Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Klink over het bericht dat Nederlandse halfgeleiderproducenten op het boodschappenlijstje van Rusland staan ter bevoorrading van het rakettekort

Antwoord van Minister Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking),
mede namens de Minister van Buitenlandse Zaken (ontvangen 10 november 2022).

Vraag 1

Bent u ervan op de hoogte dat Nederlandse halfgeleiderproducenten terug te vinden
zijn op een boodschappenlijst van Rusland ter aanvulling van het aldaar heersende
chip tekort?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Is uit te sluiten dat de Chinese overheid (indirect) een (meerderheids)belang heeft
in een Nederlandse halfgeleiderproducenten, in het bijzonder van een producent op
bovengenoemde boodschappenlijst?

Antwoord 2

De Nederlandse producent waar u naar refereert is sinds 2019 in handen van een beursgenoteerde
Chinese onderneming met vele aandeelhouders. Het kan niet altijd worden uitgesloten
dat de Chinese overheid (direct of indirect) een belang heeft in een bedrijf als uit
de lijst aandeelhouders blijkt dat een bedrijf (gedeeltelijk) eigendom is van een
of meerdere Chinese entiteiten.

Sinds dit jaar beschikt het kabinet over de mogelijkheid om overnames, fusies en investeringen
in bedrijven die o.a. halfgeleiders produceren te toetsen op risico’s voor de nationale
veiligheid (Wet veiligheidstoets investeringen, fusies en overnames). Naar verwachting
treedt deze wet in de eerste helft van 2023 in werking.

Vraag 3

Hoe past dergelijke controle vanuit het buitenland op halfgeleiderproducenten en -ontwikkelaars
uit Nederland binnen het beleid van het kabinet om «verspreiding van dergelijke technologie,
zowel in fysieke vorm als in de vorm van kennis, actief [te] controleren en waar nodig
beheersen?»2

Antwoord 3

De halfgeleidergoederen waar het in dit geval om gaat, worden – in het licht van hun
zeer diverse toepassingen – niet gezien als goederen met een potentieel disruptief
karakter. Dat neemt niet weg dat controle door een buitenlandse entiteit er niet toe
mag leiden dat componenten worden ingezet in ongewenst eindgebruik, zoals verwerking
in Russische wapensystemen. EU wetgeving is onverminderd van kracht op bedrijven die
in de EU gevestigd zijn, ongeacht hun eigendomsstructuur.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat onderdelen geproduceerd door Nederlandse halfgeleiderproducenten
in ten minste veertien wapensystemen van Rusland zijn gevonden?3

Antwoord 4

Het gebruik van westerse – dus ook Nederlandse – componenten in Russische wapensystemen
is hoogst onwenselijk. De componenten waar het hier om gaat zijn echter veelal universeel
toepasbaar en worden in bulk (ordegrootte 100 miljard per jaar) over de gehele wereld
verscheept. Ook in uw eigen huishouden kunt u veel van deze componenten terugvinden.

Ik heb geen aanwijzingen dat de Nederlandse bedrijven in kwestie direct en/of bewust
hebben geleverd aan Russische wapenfabrikanten. Daarnaast hebben deze bedrijven hun
handel met Rusland direct na de invasie beëindigd. Vooralsnog is het beeld dat veel
van de teruggevonden componenten al vele jaren oud zijn, en voor zo ver traceerbaar
via grote omwegen hun weg naar Rusland hebben gevonden.

Vraag 5

Bent u ervan op de hoogte dat ingevolge artikel 2 bis lid 1 juncto lid 2 onder a Verordening
(EU) 833/2014 van de Raad en artikel 1c Sanctieregeling territoriale integriteit Oekraïne
2014 het handelsverbod ter voorkoming van versterking van de technologische capaciteit
van Rusland met betrekking tot militaire doeleinden zich niet louter strekt tot directe
handelaren, maar deze ook tussenhandelaren omvat?

Antwoord 5

Ja.

Vraag 6

Op welke manier wordt vanuit de Nederlandse staat de handel van in Nederland geproduceerde
halfgeleiders c.q. door Nederlandse bedrijven geproduceerde halfgeleiders gecontroleerd
opdat deze niet via tussenhandelaren (bijvoorbeeld China) onverlet op Russische bodem
terechtkomen en aldaar teneinde van militaire doeleinden worden aangewend?

Antwoord 6

De teruggevonden – in Nederland geproduceerde – halfgeleiders vielen tot voor kort
niet onder exportcontrole. Mede naar aanleiding van een voorstel van Nederland zijn
deze goederen inmiddels toegevoegd aan de Ruslandsancties (Verordening (EU) 833/2014
van de Raad) middels het achtste pakket dat op 5 oktober jl. werd aangenomen. Het
is daarmee inmiddels verboden om deze goederen aan Rusland te leveren, inclusief via
tussenhandelaren in derde landen.

Vraag 7

Hoe effectief acht u het toezicht vanuit de Nederlandse staat op voorkoming van omzeiling
van handelsverboden met Rusland via tussenhandelaren zoals China?

