Memorie van toelichting : Memorie van toelichting

InhoudsopgaveA. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL B. BEGROTINGSTOELICHTING1 Leeswijzer2 Beleid2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties3 Beleidsartikelen3.1 Beleidsartikel 1 gemeentefonds4 Bijlagen4.1 Overzicht integratie-uitkeringen4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen

36 250 B Wijziging van de begrotingsstaat van het gemeentefonds (B) voor het jaar 2022 (wijziging samenhangende met de Najaarsnota)

Nr. 2 MEMORIE VAN TOELICHTING

Vergaderjaar 2022‒2023

A. ARTIKELSGEWIJZE TOELICHTING BIJ HET WETSVOORSTEL

Wetsartikelen 1 tot en met 3

Wetsartikel 1

De begrotingsstaten die onderdeel zijn van de Rijksbegroting, worden op grond van artikel 2.3, eerste lid, van de Comptabiliteitswet 2016 elk afzonderlijk bij wet vastgesteld en derhalve ook gewijzigd. Het onderhavige wetsvoorstel strekt ertoe om voor het jaar 2021 wijzigingen aan te brengen in de begrotingsstaat van het gemeentefonds;

Het in die begrotingsstaat opgenomen begrotingsartikel wordt in onderdeel B van deze memorie van toelichting toegelicht.

Wetsartikel 3

Ingevolge artikel 5, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben gemeenten gezamenlijk recht op het bedrag dat in de begroting als verplichting voor het totaal van de algemene uitkering is opgenomen. Ingevolge artikel 5, tweede lid, van de Financiële-verhoudingswet hebben de gemeenten gezamenlijk recht op de bedragen die in de begroting als verplichting voor het totaal van de integratie-uitkeringen en het totaal van de decentralisatie-uitkeringen zijn opgenomen.

De in dit wetsartikel opgenomen bedragen zijn niet rechtstreeks uit de begrotingsstaat af te leiden. De bedragen worden nader onderbouwd in deze memorie van toelichting.

De Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties,H.G.J.Bruins Slot

De Staatssecretaris van Financiën,M.L.A.van Rij

B. BEGROTINGSTOELICHTING

1 Leeswijzer

De tweede suppletoire begroting geeft een beeld van de uitvoering van de begroting 2022. De stand van de tweede suppletoire begroting wordt opgebouwd vanaf de stand van de eerste suppletoire begroting 2022.

Voor het begrotingsjaar 2022 zijn twee Incidentele suppletoire begrotingen (ISB's) gepubliceerd in verband met de energietoelage voor huishoudens met een laag inkomen. De budgettaire gevolgen van die ISB's zijn in onderhavige tweede suppletoire begroting verwerkt in de stand van de vastgestelde begroting voor ISB 1 en in de stand van de eerste suppletoire begroting voor ISB 2.

Tevens zijn diverse Nota's van Wijziging gepubliceerd bij zowel de ontwerpbegroting als bij de eerste suppletoire begroting. De budgettaire gevolgen daaarvan zijn verwerkt in respectievelijk de stand van de vastgestelde begroting en van de eerste suppletoire begroting.

Overzicht coronamaatregelen

Het kabinet heeft ook in 2022 diverse (nood)maatregelen genomen om de gevolgen van de coronapandemie het hoofd te bieden. Deze paragraaf geeft een totaaloverzicht van de maatregelen die voor 2022 op de begroting van het gemeentefonds zijn genomen.

Tabel 1 Overzicht corona maatregelen op de begroting gemeentefonds (GF) (bedragen x € 1 miljoen)

Maatregel

Verplichtingen 2022

Uitgaven 2022

Relevante Kamerstukken

Bijzondere bijstand

15

15

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 2

Gemeentelijk schuldenbeleid

30

30

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 2

Re-integratie

15

15

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 2

Additionele impuls re-integratie

43

43

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 2

Gemeenteraadsverkiezingen 2022

30

30

Kamerstukken II 2021/22, 35420, nr. 466 en Kamerstukken II 2021/22, 35925 B, nr. 15

Crisisdienstverlening

33

33

Kamerstukken II 2020/21, 35570 VIII, nr. 185 en Kamerstukken 2021/22, 36120 B, nr. 2

Inkomstenderving 2020

152

152

Kamerstukken II 2020/21, 35420, nr. 207 en Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 2

