Verslag van een bijeenkomst : Verslag van de Zitting 2023 (derde deel) van de Parlementaire Vergadering van de Raad van Europa

BW/ Nr. 136 VERSLAG VAN DE ZITTING 2023 (DERDE DEEL)

Vastgesteld 10 juli 2023

1. Inleiding

Van 19 tot en met 23 juni 2023 namen zes leden van de Staten-Generaal deel aan de
derde deelsessie van de Parlementaire Assemblee van de Raad van Europa (PACE) in Straatsburg.
De delegatie bestond uit Caspar van den Berg (VVD, delegatieleider), Ria Oomen-Ruijten (CDA), Tiny Kox (SP, PACE-president), Margreet de Boer (GroenLinks) en Bob van Pareren (Fractie-Nanninga) allen Eerste Kamerleden en het Tweede Kamerlid Pieter Omtzigt (Lid Omtzigt). Tijdens deze zitting werd gesproken over de politieke gevolgen van
de Russische agressie tegen Oekraïne, de deelname van atleten uit Rusland en Belarus
aan de Olympische Spelen en Paralympics van 2024 in Parijs, het garanderen van vrije
en veilige toegang tot de Lachin-corridor en de recente politieke ontwikkelingen in
Polen. Andere onderwerpen waren de aanpak van de specifieke uitdagingen waarmee Wit-Russen
in ballingschap worden geconfronteerd en de begrotingen en prioriteiten van de Raad
van Europa voor de periode 2024–2027. Verder is de Assemblee onder meer toegesproken
door de president van Slovenië en de Letse Minister van Buitenlandse Zaken. De delegatie
sprak en marge van de sessie met de Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij
de Raad van Europa, mevrouw Gonggrijp.

2. Nederlandse interventies in plenaire debatten

Bij de opening van de zomersessie op 19 juni riep PACE-president Tiny Kox de lidstaten
op om na de aanname van de Verklaring van Reykjavik de daad bij het woord te voegen,
ook in financieel opzicht. «We moeten bespreken hoe de besluiten van de top de komende
jaren het best kunnen worden uitgevoerd. De verklaring biedt een duidelijke routekaart
om Oekraïne te helpen beschermen en weer op te bouwen, het op regels gebaseerde Europese
multilateralisme te herstellen, de democratie te versterken en de Raad van Europa
in staat te stellen garant te blijven staan voor de rechtsstaat, de mensenrechten
en de democratie op het hele continent,» zei Kox. Ook de Letse Minister van Buitenlandse
Zaken, Edgars Rinkēvičs, verwees in zijn toespraak naar de uitkomsten van de top en
benadrukte het belang van het op te richten schaderegister voor Oekraïne in Den Haag.
Hij riep alle Raad van Europe lidstaten en daarbuiten op dit initiatief te steunen.
Bij het debat over de begroting en prioriteiten van de Raad van Europa op 21 juni
stond ook de opvolging van de Reykjavik-verklaring centraal, waaronder de focus op
het gevolg geven aan de uitspraken van het Europese Hof van de Mensenrechten en aan
initiatieven om democratie te beschermen en te versterken. In het door de Assemblee
aangenomen advies staat dat, om de resultaten van de top te realiseren, de middelen
van de Raad van Europa moeten worden verhoogd boven het nulgroeiperspectief voor reële
groei.

Op dinsdag 20 juni bij aanvang van de plenaire vergadering over de uitdagingen voor
Wit-Russen in ballingschap werden de leden toegezongen door het Volny Chor uit Belarus
dat met hun optredens aandacht vraagt voor het stoppen van geweld en terugkeer naar
gerechtigheid in hun land. PACE-president Tiny Kox verwelkomde het koor. «Ondanks
alle moeilijkheden waarmee deze musici zijn geconfronteerd, zijn ze vandaag hier bij
ons, en daar zijn we dankbaar voor. Ik kijk er echt naar uit om hun optreden te zien,
en mag ik eindigen met te zeggen dat ik echt hoop dat jullie zo snel mogelijk ook
kunnen optreden in jullie eigen land, in Belarus, waar jullie thuishoren,» sprak hij.
De voorzitter van de Duitse delegatie op wiens initiatief het koor optrad, de heer
Schwabe sprak over de moed van leden van het Volny Chor. «De leden riskeren vervolging
en onderdrukking, en sommigen van hen leven in ballingschap. Toch zingen ze voor vrijheid.
Ze zijn een geweldig voorbeeld van gewone burgers van Belarus die vechten voor democratie,
mensenrechten en de rechtsstaat, de waarden die centraal staan in de Raad van Europa,»
zei hij. Oppositieleider Sviatlana Tsikhanouskaya, aanwezig bij het debat, merkte
op dat het koor veel voor haar betekent temeer omdat een van de liederen is geschreven
door haar man, Sergei, die sinds 2020 in gevangenschap zit. «Het regime kan mensen
gevangen zetten, maar het kan niet de wil van mensen tot vrijheid, hun dromen en hun
creativiteit gevangen zetten. Het regime bestrijdt schrijvers, kunstenaars en scheppers
omdat het bang voor hen is. Maar de kracht van kunst vernietigt de dictatuur meer
dan wapens,» sprak ze. De Assemblee nam de resolutie Addressing the specific challenges faced by the Belarusians in exile aan met praktische aanbevelingen om legale binnenkomst en verblijf buiten Belarus
en reizen in de EU gemakkelijker te maken voor ballingen en hun families, hen te beschermen
tegen represailles, toegang te geven tot hun bankrekeningen en bedrijven te laten
runnen.

