Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kröger, Piri en Sylvana Simons over geheime gevangenissen langs de EU-buitengrenzen

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 22 december
2022).

Vraag 1 en 2

Kent u het bericht dat vluchtelingen heimelijk worden gevangengezet voordat ze gewelddadig
de EU-buitengrenzen worden overgezet? Zo ja, klopt dit bericht?1

Is het waar dat dit soort clandestiene gevangenissen worden betaald met EU-geld, dat
vluchtelingen worden gevangengezet in kooien, dat er geen toiletten zijn of stromend
water is en dat mensen worden geduwd en geslagen? Is het waar dat mensen terug over
de grens worden gezet? Zo ja, bent u het eens met de stelling dat dit te kwalificeren
valt als marteling?

Antwoord 1 en 2

Ja, het kabinet is bekend met het bericht. Vooropgesteld, de berichtgeving is zorgwekkend.
Voor het kabinet is het vanzelfsprekend van belang dat het grenstoezicht, de asielprocedure
en opvang voldoen aan de standaarden volgend uit het EU-acquis, waaronder fundamentele
rechten. Daarbij hoort ook dat het principe van non-refoulement moet worden gerespecteerd
en dat moet worden voorzien in de basisbehoeften van mensen. Dat geldt voor EU-lidstaten
en uiteraard ook voor Frontex. Het kabinet spreekt zich hier in EU-verband over uit
en pleit voor onafhankelijke monitoringsmechanismen aan de grens.

Het kabinet beschikt op dit moment niet over eigenstandige informatie om uitspraken
te doen over de bevindingen die in de berichten worden gedeeld. Het kabinet is van
mening dat berichtgeving over misstanden aan de buitengrenzen onderzocht moeten worden
door de betrokken lidstaten. Wanneer de lidstaten over een onafhankelijk monitoringsmechanisme
beschikken, zou deze het onderzoek moeten uitvoeren. De bescherming van de Europese
buitengrenzen is van groot belang, maar hierbij dienen Europese en internationale
wetgeving te allen tijde gewaarborgd te worden. Voor de handhaving van deze regels
kijkt het kabinet nadrukkelijk naar de Europese Commissie. De Commissie heeft als
hoedster van de verdragen een belangrijke rol erop toe te zien dat lidstaten zich
aan de regels houden, en beschikt op basis van het EU Werkingsverdrag ook over middelen
die het kan inzetten in geval een lidstaat dat niet doet. Het kabinet moedigt de Commissie
aan hierin haar rol te pakken. Voor het Europees financieren van grensinfrastructuur
gelden strikte voorwaarden, onder andere dat de desbetreffende maatregelen moeten
voldoen aan de internationale verplichtingen en Europese wet- en regelgeving. Ook
hier ziet de Commissie op toe.

Vraag 3

Wat is de precieze rol van Frontex hierin?

Antwoord 3

Frontex personeel ondersteunt op basis van de EGKW-verordening de Bulgaarse politie
enkel bij de uitvoering van grenssurveillance activiteiten; dit kan ook het aanhouden
van personen inhouden. Frontex personeel is dus niet betrokken bij het verdere proces
zoals de mogelijke asielaanvraag, opvang, detentie of terugkeer van de persoon. Dit
valt buiten het mandaat van het EU-agentschap.

Frontex heeft bevestigd dat er naar aanleiding van de open source informatie een Serious
Incident Report onderzoek is gestart, naar aanleiding van de vermeende grondrechtenschendingen
bij het desbetreffende politiebureau in Bulgarije waarnaar in het artikel wordt verwezen.
Dit onderzoek wordt uitgevoerd door de Frontex grondrechtenfunctionaris (FRO), wiens
bevoegdheden, na eerdere kritische rapporten, zijn verruimd. Er kan niet vooruitgelopen
worden op de resultaten van dit onderzoek door de FRO.

Vraag 4

Kunt u aangeven of Nederland hierbij direct of indirect betrokkenheid heeft? Zo ja,
in welke vorm? Zo nee, wat doet Nederland precies om dit soort mensonterende misstanden
te voorkomen? Welke consequenties verbindt u precies aan deze misstanden?

Antwoord 4

Het Nederlands Nationaal Contactpunt Frontex (NFPOC), dat verantwoordelijk is voor
alle uitzendingen van het Nederlandse personeel, heeft aangegeven dat er vanuit het
uitgezonden Nederlandse personeel geen enkel signaal binnengekomen is over mogelijke
misstanden als omschreven in het artikel.

Frontex en alle lidstaten, dus ook Nederland, zijn verplicht om misstanden te allen
tijde te voorkomen. In de recente rapporten over het functioneren van Frontex worden
duidelijke conclusies getrokken over nodige verbetering in rapportage- en monitoringsmechanismen,
de governance en cultuur. Dat is ook in lijn met de Nederlandse inbreng binnen de
Frontex Management Board. De benoeming van een nieuwe Uitvoerend Directeur is dan
ook een goed moment om in gezamenlijkheid de uitdagingen ter hand te nemen.

Frontex personeel heeft de verplichting om alle vermeende grondrechtenschendingen
te melden in de daarvoor bestemde monitoringsmechanismes. Deze meldingen worden zorgvuldig
opgepakt door de FRO. Het gehele permanente korps krijgt uitgebreide training in het
eerbiedigen van grondrechten en over de waarborging hiervan in alle activiteiten.
Naast alle voorbereiding door het Agentschap, onder leiding van de FRO, onderhoudt
de NFPOC contact met uitgezonden personeel en verzorgt na terugkomst een debriefing.
Dit gezamenlijk maakt, dat er veel vertrouwen is in het functioneren van het Nederlandse
personeel in de Frontex operaties.

Vraag 5

Wat neemt u zich voor om deze misstanden in EU-verband aan de kaak te stellen? Bent
u bijvoorbeeld bereid om in de meest krachtige bewoordingen de Nederlandse weerzin
tegen dit soort misstanden in EU-verband tot uitdrukking te brengen en aan te dringen
op daadkrachtige maatregelen om herhaling te voorkomen?

Antwoord 5

Voor Nederland is het van groot belang dat de grensbewaking aan de Europese buitengrenzen
altijd plaatsvindt in lijn met de internationale verplichtingen en fundamentele rechten.
Het kabinet spreekt zich dus reeds uit over berichtgeving over misstanden en zal dat
blijven doen, in dit geval betrekt het daarbij de uitvoering van de motie van der
Graaf/Ceder2. Het hecht daarbij aan de rol van de Commissie als hoedster van de verdragen, en
benoemt berichtgeving over misstanden daarom in gesprekken met de Commissie. Het kabinet
kaart vermeende misstanden ook in breder Europees verband aan, bijvoorbeeld tijdens
een JBZ-Raad, evenals in bilaterale contacten met lidstaten. Ook heeft het kabinet
kortgeleden in de JBZ-Raad van oktober jl. gepleit voor het opzetten van onafhankelijke
monitoringsmechanismen aan de grens.

Vraag 6

Bent u bereid om deze vragen per omgaande te beantwoorden?

Antwoord 6

Beantwoording van de Kamervragen kwam uw Kamer binnen de gestelde termijnen toe.