Peuteropvang

0

0

Kamerstukken II 2022/23, 36200, nr. 2

SW bedrijven

10

10

Kamerstukken II 2022/23, 36200, nr. 2

Inkomstenderving 2021

152

152

2e suppletoire begroting 2022 gemeentefonds

Dichterbij dan je denkt

8

8

2e suppletoire begroting 2022 gemeentefonds

Bijzondere bijstand zelfstandigen

5

5

2e suppletoire begroting 2022 gemeentefonds

Continuïteit van zorg

55

55

2e suppletoire begroting 2022 gemeentefonds

Handhaving quarantaineplicht

1

1

2e suppletoire begroting 2022 gemeentefonds

2 Beleid

Door wijzigingen in beleid van verschillende departementen kan worden overgegaan tot het beleggen of juist weghalen van taken bij gemeenten. Indien dit gepaard gaat met een toevoeging aan of een uitname uit het gemeentefonds, wordt dit begrotingstechnisch verwerkt. In de onderstaande tabel worden de mutaties groter dan € 30 mln. weergegeven.

2.1 Overzicht belangrijke uitgaven- en ontvangstenmutaties

Tabel 2 Belangrijkste suppletoire uitgaven- en ontvangstenmutaties 2022 (Tweede suppletoire begroting) (Bedragen x € 1.000) 

Art.

Uitgaven en ontvangsten 2022

   

Vastgestelde begroting 20221

1

36.480.495

   

Stand 1e suppletoire begroting 20222

1

39.880.718

   

Belangrijkste mutaties 2e suppletoire

  

1) Ruimte onder plafond BCF 2022

1

320.917

2) Maatschappelijke begeleiding

1

34.988

3) Bijzondere bijstand

1

35.000

4) Inkomstenderving gemeenten 2021

1

152.447

5) Continuïteit van zorg

1

54.800

6) Overige mutaties

1

159.491

   

Stand 2e suppletoire begroting 2022

1

40.638.361

X Noot

1

Inclusief NvW's en ISB: Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

X Noot

2

Inclusief NvW's en ISB2: Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 5, Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 6 en Kamerstukken II 2021/22, 36211, nr. 1

Toelichting

1) Ruimte onder plafond BCF 2022

De ontwikkeling van het BTW-compensatiefonds en het bijbehorende plafond leiden conform het Financieel Akkoord Rijk/VNG/IPO met ingang van 2015 tot een toename of afname van de algemene uitkering van de fondsen. Voor 2022 is vooralsnog sprake van ruimte onder het plafond, met als gevolg een toevoeging aan de algemene uitkering van € 320,9 mln.

2) Maatschappelijke begeleiding

Conform artikel 18 van de Wet inburgering 2013 voorziet het College van Burgemeester en Wethouders in de maatschappelijke begeleiding van inburgeringsplichtige asielmigranten en hun gezinsleden. Gemeenten ontvangen hiervoor in 2022 een bijdrage van € 35 mln. in de vorm van een decentralisatie-uitkering.

3) Bijzondere bijstand

Om huishoudens met lage inkomens, die als gevolg van de gestegen energieprijzen in de problemen komen, gerichte hulp te kunnen bieden stelt het kabinet in 2022 € 35 miljoen extra beschikbaar voor de bijzondere bijstand in de algemene uitkering. Dit is reeds aangekondigd in de Kamerbrief over aanvullende maatregelen vanwege de gestegen energieprijzen van 20 september jl.

4) Inkomstenderving gemeenten 2021

Net als over 2020 worden gemeenten ook over 2021 gecompenseerd voor misgelopen inkomsten uit belastingen en retributies als gevolg van de coronapandemie. Een groot deel van de gemeenten kan nu reeds gecompenseerd worden via een decentralisatie-uitkering. Een klein deel zal in 2023 alsnog compensatie ontvangen.

5) Continuïteit van zorg

Omwille van de continuïteit van zorg voor cliënten tijdens coronamaatregelen én voor continuïteit van het stelsel nadien zijn maatregelen genomen, om cliënten op grond van de Jeugdwet en de Wmo 2015 hulp en ondersteuning te kunnen blijven bieden. Voor 2022 wordt aanvullend een bedrag van € 54,8 mln. beschikbaar gesteld voor de meerkosten. Dit wordt uitgekeerd via de algemene uitkering (€ 19,1 mln.), de integratie-uitkering Beschermd wonen (€ 2,8 mln.) en de decentralisatie-uitkeringen Maatschappelijke opvang ( € 32,5 mln.) en Vrouwenopvang (€ 0,4 mln.).