Op 22 juni sprak de Assemblee over het rapport over de Russische agressie in Oekraïne
en een rapport over de deelname van Russische en Wit-Russische atleten aan de Olympische
Spelen en Paralympics van 2024 in Parijs. Namens de Alliantie van Liberalen en Democraten voor Europa (ALDE) veroordeelde Caspar van den Berg de aanval van de Russische Federatie op Oekraïne,
met medeplichtigheid van het regime van Belarus waarbij duizenden burgers zijn gedood,
tienduizenden Oekraïense militairen gesneuveld en meer dan 14 miljoen Oekraïners gedwongen
hun land moesten ontvluchten. «Behalve de politiek kunnen ook maatschappelijke instellingen,
waaronder het IOC en zijn samenstellende sportorganen, niet wegkijken bij een dergelijke
fundamentele aanval op de kernwaarden die ten grondslag liggen aan onze samenlevingen.
In plaats daarvan moeten zij het gewicht van hun morele autoriteit en bekendheid in
het publieke bewustzijn brengen en niet toestaan dat de Russische Federatie en Belarus
vertegenwoordigd zijn bij deze Spelen zolang de oorlog voortduurt,» aldus Van den
berg.

Tijdens het urgentiedebat op 21 juni over de recente politieke ontwikkelingen in Polen
opende Pieter Omtzigt als co-rapporteur van het monitoringrapport over Polen dit debat.
Omtzigt zei dat Polen het eerste EU-lid was waarvoor de Assemblee een monitoringprocedure
heeft geopend vanwege de zorgen over het functioneren van de democratie en de rechtstaat.
«Het debat vandaag is aangevraagd omdat we zeer bezorgd zijn over de recente ontwikkelingen
in Polen die het democratische karakter van de verkiezingen kunnen beïnvloeden,» zie
Omtzigt. Als eerste noemde hij de mogelijkheid van een rechterlijke uitspraak over
de uitslag van de Poolse verkiezingen. «Het is cruciaal dat na de verkiezingen in
een democratisch land de deelnemers en het publiek het proces en dus de verkiezingsuitslag
accepteren. Als deze rechtbankkwestie niet wordt opgelost, loopt dit cruciale element
in de democratie gevaar,» benadrukte Omtzigt. Als tweede ontwikkeling haalde hij de
nieuwe Poolse wet aan die een politieke commissie zal instellen om de Russische invloed
in Polen te onderzoeken. «Een politieke commissie die onderzoekt, vervolgt en oordeelt
over iets dat niet goed gedefinieerd is in de wet en in eerste instantie niet illegaal
was, druist in tegen elk principe van de democratie en de rechtsstaat,» zei Omtzigt.
Hij voegde daaraan toe dat het toezichtcomité die ochtend hadden ingestemd met het
vragen van advies aan de Venetië Commissie over de wet en drong aan op uitstel van
het gebruik van de wet tot het advies is ontvangen. «Dat zal ten goede komen aan vrije
en eerlijke verkiezingen en uiteindelijk aan het vertrouwen van de Polen in hun eigen
instellingen,» sloot Omzigt af.

Op donderdag 22 juni vond een spoeddebat plaats over de blokkering van de Lachin-corridor
door Azerbeidzjan sinds 12 december 2022, voor Armeniërs de enige weg om Armenië en
de rest van de wereld te bereiken. Tijdens het debat bracht Caspar van den Berg in
dat vrije en veilige toegang tot de Lachin-corridor van vitaal belang is voor de bevolking
van Nagorno-Karabach en dat de huidige blokkade een potentieel gevaar vormt voor escalatie
van het conflict in de toekomst. «Door onderhandelingen moet naar een oplossing voor
dit conflict worden gevonden. Alle inspanningen moeten gericht zijn op de-escalatie
en – op termijn – het terugbrengen van vrede, stabiliteit en vertrouwen tussen de
volkeren van Armenië en Azerbeidzjan,» zei hij. Waar hij aan toevoegde dat beide partijen
individueel verantwoordelijk zijn voor hun daden en daarvoor rekenschap moeten afleggen:
Azerbeidzjan voor het blokkeren van de corridor en het vasthouden van krijgsgevangenen
en Armenië voor het mogelijk maken van het omzeilen van de huidige sancties door Rusland.
De resolutie Ensuring free and safe access through the Lachin Corridor werd met ruime meerderheid aangenomen.

3. Overige

Maandag 19 juni namen PACE-president Tiny Kox, Margreet de Boer en Bob van Pareren
deel aan de Signature Ceremony van het Handvest van Europese politieke partijen voor
een niet-racistische en inclusieve samenleving. Op dinsdag 20 juni deed Margreet de
Boer in de commissie gelijkheid en non-discriminatie verslag van haar factfinding
bezoek aan Brussel in het kader van het verbeteren van de bescherming van mensenrechten
en het leven van sekswerkers en slachtoffers van seksuele uitbuiting. De delegatie
was op 19 juni aanwezig op de Nederlandse residentie bij de opening van de fototoonstelling
The Resilient Women Walk door ambassadeur Gonggrijp. Van Pareren was aanwezig bij
een side event waar voormalige Oekraïense krijgsgevangenen getuigden van hun Russische
gevangenschap. Voor de leden Oomen-Ruijten, De Boer en Van Pareren was deze zitting,
in verband met het einde van hun Eerste Kamerlidmaatschap, de laatste. In de politieke
commissie werd op 20 juni stil gestaan bij het afscheid van mevrouw Oomen-Ruijten
en werd zij bedankt voor haar jarenlange inzet. Oomen-Ruijten was vanaf 2015 lid van
deze commissie en van 2018–2020 voorzitter. En marge van de zomersessie was er een
ontmoeting met de Permanent Vertegenwoordiger, Tanja Gonggrijp.

De voorzitter van de delegatie, Van den Berg

De griffier van de delegatie, Bakker-de Jong