Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Sjoerdsma over het artikel in Politico waarin er wordt bericht dat de civiele EU-missie aan de grens tussen Azerbeidzjan en Armenië onder vuur zou zijn genomen

Antwoord van Minister Bruins Slot (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 10 oktober 2023).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel in Politico1 door Gabriel Gavin waarin er gesproken wordt over een schietincident door de grenswachters
aan de Azerbeidzjaanse zijde, waarbij de in de regio aanwezige civiele EU-missie aan
de grens tussen Armenië en Azerbeidzjan reëel gevaar liep?

Antwoord 1

Ik heb kennis genomen van dit artikel.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het aanwezige risico voor de waarnemers van de EU-missie aan de grens
tussen Armenie en Azerbeidzjan na het schietincident?

Antwoord 2

De EU Monitoring Mission in Armenia (EUMA) observeert de veiligheidssituatie langs de Armeense zijde van de internationale grens
met Azerbeidzjan en is een belangrijk onderdeel van de inspanningen van de EU ter
ondersteuning van vrede en veiligheid in deze regio. In dit gebied komen vaker schietincidenten
voor. De EU-missie was aanwezig in het gebied waar het schietincident op 15 augustus
jl. zoals genoemd in het Politico-artikel plaatsvond. EUMA kon niet vaststellen door
wie er destijds geschoten is en wat het exacte doelwit was, omdat de afstand van de
schoten tot de aanwezige waarnemers te groot was. EUMA mitigeert de risico’s door
vooraf aan de relevante autoriteiten van Armenië en Azerbeidzjan kenbaar te maken
waar en wanneer patrouilles zullen plaatsvinden. Dit gebeurt onder andere via de EU
Speciaal Vertegenwoordiger Toivo Klaar.

Op 19 september jl. is Azerbeidzjan begonnen met gewapende acties in Nagorno-Karabach.
Er zijn rond het gebied bij Lachin en Stepanakert precisie drone- en raketaanvallen
van militaire doelwitten uitgevoerd en heeft een beperkt grondoffensief plaatsgevonden.
Op 20 september is een staakt-het-vuren overeengekomen dat op het moment van schrijven
redelijk stand lijkt te houden. Ondanks dat er op het moment van schrijven geen incidenten
bij de Azerbeidzjaanse-Armeense grens gemeld zijn, zijn er scenario’s denkbaar waar
eventuele maatregelen getroffen moeten worden om de veiligheid van de waarnemers van
de EU-missie te vergroten. Op dit moment wordt de beveiliging van EUMA verzorgd door
de Armeense strijdkrachten, aangezien de missie enkel een mandaat heeft om op Armeens
grondgebied te opereren. Nederland blijft de situatie nauwlettend volgen en blijft
in contact met de leiding van EUMA.

Vraag 3

Bent u bereid om op Europees niveau de regering van Azerbeidzjan te laten weten dat
dit ontoelaatbaar is en de herhaling ervan mogelijke consequenties zou kunnen hebben?

Antwoord 3

Allereerst heeft EUMA niet kunnen vaststellen door wie er op 15 augustus jl. geschoten
is en wat het exacte doelwit was, omdat de afstand van de schoten tot de aanwezige
waarnemers te groot was. Over het functioneren en opereren van EUMA staat de EU met
de partijen in contact. Onder andere de EU Speciaal Vertegenwoordiger speelt hierin
een belangrijke rol. EUMA rapporteert aan Brussel over de gebeurtenissen. Indien nodig,
kunnen lidstaten gezamenlijk operationele maatregelen of andere stappen bespreken
die de veiligheid van missieleden vergroten.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de recente ontwikkelingen zoals de blokkade van Lachin-corridor
door Azerbeidzjan de lopende initiatieven voor een duurzame vrede in de regio steeds
bemoeilijken?

Antwoord 4

Zoals eerder met uw Kamer is gedeeld2 hebben Nederland en de EU Azerbeidzjan regelmatig aangesproken op zijn verantwoordelijkheid
om vrije doorgang van personen, voertuigen en vracht via de Lachin-doorgang te garanderen,
conform de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof op 22 februari 2023. Vóór
de militaire escalaties van 19 september leek er overeenstemming tussen de betrokken
partijen om hulpgoederen via de Lachin- en Aghdam-corridors toe te laten. Toen de
escalaties plaatsvonden waren beide toegangswegen tijdelijk volledig afgesloten. Op
het moment van schrijven zijn beide corridors weer geopend voor humanitaire doeleinden.

Nederland is uiterst bezorgd over de zorgwekkende ontwikkelingen die sinds 19 september
jl. in Nagorno-Karabach plaatsvinden, en veroordeelt de militaire escalatie door Azerbeidzjan.
Deze nieuwe ontwikkelingen bemoeilijken de lopende initiatieven voor een duurzame
vrede in de regio. Nederland steunt het statement van de Hoge Vertegenwoordiger Josep
Borrell d.d. 21 september jl., waarin hij namens de EU Azerbeidzjan dwingend oproept
de veiligheid en de rechten van de Armeense bevolking van Nagorno-Karabach te waarborgen
en ongehinderde toegang voor humanitaire hulp te verzorgen. Ik heb daar in mijn gesprek
met mijn Azerbeidzjaanse evenknie in New York op 21 september jl. eveneens op aangedrongen.

Vraag 5

Hoe ziet u de momenteel aan elkaar parallel lopende vredesonderhandelingen tussen
Armenië en Azerbeidzjan waarbij zowel de EU als Rusland als mediator opereren?

Antwoord 5

De huidige ontwikkelingen in Nagorno-Karabach bemoeilijken de parallel lopende vredesonderhandelingen.
Nederland zal desondanks in Europees verband Azerbeidzjan en Armenië blijven aanspreken
op het belang van een hervatting van de onderhandelingen met het oog op het bereiken
van een duurzaam vredesakkoord. Daarbij rust wel een bijzondere verantwoordelijkheid
op Azerbeidzjan om de rechten en de veiligheid van de etnische Armeniërs in Nagorno-Karabach
te garanderen, en de territoriale integriteit van Armenië te herbevestigen. In zijn
statement namens de EU roept de Hoge Vertegenwoordiger hiertoe dan ook op en Nederland
steunt dit.

Voor Nederland is de rol van de EU in het bemiddelingsproces leidend. Ook de VS spelen
een rol in de bemiddeling tussen Armenië en Azerbeidzjan. Nederland spoort de EU aan
de inspanningen zo goed mogelijk af te stemmen met de VS.

Rusland blijft ook betrokken bij het conflict middels separate trilaterale vredesbesprekingen
met Armenië en Azerbeidzjan. Tevens heeft Rusland een rol in het trilateraal gesloten
akkoord van 2020 door het aanbieden van peacekeepers. Rusland heeft het staakt-het-vuren
gefaciliteerd na de militaire escalatie die op 19 september jl. begon.

Vraag 6

Kunt u deze vragen binnen twee weken beantwoorden?

Antwoord 6

De vragen zijn zo snel mogelijk beantwoord.