6) Overige mutaties

Onder de overige mutaties vallen onder meer de middelen voor de decentralisatie-uitkeringen Meerkosten sociaal domein Oekraïne (€ 25,5 mln.), Dichterbij dan je denkt (€ 25,1 mln. om mensen die aan de kant staan naar arbeid te begeleiden) en Leerlingenvervoer Oekraïne (€ 22 mln.).

3 Beleidsartikelen

3.1 Beleidsartikel 1 gemeentefonds

In onderstaande tabel worden voor de verplichtingen, de uitgaven en de ontvangsten de budgettaire gevolgen van beleid van het gemeentefonds weergegeven. Hiermee worden de integrale uitgaven die samenhangen met de samengestelde beleidsdoelstelling (het nastreven van een adequate omvang van het gemeentefonds en het nastreven van een adequate verdeling van de middelen over de gemeenten) inzichtelijk gemaakt.

Budgettaire gevolgen van beleid

Tabel 3 Budgettaire gevolgen van beleid artikel 1 gemeentefonds (bedragen x € 1.000) 

Vastgestelde begroting1

Stand 1e suppletoire begroting (2)2

Mutaties 2e suppletoire begroting (3)

Stand 2e suppletoire begroting (4)=(2+3)

Mutaties Miljoenennota

Overige mutaties 2e suppletoire begroting

      

Verplichtingen

36.480.495

39.619.270

446.837

310.806

40.376.913

      

Uitgaven

36.480.495

39.880.718

446.837

310.806

40.638.361

waarvan juridisch verplicht (percentage)

100%

          

Financiering gemeenten

     

Bijdrage aan medeoverheden

36.478.984

39.878.908

446.837

310.806

40.636.551

Algemene uitkering en de aanvullende uitkeringen

31.353.140

33.948.635

373.732

54.844

34.377.211

Decentralisatie-uitkeringen

985.328

1.621.678

63.105

283.162

1.967.945

Integratie-uitkering Voogdij 18+

745.391

772.059

0

‒ 30.000

742.059

Integratie-uitkering Beschermd wonen

1.425.741

1.495.475

0

2.800

1.498.275

Integratie-uitkering Participatie

1.888.667

1.955.263

10.000

0

1.965.263

Integratie-uitkeringen Overig

80.717

85.798

0

0

85.798

      

Kosten Financiële verhoudingswet

     

Opdrachten

911

1.210

0

‒ 810

400

Onderzoeken verdeelsystematiek

911

1.210

0

‒ 810

400

Bijdragen aan ZBO's/RWT's

600

600

0

810

1.410

Onderzoeken verdeelsystematiek

600

600

0

810

1.410

      

Ontvangsten

36.480.495

39.880.718

446.837

310.806

40.638.361

X Noot

1

Inclusief NvW's en ISB: Kamerstukken II 2020/21, 35570 B, nr. 3, Kamerstukken II 2020/21, 35679, nr. 1, Kamerstukken II 2020/21, 35731, nr. 1 en Kamerstukken II 2020/21, 35767, nr. 1

X Noot

2

Inclusief NvW's en ISB2: Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 5, Kamerstukken II 2021/22, 36120 B, nr. 6 en Kamerstukken II 2021/22, 36211, nr. 1

Toelichting op de financiële instrumenten

Bijdragen aan medeoverheden

Algemene uitkering

Dit betreft de uitkering aan alle gemeenten, die ten goede komt aan de algemene middelen van de gemeenten. De uitkering is gebaseerd op de artikelen 5 en 6 van de Financiële-verhoudingswet.

Integratie-uitkeringen

Dit betreft de uitkering die wordt toegepast als rechtstreekse overheveling van middelen naar de algemene uitkering bezwaarlijk is vanwege de omvang van de herverdeeleffecten. De integratie-uitkering voorziet dan in een geleidelijke overgang naar de algemene uitkering. De uitkering is gebaseerd op artikel 5 lid 2 van de Financiële-verhoudingswet. Voor een overzicht van de integratie-uitkeringen wordt verwezen naar paragraaf 4.1.

Decentralisatie-uitkeringen

Naast de algemene uitkering en integratie-uitkeringen bevat het gemeentefonds ook decentralisatie-uitkeringen. De verdeling van de decentralisatie-uitkeringen volgt evenals de integratie-uitkeringen niet de regels van de verdeling van de algemene uitkering van het gemeentefonds. Anders dan bij de integratie-uitkering, waar de termijn van overheveling naar de algemene uitkering van tevoren vaststaat, ontbreekt bij de decentralisatie-uitkering een dergelijke termijn. Voor een overzicht van de decentralisatie-uitkeringen wordt verwezen naar paragraaf 4.2.

