Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Klaver en Sylvana Simons over het Zwarte Piet-geweld in Staphorst

Antwoord van Minister Yeşilgöz-Zegerius (Justitie en Veiligheid), mede namens de Minister
van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 12 januari 2023). Zie ook
Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2022–2023, nr. 1093.

Vraag 1

Kent u de berichten1 over het Zwarte Piet-geweld bij een voorgenomen demonstratie van Kick Out Zwarte Piet bij de Sint Nicolaasintocht in Staphorst? Zo ja, wat vindt u van deze berichten?

Antwoord 1

Ja.

Wat in Staphorst een mooi kinderfeest had moeten zijn leidde uiteindelijk tot chaotische
en gewelddadige taferelen. Het kabinet betreurt dit zeer en keurt dit ook af.

Vraag 2

Wat vindt u ervan dat een medewerker van Amnesty International, die als waarnemer
bij deze voorgenomen demonstratie aanwezig was, dit geweld kwalificeert als de meest
bedreigende ervaring die ze tot nu toe opdeed als waarnemer bij demonstraties?

Antwoord 2

Amnesty International levert een belangrijke bijdrage aan het waarborgen van het demonstratierecht,
zoals ook weer door publicatie van het rapport «Demonstratierecht onder druk» van
14 november 2022.

Het kabinet is geschrokken van de berichten over wat de waarnemers van Amnesty International
evenals demonstranten van Kick Out Zwarte Piet is overkomen en betreurt dit zeer.

Er is aangifte gedaan van bedreiging en vernieling. Het OM is direct na de ongeregeldheden
een strafrechtelijk onderzoek gestart om de identiteit van personen te achterhalen
die hierbij betrokken waren.

Het is niet aan mij als Minister van JenV om mij inhoudelijk uit te laten over lopend
strafrechtelijk onderzoek.

Vraag 3

Kunt u aangeven hoe vooraf de voorzienbare risico’s op escalaties zijn meegenomen
in de uiteindelijke benodigde politie-inzet? Werd vooraf al rekening gehouden met
de mogelijkheid van gewelddadigheden tegen demonstranten? Zo ja, hoe is de aanwezige
politie geïnstrueerd hiermee om te gaan?

Antwoord 3

De burgemeester is verantwoordelijk voor het faciliteren van een demonstratie en voor
het optreden van de politie in dat kader en legt daarover desgevraagd verantwoording
af aan de gemeenteraad. Bij het strafrechtelijk handhaven van de rechtsorde treedt
de politie op onder de verantwoordelijkheid van de officier van justitie. Hierover
vindt afstemming plaats in de lokale driehoek.

De burgemeester van Staphorst heeft laten weten onafhankelijk onderzoek in te stellen
naar de demonstratie. Ook de Inspectie Justitie en Veiligheid stelt onderzoek in naar
de taakuitvoering van de politie. De Inspectie JenV zal binnenkort een plan van aanpak
publiceren waarin zij aangeeft hoe zij het onderzoek uitvoert. Dit onderzoek zal in
elk geval gericht zijn op de taakuitvoering door de politie bij de voorbereiding op
de demonstratie, gedurende de confrontatie tussen demonstranten en hun belagers en
daarna.

Zonder vooruit te lopen op de uitkomsten van deze onderzoeken kan ik u in antwoord
op uw vraag laten weten dat ik heb begrepen dat de voorbereiding in de lokale driehoek
erop gericht was de demonstratie van Kick Out Zwarte Piet mogelijk te maken en daarnaast
om de intocht van Sinterklaas ongestoord te laten verlopen. Daarvoor was veel politie
in en rond Staphorst aanwezig. Ook heb ik begrepen dat een belangrijk onderdeel van
de afgesproken aanpak was het gidsen van de demonstranten van Zwolle naar Staphorst,
om zo eventuele blokkades te voorkomen of te omzeilen.

Voor het overige kan ik geen mededelingen doen over deze situatie zonder vooruit te
lopen op de onafhankelijke onderzoeken gelast door de burgemeester en de Inspectie
JenV.

