Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Westerveld over de verkrijgbaarheid van plastic rietjes voor medisch gebruik

Antwoord van Minister Helder (Langdurige Zorg en Sport), mede namens de Staatssecretaris
van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 20 april 2023). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2022–2023, nr. 2010.

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat de verkrijgbaarheid van plastic rietjes, waarvan mensen
door een beperking afhankelijk kunnen zijn, is afgenomen door het Europees verbod
op de inkoop en verkoop van wegwerpplastic? Bent u ervan op de hoogte dat extra lange
rietjes (40 cm) eigenlijk helemaal niet meer verkrijgbaar zijn?

Antwoord 1

Ja, ik ben hiervan op de hoogte. Ik realiseer mij dat het een erg lastige situatie
is voor mensen die afhankelijk zijn van plastic rietjes. De Europese Single-Use Plastics
(SUP) Richtlijn bevat een uitzondering voor rietjes die als medisch hulpmiddel in
de handel worden gebracht. Deze uitzondering blijkt in de praktijk helaas niet goed
te werken (zie verder antwoord op vraag 4 en 5). Daarom heeft de Staatssecretaris
van Infrastructuur en Waterstaat besloten een aanwijzingsbesluit aan de Inspectie
Leefomgeving en Transport (ILT) af te geven met als strekking dat dit handelsverbod
niet wordt gehandhaafd voor leveranciers die de rietjes leveren aan zorginstellingen,
apotheken en drogisterijen. Via bijv. de groothandel Mediq zijn plastic rietjes beschikbaar
voor zowel zorginstellingen als particulieren. Of dit specifiek ook geldt voor rietjes
van 40cm is mij niet bekend.

Vraag 2

Bent u hierover in gesprek met belangenverenigingen zoals Ieder(in) en de Spierziektevereniging?
Zo ja, wat doet u met deze signalen? Bent u bereid om in gesprek te gaan met mensen
die van plastic rietjes afhankelijk zijn bij het drinken en met eerder genoemde belangenverenigingen
over de huidige stand van zaken en de versnelling die nodig is om een oplossing te
realiseren?

Antwoord 2

Er is op ambtelijk niveau geregeld contact geweest tussen het Ministerie van IenW
en Stichting Ieder(in), waarbij de problematiek is besproken. In deze gesprekken werd
duidelijk zichtbaar dat een specifieke groep mensen afhankelijk is van plastic rietjes.
Dit heeft geleid tot het aanwijzingsbesluit aan de ILT. Er is ook samen met de verschillende
verenigingen onderzocht welke specificaties alternatieve (niet plastic of herbruikbare)
rietjes zouden moeten hebben. Echter sluit het aanbod in de markt hier (nog) niet
op aan.

De Staatssecretaris van IenW geeft navolging aan deze gesprekken door de nationale
regelgeving aan te passen, zodat de plastic rietjes via gebruikelijke zorginkoop beschikbaar
blijven. Plastic rietjes voor medisch gebruik worden verkocht via bijvoorbeeld Mediq.

Vraag 3

Klopt het dat de ontheffingsperiode voor het inkopen en verkopen van plastic rietjes
door apotheken en drogisterijen is verstreken en plastic rietjes op dit moment niet
mogen worden verstrekt? Zo nee, welke rietjes mogen nu precies door wie worden verkocht?
En zo nee, bent u bereid apotheken en drogisten te stimuleren om plastic rietjes te
verkopen zodat deze goed verkrijgbaar zijn voor mensen die ze nodig hebben?

Antwoord 3

Ja, het klopt dat de aanwijzingstermijn voor het niet handhaven op de verkoop van
rietjes aan medische groothandel, apotheken en drogisterijen is verstreken. Ondanks
het verstrijken van de termijn wordt er op dit moment niet actief gehandhaafd door
de ILT, waardoor men nog steeds rietjes kan aanschaffen. De Staatssecretaris van IenW
zal de aanwijzing verlengen voor de periode die noodzakelijk is om de regelgeving
aan te passen.

Ten gevolge van het aanwijzingsbesluit mogen plastic rietjes worden verkocht via apotheken,
drogisterijen en medische groothandel. Het is echter de vraag welke rietjes nog leverbaar
zijn, gezien de daling in de productie van en handel in rietjes ten gevolge van de
wereldwijde maatregelen om minder rietjes te gebruiken.

De Ministeries van VWS en IenW gaan samen meer ruchtbaarheid geven aan de mogelijkheid
om rietjes te verstrekken via apotheken en drogisten. Ook zullen beide ministeries
dit onder de aandacht brengen bij de mensen die hierbij gebaat zijn.

Vraag 4

Deelt u de mening dat er op korte termijn een oplossing moet komen voor mensen die
om medische redenen afhankelijk zijn van plastic rietjes? Zo ja, welke maatregelen
gaat u nemen om ervoor te zorgen dat plastic rietjes beschikbaar worden en blijven
voor deze doelgroep? Wat kunt u op dit moment aanreiken aan mensen met een beperking
om zelfstandig te kunnen drinken?

Antwoord 4

Voor de korte termijn biedt het verlengen van het aanwijzingsbesluit een oplossing
waardoor plastic rietjes beschikbaar blijven via apotheken, drogisterijen en medische
groothandel. De Staatssecretaris van IenW zal tegelijkertijd het Besluit kunststofproducten
voor eenmalig gebruik aanpassen, zodat de certificering van plastic rietjes als medisch
hulpmiddel niet meer een vereiste is voor het in de handel brengen van rietjes specifiek
aan apotheken, drogisterijen en medische groothandel1. Op deze manier blijven de rietjes beschikbaar voor deze doelgroep.

Samen met de Staatssecretaris van IenW zal ik ervoor zorgen dat de verschillende partijen
in de keten (leveranciers, groothandel en brancheorganisaties voor apotheken en drogisten)
op de hoogte zijn van de mogelijkheid om rietjes te verkopen. Zodra de afspraken zijn
vastgelegd, zullen ook de belangenorganisaties voor mensen met een beperking hierop
worden geattendeerd. Daarbij blijft de Staatssecretaris van IenW de markt ook aansporen
om met goede herbruikbare of plasticvrije alternatieven te komen die geschikt zijn
voor deze doelgroep.

Vraag 5

Erkent u dat er in de anti-plastic campagne te laat werd nagedacht over mensen met
een beperking? Hoe gaat u bij de totstandkoming van toekomstig beleid mensen met een
beperking vanaf het begin betrekken?

Antwoord 5

In de totstandkoming van de SUP-richtlijn is rekening gehouden met deze doelgroep,
hetgeen heeft geleid tot de uitzondering voor rietjes die als medisch hulpmiddel in
de handel worden gebracht. Complicerende factor was echter dat tegelijkertijd de regelgeving
voor medische hulpmiddelen werd veranderd. Daarbij is deze dusdanig strenger geworden
dat het in de praktijk voor producenten moeilijk of zelfs onhaalbaar bleek om de rietjes
zoals beoogd als medisch hulpmiddel op de markt te brengen.

Ik vind het erg belangrijk om altijd de doelgroep te spreken bij het ontwikkelen van
beleid. Vanuit de vervolgaanpak Onbeperkt Meedoen werkt de Minister van Langdurige
Zorg en Sport aan het bevorderen van het betrekken van mensen met een beperking bij
het opstellen van beleid binnen de gehele rijksoverheid. Bij IenW is het ook de standaard
om bij de totstandkoming van beleid na te gaan welke belanghebbenden betrokken moeten
worden. Dit is recent opnieuw vastgelegd en beschreven in het beleidskompas2.