Opdrachten en Bijdragen ZBO's/RWT's

Onderzoeken verdeelsystematiek

Dit betreft het budget dat elk jaar is gereserveerd voor de uitvoering van onderzoeken op het vlak van de omvang en verdeling van het gemeentefonds en het onderhoud van het betaalsysteem.

Ontvangsten

Ten behoeve van de dekking van de uitgaven is een post Ontvangsten opgenomen. Artikel 4, eerste lid, van de Financiële-verhoudingswet bepaalt dat bij (begrotings)wet voor ieder uitkeringsjaar een bedrag aan middelen van het Rijk wordt afgezonderd ten behoeve van het gemeentefonds. Op grond van het tweede lid van dat artikel zijn de uitgaven en de inkomsten van het fonds per uitkeringsjaar aan elkaar gelijk.

4 Bijlagen

4.1 Overzicht integratie-uitkeringen

Tabel 4 Overzicht integratie-uitkeringen (Bedragen x € 1.000) 

Uitgaven 2022

Voogdij 18+

742.059

Beschermd wonen

1.498.275

Participatie

1.965.262

Verhoging raadsledenvergoeding kleine gemeenten

9.776

Uitvoeringskosten inburgering

76.021

Wijziging betalingsverloop 2021

2

Stand 2e suppletoire begroting 2022

4.291.395

4.2 Overzicht decentralisatie-uitkeringen

Tabel 5 Overzicht decentralisatie-uitkeringen (Bedragen x € 1.000)  

Uitgaven 2022

Aanpak laaggeletterdheid

6.050

Aanpak lerarentekort G4

4.000

Bed, Bad en Brood

1.600

Beeldende kunst en vormgeving

13.500

Bijzondere bijstand studenten

35.000

Bodembescherming

8.583

Brede aanpak Dak- en thuisloosheid

61.900

BRP centralisering inschrijving vergunninghouders

4.731

Buurtsportcoaches

75.005

Correctie Waterschapswegen (Knelpunten verdeelproblematiek)

3.867

Crisisdienstverlening (Jeugdwerkloosheid)

33.110

Dichterbij dan je denkt

25.112

Duurzame polder

250

Einde lening inburgeringsplichtig

2.625

Erfgoed deal

2.965

Experiment centrale stemopneming

535

Experiment gesloten coffeeshopketen

1.378

Extra capaciteit BOA's

13.000

Faciliteitenbesluit opvangcentra

9.876

Gemeengteraadsverkiezingen 2022

30.380

Gezond in de stad

34.626

Handhaving quarantaineplicht

1.357

Informele scholing

243

Inkomstenderving gemeenten 2020

151.794

Inkomstenderving gemeenten 2021

152.447

Invoeringskosten omgevingswet

150.000

Jeugd

21.700

Jeugdcontributie Bibliotheek

312

Jeugdhulp aan kinderen in een AZC

5.100

Kansen voor alle kinderen

85.000

Leerlingenvervoer Oekraine

22.000

LHBTI beleid regenboogsteden

1.473

Maatschappelijke begeleiding

34.988

Maatschappelijke opvang

418.387

Mantelzorgbeleid

1.500

Meerkosten Oekraine sociaal domein

25.500

Ondersteuning RES proces

8.803

Onderzoek Almere integratie

27

Online weerbaarheid

317

Parkstad conferentie

10

Samenwerkingskader Scherpenzeel

78

Slavernijverleden

958

Stedelijk vernieuwingsgebieden

2.000

Uitstapprogramma prostituees

4.000

Uitvoeringskosten klimaatakkoord

112.591

Uitvoeringskosten omgevingswet

938

Veilige steden

520

Veiligheidshuizen

7.699

Versterken sociale basis

11.000

Versterking arbeidsmarktregio's

14.541

Versterking dienstverlening gemeenten: personen met verward gedrag

10.000

Versterking dienstverlening gemeenten: systeemleren

5.000

Versterking omgevingsveiligheidsdiensten

3.825

VN Decennium

61

Voorkomen discriminatie naar herkomst

172

Voorschoolse voorziening peuters

30.200

Vrouwenopvang

231.651

VTH-taken

46.700

Werktoegeleiding jongeren

42

Wet kwaliteitsborging bouwen

24.755

Windpark N33

1.790

Wijziging betalingsverloop decentralisatie uitkeringen

10.373

  

Stand 2e suppletoire begroting 2022

1.967.945