Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eerdmans over de aanhoudende onveiligheid in Budel en Maarheeze

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 5 oktober
2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2023–2024, nr. 4.

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de berichten ««Ernstige overlast» van asielzoekers in Maarheeze:
bankjes weg en camera’s in winkelgebied»1 en «Vrijwilligers houden toezicht in supermarkten na overlast azc: «Personeel en
klanten voelen zich veiliger»»2?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Welke boodschap heeft u aan de ondernemers in Budel en Maarheeze die al tijden geconfronteerd
worden met aanhoudend geweld en overlast, dankzij falend beleid?

Antwoord 2

Overlastgevend gedrag in het winkelgebied is onaanvaardbaar. De signalen van ondernemers
neem ik dan ook uiterst serieus. Inmiddels ligt er een stevig pakket aan maatregelen
om overlast te voorkomen en aan te pakken. Dat desondanks toch incidenten plaatsvinden,
sterkt mijn ambitie om de nationale aanpak verder te versterken.

Dat doe ik specifiek ten aanzien van de situatie in Budel en Maarheeze door een speciaal
team van vier mobiele toezichthouders te faciliteren. Daarnaast wordt in navolging
van de werkmethode in Ter Apel ook op de COA-locatie in de gemeente Cranendonck op
korte termijn gestart met het snel en slagvaardig afhandelen van asielzoekers met
een kansarme aanvraag. Op die manier blijven deze asielzoekers niet langer in de opvang
dan nodig en worden potentiële overlastgevers die niet oprecht bescherming zoeken,
ontmoedigd om naar Nederland te komen.

In het kader van overlastpreventie worden (potentiële) overlastgevers – ongeacht de
kansrijkheid van de asielaanvraag – vanuit Budel en Ter Apel aangedragen om (na de
aanmeldprocedure) versneld te worden doorgestuurd naar andere opvanglocaties. Of iemand
hiervoor in aanmerking komt wordt, op basis van ervaring en deskundigheid, bepaald
door COA-medewerkers op locatie.

Daarnaast faciliteert het Rijk de gemeenten die overlast van asielzoekers ervaren,
waaronder de gemeente Cranendonck, met financiële middelen om zelf aanvullende maatregelen
te nemen. Denk bijvoorbeeld aan het plaatsen van cameratoezicht.

Met deze maatregelen wil ik zorgen dat het draagvlak voor de opvang van vluchtelingen
die oprecht bescherming zoeken en die geen overlast veroorzaken, behouden blijft.

Vraag 3 en 4

Hoe kijkt u aan tegen het feit dat er in Nederland vrijwilligers de veiligheid in
Nederland mede moeten waarborgen vanwege aanhoudende overlast?

Bent u het met de stelling eens dat veiligheid een kerntaak van de overheid is, en
dat het onaanvaardbaar is dat burgers gedwongen worden zelf maatregelen te treffen
om deze veiligheid te waarborgen in Maarheeze en Budel? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 3 en 4

In principe ben ik verheugd wanneer burgers betrokken zijn en verantwoordelijkheid
nemen in hun eigen omgeving. De politie is er echter voor de handhaving van de wet
en de openbare orde, dat is niet een taak voor burgers. De inzet van vrijwilligers
en buurtpreventie moet gericht zijn op het tijdig signaleren van problemen. Waar burgers
zich verenigen in bijvoorbeeld een initiatief als buurtpreventie, moet daarom een
goede verbinding met de politie voorop staan. Zo kunnen burgers, als de oren en ogen
van de wijk, en de politie, als handhavers van de openbare orde, elkaar versterken
in de zorg voor veiligheid op straat.

Vraag 5

Het artikel vermeldt dat de aanwezigheid van de vrijwilligers van Buurtpreventie als
burgerwacht een positief effect heeft op de veiligheid in en rondom de supermarkten.
Echter wordt gesteld dat er hierdoor een mogelijk uitwijkingseffect van winkeldieven
van de ene locatie naar de andere plaatsvindt. Betekent dit dat straks op meer plekken
in Brabant dergelijke initiatieven van vrijwilligers nodig zijn? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 5

De organisaties in de asielketen en strafrechtketen hebben hun krachten gebundeld
om overlast door asielzoekers te voorkomen en bestrijden. Als desondanks strafbare
incidenten plaatsvinden, wordt door politie en OM lik-op-stuk gegeven en werken de
organisaties in de asielketen aan een persoonsgerichte aanpak om de aanvraag van de
overlastgever zo snel mogelijk af te handelen zodat gestart kan worden met de vertrekprocedure.

