Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Becker en Brekelmans over het bericht ‘Turkse Nederlanders mogen opnieuw in Amsterdam stemmen, extra aandacht voor veiligheid’

Antwoord van Minister Van Gennip (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) mede namens de
Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 3 juli 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2022–2023, nr. 2848.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Turkse Nederlanders mogen opnieuw in Amsterdam stemmen,
extra aandacht voor veiligheid»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3 en 10

Op welke locaties in Nederland kunnen Nederlanders met een Turkse achtergrond hun
stem uitbrengen voor de tweede stemronde? Zijn dit dezelfde locaties die zijn gebruikt
voor de eerste stemronde? Op welke wijze worden deze locaties aangewezen? In hoeverre
zijn de Turkse autoriteiten hierbij betrokken? In hoeverre is het Rijk hierbij betrokken?
Hoe zag deze rolverdeling eruit bij de eerste stemronde afgelopen week?

In hoeverre zijn de Turkse autoriteiten betrokken bij het breder organiseren van de
Turkse verkiezingen in Nederland? Hoe verhoudt zich dit tot de betrokkenheid van het
Rijk en de gemeenten? Hoe beoordeelt u dit?

Klopt het dat de Turkse consul is gevraagd een veiligheidsplan te maken? Is dit veiligheidsplan
inmiddels gemaakt en ontvangen? Welke Nederlandse diensten zijn hierbij betrokken?
Wie beslist of dit plan wordt goedgekeurd of niet? Mochten er na goedkeuring van het
plan alsnog rellen uitbreken bij de tweede stemronde of bij de uiteindelijke uitslag
van de verkiezingen, op wie worden deze kosten dan verhaald?

Antwoord 2, 3 en 10

Inwoners van Nederland met de Turkse nationaliteit konden in Den Haag (GIA Trade &
Exhibition Center), Deventer (Sport- en Belevingscentrum De Scheg) en Eindhoven (Van
der Valk Hotel) hun stem uitbrengen in beide stemronden van de Turkse verkiezingen
2023. In Amsterdam vond de eerste stemronde plaats in RAI Amsterdam en de tweede stemronde
in Rhône Events & Congrescenter. Deze locaties werden voorafgaand aan het verkiezingsproces
bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de betrokken gemeenten aangekondigd.

De verantwoordelijkheid voor de organisatie van buitenlandse verkiezingen voor stemgerechtigde
burgers in Nederland, inclusief het aanwijzen van stemlocaties, ligt altijd bij de
diplomatieke en/of consulaire vertegenwoordiging van het desbetreffende land in Nederland.
De vertegenwoordigingen staan daarover in contact met de gemeenten waarin gestemd
kan worden. De gemeenten maken daarbij de afweging ten aanzien van de openbare orde
en veiligheid en in hoeverre de gekozen locatie voldoet aan de noodzakelijke vergunningsverplichtingen
en het bestemmingsplan.

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft een coördinerende rol bij de organisatie
van buitenlandse verkiezingen in Nederland. Dit ministerie staat in contact met de
Turkse ambassade, de NCTV en de betrokken gemeente(n). BZ wordt dan ook door de ambassade
van het desbetreffende land over de stemlocaties en het stemproces geïnformeerd. BZ
geleidt deze informatie door naar de NCTV, die vervolgens aan het lokaal bevoegd gezag
een advies uitbrengt t.a.v. mogelijke veiligheidsrisico’s en eventueel te nemen veiligheidsmaatregelen.
Het lokaal bevoegd gezag, dat wordt gevormd door de burgemeester en de hoofdofficier
van Justitie, besluit over eventuele veiligheidsmaatregelen. Deze procedure is ook
gehanteerd ten aanzien van de organisatie van de Turkse verkiezingen in Nederland.

Afhankelijk van de specifieke omstandigheden in de gemeente of bijzonderheden t.a.v.
de stemprocedure kan het lokaal bevoegd gezag bepaalde eisen stellen aan het stemproces
met het oog op een veilig en ordentelijk verloop, zoals het indienen van veiligheidsplannen.
Het verzoeken om een veiligheidsplan behoort daarbij tot de mogelijkheden. De Consulaten-Generaal
van Turkije in Nederland hebben desgevraagd veiligheidsplannen aangeleverd voor de
organisatie van het stemproces in Nederland. De beoordeling en eventuele goedkeuring
van die veiligheidsplannen ligt bij het lokaal bevoegd gezag.

