.

Verschillende bronnen, zoals het World Resources Institute, geven aan dat de landrechten
van de inheemse bevolking kwetsbaar zijn voor onteigening en eigendomsconflicten.

Vraag 4

Wat weet u over de rol van buitenlandse bedrijven hierbij, waar de Speciale Adviseur
over spreekt?

Antwoord 4

De Speciaal Adviseur verwijst in haar bijdrage over Papua niet naar de rol van, of
het aantal, (buitenlandse) bedrijven dat hierbij betrokken is. Ik heb hiervan ook
geen overzicht.

Vraag 5, 6 en 7

Bent u het ermee eens dat een van de wortels van de huidige problemen gelegen is in
het feit dat de Papoea-bevolking nooit een werkelijke vrije keus heeft gehad tussen
onafhankelijkheid of aansluiting bij Indonesië, ondanks de afspraken die daarover
gemaakt zijn indertijd?

Bent u het eens met de conclusie van het bekende Drooglever-onderzoek, waarin dit
ook gesteld wordt? Zo nee, waarom niet? Welke rol moet de conclusie van dit onderzoek,
waartoe de Tweede Kamer in 1999 opdracht heeft gegeven, volgens u hebben in de opstelling
van Nederland ten aanzien van de huidige situatie?

Ziet u een mogelijkheid om de bevindingen van dit rapport onderdeel te maken van het
feitenkader aan de hand waarvan Nederland de huidige situatie beoordeelt en beleid
ten opzichte daarvan bepaalt, zonder de territoriale integriteit van Indonesië ter
discussie te stellen? Bent u bereid dit te doen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5, 6 en 7

Zoals boven gesteld is de huidige situatie in Papua zeer complex. Hiervoor zijn niet
een of twee oorzaken aan te wijzen; op dit moment lijkt vooral het vertrouwen tussen
– en ook soms binnen – de verschillende betrokkenen en groepen, zoals de Indonesische
autoriteiten, de inheemse bevolking en bewoners in Papua die daar niet oorspronkelijk
vandaan komen, te ontbreken. Dit vertrouwen is nodig om – de door de Speciaal Adviseur
aangemoedigde – oprechte en inclusieve dialoog te voeren waarbij onderliggende grieven
kunnen worden geadresseerd.

Zoals in, onder andere, de Kamerbrief van 15 november 2005 is toegelicht, vormt het
academische onderzoek van Professor Drooglever een nadere bijdrage aan de beschrijving
van de eigen geschiedenis van Papua en het verloop van de gebeurtenissen rond de «Act
of Free Choice». Papua is nu een onderdeel van de Republiek Indonesië en de Nederlandse
regering respecteert de territoriale integriteit van Indonesië.

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken volgt de situatie in Papua nauwlettend, onder
andere via de Nederlandse ambassade in Jakarta. Dit is het vertrekpunt van de beoordeling
van de huidige situatie en het beleid ten opzichte daarvan. De rol die Nederland kan
spelen is echter beperkt. Om tot een duurzame oplossing te komen is het belangrijk
dat de centrale autoriteiten en de verschillende groepen binnen de lokale inheemse
bevolking met elkaar daarover in dialoog treden.

Nederland zal aandacht blijven vragen voor de situatie in Papua, zoals het tijdens
de afgelopen Universal Periodic Review (UPR) van Indonesië in november 2022 heeft
gedaan.

Vraag 8

Kunt u de Kamer informeren over de stand van zaken rond het gesprek tussen Indonesië
en de VN over een bezoek van de VN Hoge Commissaris voor de Mensenrechten aan West-Papoea?
Waarom heeft Indonesië dit tot nu toe geweigerd? Wat is het effect geweest van de
Nederlandse oproepen hiertoe?2

Antwoord 8

Nederlandse oproepen hebben nog niet het gewenste effect gehad; de Hoge Commissaris
voor de Mensenrechten van de VN heeft Indonesië nog niet bezocht. De precieze redenen
hiervoor zijn onduidelijk. Uit de officiële reactie van Indonesië op de aanbevelingen
die zijn gedaan tijdens de UPR in november 2022 blijkt dat Indonesië nota heeft genomen
(«noted») van aanbevelingen die een bezoek van de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten
aanmoedigen. Nederland blijft de mensenrechtensituatie in Papua nauwlettend volgen
en zou een spoedig bezoek door de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten aan Papua
nog steeds verwelkomen. Nederland zal zich hiervoor blijven inspannen.