Antwoord 7

Over de Nederlandse informatiepositie omtrent omzeiling van handelsverboden, en uitvoering
van het toezicht, doe ik in de openbaarheid geen uitspraken. De overheid zet zich
in om exporteurs in te lichten over de risico’s van omzeiling en waar mogelijk informatie
hierover te delen met exporteurs.

Vraag 8

Hoe kan Nederland er aan bijdragen dat Rusland geen Nederlandse chips bemachtigt voor
o.a. raketten (bijvoorbeeld door omzeiling van sancties)?

Antwoord 8

Zie het antwoord op vraag 6. Nederland heeft zich in EU-verband ingezet voor het opnemen
van een breed scala aan semiconductorgoederen in het achtste sanctiepakket, waardoor
de export van dergelijke goederen naar Rusland nu officieel verboden is

Vraag 9

Op welke manier wordt vanuit Europa de handel van in Nederland geproduceerd halfgeleiders
c.q. door Nederlandse bedrijven geproduceerde halfgeleiders gecontroleerd opdat deze
niet via tussenhandelaren (bijvoorbeeld China) onverlet op Russische bodem terechtkomen
en aldaar teneinde van militaire doeleinden worden aangewend?

Antwoord 9

Exportcontrole is binnen de EU een nationale competentie. Het is daarom aan individuele
lidstaten om erop toe te zien dat hun exporteurs niet bewust of onbewust bijdragen
aan sanctieontwijking via derde landen, waarbij het tegengaan van sanctie-ontwijking
uiteraard wel in Europees verband besproken wordt. Dit geldt ook voor dual-use goederen, omdat deze onder de EU sanctieverordening vallen.

Vraag 10

Hoe effectief acht u het toezicht vanuit Europa op voorkoming van omzeiling van handelsverboden
met Rusland via tussenhandelaren zoals China?

Antwoord 10

Zie mede het antwoord op vraag 7. De EU heeft geen eigenstandige inlichtingendienst
en is daarom voor toezicht op omzeiling afhankelijk van inlichtingen van lidstaten
en partners.

Vraag 11

Hoe zijn de bevindingen en aanbevelingen uit het eindrapport van de Nationaal Coördinator
Sanctienaleving en Handhaving van 12 mei jl. toegepast op de huidige strategie omtrent
controle van sanctienaleving door Rusland en eventuele tussenhandelaren?4

Antwoord 11

De Nederlandse overheid ziet niet op sanctienaleving door Rusland. Over sanctienaleving
door tussenhandelaren is geen specifieke aanbeveling van de Nationaal Coördinator.
Dit laat onverlet dat het kabinet zich actief in zet om sanctie-ontwijking tegen te
gaan om sanctienaleving zo effectief mogelijk te maken, zoals in antwoord op vraag
9 en 10 reeds toegelicht.

Het kabinet heeft de Kamer op 4 november geïnformeerd over de stand van zaken van
de opvolging van de aanbevelingen uit het eindrapport van de Nationaal Coördinator.

Vraag 12

Zijn er bedrijven op de «boodschappenlijst» die gebruik maken van Nederlandse subsidies
en andere fiscale instrumenten, in het bijzonder bedrijven wiens hoofdkantoor in Nederland
gevestigd is?

Antwoord 12

In Nederland gevestigde semiconductorbedrijven betalen in Nederland vennootschapsbelasting
en maken overeenkomstig gebruik van subsidies en andere fiscale instrumenten.

Vraag 13

Vinden door (van origine) Nederlandse bedrijven geproduceerde (micro-)chips, transistoren en/of diodes zich een weg naar Rusland via tussenhandelaren
in China? Zo ja, is er zicht op hoe deze onderdelen worden gebruikt en is daarbij
uit te sluiten dat deze voor militaire doeleinden worden gebruikt?

Antwoord 13

Gezien de schaal van de handel in dergelijke componenten is dit risico niet uit te
sluiten. Daarbij zijn Russische verwervingstechnieken geavanceerd en uitgebreid. Bedrijven
in kwestie zijn zich echter bewust van deze risico’s en weten dat zij alert moeten
zijn op grote toename in vraag en/of op nieuwe kopers in landen waarvan we weten dat
deze een risico op sanctieomzeiling met zich meebrengen. In het achtste EU sanctiepakket
is een nieuw listing-criterium opgenomen, dat het mogelijk maakt om entiteiten die
zich bezighouden met sanctieontwijking op te nemen op de sanctielijst.

Vraag 14

Worden belastinggelden gebruikt om (micro-)chips, transistoren, diodes en dergelijke
onderdelen te ontwikkelen en/of produceren die gebruikt worden voor militaire doeleinden
van Rusland?

Antwoord 14

Zie ook antwoord op vraag 12.

De betrokken soorten componenten van Nederlandse origine zijn noch voor militaire
doeleinden ontwikkeld, noch voor militaire doeleinden geproduceerd. Het zijn universeel
toepasbare componenten die in een breed scala aan machines en elektronica terug te
vinden zijn en op zeer grote schaal geëxporteerd worden.

Het is sinds 2014 verboden om technische bijdragen te leveren aan de productie van
militaire goederen in Rusland. Ik beschik niet over aanwijzingen dat Nederlandse semiconductorbedrijven
zich hier niet aan gehouden hebben.