Vraag 4

Klopt het dat de Turkse overheid de afgelopen maanden in contact heeft gestaan met
het Ministerie van Buitenlandse Zaken? Zo ja, hoe is dit contact verlopen? In hoeverre
wordt er informatie gedeeld en besproken of meegedeeld? Hoe ervaart het Ministerie
van Buitenlandse Zaken deze samenwerking?

Antwoord 4

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is tijdig en volledig, zowel schriftelijk als
mondeling, door de Turkse ambassade op de hoogte gebracht van de wijze waarop het
stemproces voor de Turkse presidentiële en parlementaire verkiezingen van 2023 in
Nederland wordt georganiseerd. Ook over de campagneregelgeving is veelvuldig contact
geweest tussen het Ministerie van Buitenlandse Zaken en de Turkse autoriteiten. Dit
contact is constructief verlopen. Voor details over de rol van Buitenlandse Zaken
verwijst het kabinet naar het antwoorden op vraag 2, 3, 10, 12 en 13.

Vraag 5

Staat het Ministerie van Buitenlandse Zaken in contact met landen zoals Duitsland
en België om samen te evalueren hoe het daar gaat en hoe zij deze zaken aanpakken?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Het Ministerie van Buitenlandse Zaken staat op reguliere basis met andere landen,
o.a. Duitsland en België, in contact. In dit contact wordt ook gesproken over de manier
waarop buitenlandse verkiezingen in deze landen en in Nederland worden georganiseerd.
Tijdens deze contactmomenten kan informatie worden uitgewisseld, met als doel de verkiezingen
zo goed mogelijk te laten verlopen.

Vraag 6

Klopt het dat in voorgaande jaren Nederlanders met een Turkse achtergrond hun stem
konden uitbrengen op Turkse consulaten of per post? Zo ja, waarom gebeurt dat niet
meer? Hoe beoordeelt u dit?

Antwoord 6

De afhuur van externe locaties voor het faciliteren van buitenlandse verkiezingen
in Nederland is niet ongebruikelijk. Bij de organisatie van de Turkse presidentiële
en parlementaire verkiezingen in 2018 is ook gebruikgemaakt van externe locaties zoals
evenementenzalen en sporthallen en kon niet worden gestemd op de Consulaten-Generaal.
Het is derhalve niet ongebruikelijk dat de Turkse verkiezingen plaatsvinden op een
externe locatie. Het kabinet beschikt niet over informatie waaruit blijkt in hoeverre
er bij voorgaande verkiezingen gebruik is gemaakt van stemmen per post.

Vraag 7

Klopt het dat de Turkse overheid Nederlandse congrescentra heeft afgehuurd om verkiezingen
te organiseren? Hoe beoordeelt u dit? Klopt het dat bij andere buitenlandse verkiezingen
in Nederland gewoon via de post wordt gestemd door Nederlanders met een dubbele nationaliteit?
Waarom worden de Turkse verkiezingen niet op dezelfde wijze georganiseerd?

Antwoord 7

De Turkse vertegenwoordigingen hebben verschillende locaties (genoemd in het antwoord
op vraag 2, 3 en 10) afgehuurd voor de organisatie van het stemproces voor de Turkse
verkiezingen van 2023.

Zoals ook aangegeven in het antwoord op vraag 2, 3 en 10 zijn de vertegenwoordiging(en)
van dit land in Nederland verantwoordelijk voor de organisatie van buitenlandse verkiezingen.
Het Rijk stelt in beginsel geen voorwaarden aan de wijze waarop het stemproces wordt
ingericht. Het staat hen vrij om verkiezingen naar eigen inzicht te organiseren. Wel
dient er sprake te zijn van goed overleg met het lokaal bevoegd gezag met het oog
op een veilig en ordentelijk verloop van het stemproces. Bij de organisatie van de
Turkse presidentiële en parlementaire verkiezingen in Nederland was hiervan sprake.