Vraag 4

Klopt het dat de colonne van de demonstranten werd begeleid door twee politiesurveillancewagens
en op een gegeven moment naar een parkeerterrein werd gedirigeerd? Was op dat moment
al bij de politie bekend dat relschoppers nummerborden van voertuigen doorbelden en
zich opmaakten voor het blokkeren van de doorgang? Zo ja, waarom is er desondanks
voor gekozen om naar een parkeerterrein uit te wijken?

Antwoord 4

Hiervoor verwijs ik naar de genoemde onderzoeken van de burgemeester en de Inspectie
JenV, waar ik niet op vooruit wil lopen.

Vraag 5

Klopt het dat er op het moment dat de demonstranten Staphorst naderden eenheden van
de Mobiele Eenheid beschikbaar waren? Zo ja, waarom is ervoor gekozen om niet in te
grijpen toen mensen ernstig werden bedreigd, ongeregeldheden ontstonden, voertuigen
werden bekogeld en vernield, vuurwerk werd afgestoken en de veiligheid van demonstranten
evident in het geding kwam? Klopt het dat er met een auto is ingereden op de bus waarin
demonstranten zaten? Klopt het dat zelfs op dat moment niet door de politie is ingegrepen?

Antwoord 5

Hiervoor verwijs ik naar de genoemde onderzoeken. Er is ook strafrechtelijk onderzoek
ingesteld door het OM. Daar kan ik evenmin op vooruit lopen.

Vraag 6

Is naar uw voorlopige oordeel voldoende gedaan om de veiligheid van deze demonstranten
te waarborgen? En waarom is er op dat moment niet voor gekozen om verdachten aan te
houden? Wat doet de politie op dit moment om alsnog aanhoudingen te verrichten?

Antwoord 6

Zoals gezegd vindt onafhankelijk onderzoek plaats, waar ik niet op vooruit kan lopen.

Vraag 7

Bent u het met ons eens dat het demonstratierecht van anti-Zwarte Piet-activisten
onaanvaardbaar wordt geschaad? Wat gaat het kabinet concreet doen om – zeker met de
ervaringen van de afgelopen jaren – in het vervolg het demonstratierecht wel te waarborgen?

Antwoord 7

Bij de beantwoording van de mondelinge vragen over de demonstratie in Staphorst op
22 november jl. heb ik verwezen naar de onderzoeken die worden opgestart en laten
weten dat het kabinet niet zal treden in de verantwoordelijkheid van burgemeesters.

Als uit de onderzoeken over de demonstratie in Staphorst bredere lessen kunnen worden
getrokken, dan zal dat zeker worden betrokken in gesprekken met burgemeesters, het
OM en de politie over het handelingsperspectief bij demonstraties.

Vraag 8

Bent u bereid om onafhankelijk onderzoek te laten doen naar de besluitvorming en de
gang van zaken rond deze demonstratie?

Antwoord 8

De burgemeester van Staphorst heeft onafhankelijk onderzoek aangekondigd. Ook wordt
onderzoek ingesteld door de Inspectie JenV.

Vraag 9

Bent u bereid om onafhankelijk onderzoek te laten doen door bijvoorbeeld de Ombudsman
of de Onderzoeksraad van de Veiligheid naar het structurele karakter van het ingeperkte
demonstratierecht van anti-Zwarte Piet demonstranten, en lessen te trekken uit voorgaande
jaren om te bezien hoe in het vervolg kan worden ingestaan voor een vreedzaam verloop
van dit soort demonstraties?

Antwoord 9

Gelet op bovengenoemde onderzoeken die reeds zijn ingesteld, ziet het kabinet geen
aanleiding om ook de Ombudsman of de Onderzoeksraad van de Veiligheid te vragen om
onderzoek in te stellen.

Vraag 10

Kunt u deze vragen afzonderlijk van elkaar binnen de gestelde termijn beantwoorden?

Antwoord 10

Ja.