Indien sprake is van zogenaamde uitwijking, dan zullen de politie en het OM optreden.
Voorts kan een gemeente in samenwerking met de lokale driehoek aanvullende maatregelen
treffen in het winkelgebied, zoals reeds in Maarheeze en Budel is gedaan.

Vraag 6

Kunt u inzichtelijk maken hoeveel incidenten in en rondom het asielzoekerscentrum
(azc) in Budel dit jaar hebben plaatsgevonden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Het COA publiceert jaarlijks een incidentenoverzicht op locatieniveau. Het gaat om
gebeurtenissen waarbij de veiligheid, leefbaarheid en beheersbaarheid op een locatie
in het geding zijn. Het meeste recente incidentenoverzicht, dus ook voor azc Budel,
beslaat het jaar 2022 en is te raadplegen op de website van het COA3. De cijfers over 2023 komen in 2024 beschikbaar, zodat ze goed vergelijkbaar zijn
met de jaren daarvoor.

Vraag 7

Kunt u inzichtelijk maken hoeveel dieven en overlastgevers er zijn opgepakt en vervolgd?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Jaarlijks doet het WODC onderzoek naar incidenten en misdrijven waar COA-bewoners
bij betrokken zijn. Afgelopen juni heb ik het meest recente rapport, dat gaat over
de periode 2017 -2022, met uw Kamer gedeeld.4 In deze rapportage wordt op landelijk niveau inzichtelijk gemaakt hoeveel verdachten
per delictcategorie, waaronder vermogensmisdrijven als winkeldiefstal, in het voorgaande
jaar zijn geregistreerd en hoeveel zaken door het Openbaar Ministerie per delictcategorie
zijn afgehandeld.

Vraag 8

Ziet u ook in dat het plaatsen van camera’s, het weghalen van bankjes en vrijwilligers
die toezicht houden in supermarkten een gevolg is van het falende beleid? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 8

Ik deel uw gevolgtrekking niet, omdat de praktijk aantoont dat de genomen maatregelen
effect sorteren. In de pilot procesoptimalisatie in Ter Apel zijn het afgelopen jaar
sterke resultaten geboekt ten aanzien van het versneld afhandelen van zaken van overlastgevende
asielzoekers.

Tegelijkertijd erken ik dat tempo geboden is als het gaat om het inrichten van sobere
opvanglocaties voor kansarme asielzoekers. Het COA en de ketenpartners werken hard
om de locatie in Ter Apel zo spoedig mogelijk op te schalen. Per 1 oktober jl. zijn
30 plekken gerealiseerd. Op korte termijn worden deze plekken opgeschaald naar 50
plekken met het doel om uiteindelijk 100 plekken te realiseren. Dat het beoogd aantal
plekken niet eerder kan worden gerealiseerd, hangt samen met de vereiste aanpassingen
van gebouwen en de werving van voldoende gekwalificeerd personeel.

Voor het einde van deze maand gaat de sobere opvang voor kansarme asielzoekers ook
in Cranendonck van start. Deze maatregelen versterken de bestaande aanpak van (potentiële)
overlastgevende asielzoekers.

Ik blijf in gesprek met de burgemeesters van Westerwolde en Cranendonck omdat ik mij
tot het uiterste wil inspannen om de gemaakte afspraken na te komen.

Vraag 9

Bent u het met de burgemeester van de gemeente Cranendonck eens dat de huidige situatie
in Budel en Maarheeze zorgt voor polarisatie onder inwoners? Steunt u de oproep van
de gemeenteraad om azc Budel te sluiten? Waarom?

Antwoord 9

Ik zie dat incidenten het draagvlak voor asielopvang op scherp zet. Het is van cruciaal
belang dat de beperkte groep overlastgevers het niet verpest voor de vluchtelingen
die wel onze bescherming verdienen. Ik zet mij daarom met COA en andere ketenpartners
en in overleg met de gemeente Cranendonck blijvend in om met verschillende maatregelen
de rust weer terug te laten keren. Om zo met elkaar het draagvlak voor opvang te behouden,
ook in de gemeente Cranendonck.