Vraag 8

Hoe worden de Turkse verkiezingen in buurlanden met vergelijkbare Turkse gemeenschappen
georganiseerd? Hoe beoordeelt u dit ten opzichte van de organisatie in Nederland?

Antwoord 8

In buurlanden zijn de Turkse verkiezingen op vergelijkbare wijze georganiseerd. Ook
in deze landen kon er op verschillende locaties worden gestemd en geldt dat de diplomatieke
en/of consulaire vertegenwoordiging in het desbetreffende land de verkiezingen organiseerden.

Vraag 9

Wie dragen de kosten voor het organiseren van de Turkse verkiezingen in Nederland?
In hoeverre is het Rijk hier financieel bij betrokken? Hoe is dit in omringende landen
geregeld?

Antwoord 9

De kosten voor de organisatie van buitenlandse verkiezingen in Nederland zijn voor
rekening van de vertegenwoordiging(en) van het desbetreffende land in Nederland. Dit
geldt ook voor de organisatie van de Turkse presidentiële en parlementsverkiezingen
van 2023.

Vraag 11

Er wordt gesteld dat in de RAI Amsterdam tijdens de vorige stemronde jassen zijn gevonden
van de Turkse politie/speciale eenheden; kunt u dit verifiëren? Zo ja, hoe beoordeelt
u dit?

Antwoord 11

Er zijn ons geen aanwijzingen bekend die in de richting van het gestelde wijzen. Dit
bericht kan derhalve niet worden geverifieerd.

Vraag 12

Bent u ervan op de hoogte dat er sinds een aantal jaar geen campagne meer mag worden
gevoerd door buitenlandse politici voor de verkiezingen in Nederland? Zo ja, in hoeverre
is daar nu op gehandhaafd in aanloop naar de Turkse verkiezingen in Nederland dit
jaar?

Antwoord 12

In 2021 introduceerde het kabinet de algemene lijn op het gebied van campagne activiteiten
in Nederland van vertegenwoordigers van een buitenlandse overheid.2 Voor buitenlandse overheidsfunctionarissen geldt een meldplicht om campagne-activiteiten
op Nederlands grondgebied te mogen ontplooien. Binnen drie maanden voorafgaand aan
verkiezingen in derde landen zijn niet-EU overheidsfunctionarissen niet welkom om
campagne te voeren in Nederland. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken heeft deze
regelgeving op verschillende momenten onder de aandacht gebracht van de Turkse autoriteiten,
zowel in Ankara via de Nederlandse Ambassade als in gesprekken met de Turkse ambassadeur
in Nederland.

Vraag 13

Is er zicht op beïnvloeding rond de Turkse verkiezingen vanuit Turkije zoals het sturen
van brieven met stemadvies zoals bij vorige verkiezingen het geval was? Zo nee, waarom
niet? Welke concrete maatregelen zijn er in de afgelopen maanden genomen om buitenlandse
beïnvloeding/inmenging ten behoeve van de Turkse verkiezingen te voorkomen?

Antwoord 13

Het kabinet acht het van belang dat verkiezingen in Nederland ongestoord kunnen verlopen.
Alle Nederlandse burgers moeten in staat zijn om in vrijheid keuzes te maken over
de inrichting van hun leven. Om grip te houden op mogelijke beïnvloeding heeft het
kabinet diverse gesprekken gevoerd met de Turkse autoriteiten over de algemene lijn
op het gebied van campagneactiviteiten zoals verwoord in antwoord 12. Ook is aangegeven
dat het geven van persoonlijk stemadvies door de Turkse overheid aan Nederlanders
met een Turkse achtergrond niet wenselijk is in welke vorm dan ook, zoals toegezegd
in eerdere antwoorden op Kamervragen van Becker en Rajkowski (beiden VVD).3

Daarnaast heeft onderzoeksinstituut Clingendael een onderzoek uitgevoerd naar het
ervaren diasporabeleid van Turkije onder Turkse-Nederlanders voorafgaand aan de verkiezingen.
Dit onderzoek zal worden hervat na afloop van de verkiezingen. Het eerste deel van
dit onderzoek is op 24 april jl. gepubliceerd. Naar verwachting zal het tweede deel
eind 2023 worden opgeleverd.

Tevens zijn er vanuit het veiligheidsdomein gesprekken gevoerd met gemeenten die een
grote Turks-Nederlandse gemeenschap kennen. In deze gesprekken is stilgestaan bij
de mogelijke lokale impact van de verkiezingen in Turkije en het herkennen van eventuele
signalen van ongewenste buitenlandse inmenging. Ook het Ministerie van SZW heeft in
het kader van de sociale stabiliteit een rondgang langs verschillende Turks-Nederlandse
organisaties gemaakt waarbij ook de verkiezingen in Turkije aan bod zijn gekomen.
Tevens heeft de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het Ministerie van SZW
in samenwerking met het Verwey-Jonker Instituut kennissessies voor gemeenteambtenaren
en professionals georganiseerd, om inzicht te bieden in de diversiteit van de Turks-Nederlandse
gemeenschappen en handelingsperspectieven te delen over het voorkomen van maatschappelijke
spanningen en polarisatie.

Vraag 14

Hoe staat het met het onderzoek naar de vechtpartijen in de RAI Amsterdam? Wordt hierbij
ook specifiek onderzoek gedaan naar geluiden van intimidatie, beïnvloeding en bedreiging?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 14

Zoals burgemeester Halsema heeft gemeld tijdens het mondelinge vragenuur in de Amsterdamse
gemeenteraad op 10 mei jl., heeft de politie in kaart gebracht wat is voorgevallen
bij de RAI Amsterdam in de nacht van 7 op 8 mei, zoals vaker gebeurt bij dergelijke
incidenten. In de Amsterdamse driehoek is een feitelijk overzicht besproken. Deze
bespreking heeft niet geleid tot nader onderzoek. De politie doet op dit moment geen
specifiek onderzoek naar intimidatie, beïnvloeding en bedreiging. Mocht er van deze
feiten aangifte worden gedaan, dan zal er onderzoek plaatsvinden.

Vraag 15

In hoeverre wordt geanticipeerd op de uitslag van de tweede stemronde van de Turkse
verkiezingen? In hoeverre worden hier, naar aanleiding van de vechtpartijen in de
RAI Amsterdam, maatregelen genomen?

Antwoord 15

Het kabinet kan geen uitspraken doen over specifieke veiligheidsmaatregelen die al
dan niet zijn genomen in anticipatie op de uitslagen van de tweede stemronde. Wel
kan worden aangegeven dat het Ministerie van SZW in contact is en blijft met gemeenten,
gemeenschappen en professionals, zoals in aanloop naar de verkiezingen is gedaan,
en dit ook na afloop van de verkiezingen zal blijven doen.

Vraag 16

Bent u het eens dat het verstandig is, gezien de recente gebeurtenissen, om de tweede
stemronde te laten plaatsvinden bij Turkse consulaten of per post zoals in voorgaande
jaren ook gebeurde? Zo nee, waarom niet? Zo ja, bent u bereid om dit te bewerkstelligen?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 16

Het kabinet vindt het onacceptabel als spanningen of tegenstellingen uit Turkije naar
Nederland worden geëxporteerd, of onrust veroorzaken tussen groepen in Nederland.
Dit geldt ook voor spanningen gerelateerd aan buitenlandse verkiezingen. De inrichting
van het stemproces, waaronder de wijze waarop kan worden gestemd, zoals fysiek of
per post, behoort tot de verantwoordelijkheid van het organiserende land. Daarnaast
kent Nederland de onder vraag 12 genoemde algemene lijn op het gebied van campagne
activiteiten in Nederland van vertegenwoordigers van een buitenlandse overheid4 om op deze wijze te proberen spanningen te minimaliseren.

Vraag 17

Bent u bereid om vragen de vragen 2, 7, 10, 15 en 16 te beantwoorden voor de tweede
stemronde van start gaat op 20 mei 2023?

Vraag 17

Bent u bereid om vragen de vragen 2, 7, 10, 15 en 16 te beantwoorden voor de tweede
stemronde van start gaat op 20 mei 2023?