Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Jasper van Dijk over de opvangcrisis

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 19 oktober
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 4055.

Vraag 1

Erkent u dat de situatie in Ter Apel volstrekt uit de hand is gelopen vanwege de grote
aantallen asielzoekers die buiten de poort verblijven en de toenemende onveiligheid?1

Antwoord 1

De situatie op en om het aanmeldcentrum in Ter Apel is al lange tijd zeer schrijnend.
Met de afspraken die eind augustus zijn gemaakt2 proberen wij, in nauwe samenwerking met de verschillende gemeenten en veiligheidsregio’s,
de situatie beheersbaar te krijgen en de crisis op de lange termijn het hoofd te kunnen
bieden. De afgelopen tijd verbleven er dan ook geen grote aantallen asielzoekers buiten
de poort. Desondanks blijft de opvangsituatie onverkort kritisch en is het vrijwel
elke dag onzeker of elke asielzoeker een dak boven zijn hoofd heeft. De nood is heel
hoog.

Vraag 2

Deelt u de mening dat deze opvangcrisis wordt veroorzaakt door eerdere sluiting van
opvangplekken, tekortschietende financiering, trage procedures en een falend terugkeerbeleid?

Antwoord 2

Er is een aantal belangrijke oorzaken voor de huidige crisis, waarbij er een schrijnend
tekort aan geschikte opvangplekken voor asielzoekers is. Ten eerste is het aantal
opvangplekken na de piek van 2016 afgeschaald, cf. de huidige systematiek waarbij
het COA voornamelijk wordt gefinancierd per beslapen bed. Ten tweede is het aantal
asielzoekers dat in Nederland asiel aanvraagt hoger dan in 2021. Dat is deels te verklaren
door het opheffen van de reisbeperkingen die lange tijd golden vanwege het coronavirus.
Daarnaast kunnen gemeenten niet genoeg woningen vinden voor asielzoekers met een verblijfsvergunning,
waardoor er te weinig plekken vrijkomen in de opvangcentra. Ook de achterstanden bij
de IND dragen bij aan het probleem.

Vraag 3

Deelt u de mening dat de tijd van adhoc-maatregelen voorbij is en dat het tijd wordt
voor structurele oplossingen? Zo ja, waarom moet dit zo lang duren?

Antwoord 3

Ja. Om die reden kijken we in de brief van 26 augustus jl. naar manieren om op de
lange termijn uit de crisis te kunnen komen én blijven.

Vraag 4

Deelt u de mening dat vluchtelingen die recht hebben op asiel eerlijk over Nederland
moeten worden verdeeld en dat mensen die geen recht hebben op asiel zo snel mogelijk
moeten terugkeren?

Antwoord 4

Ja.

Vraag 5

Indien u deze mening deelt, waarom confronteert u de plaats Albergen met 3.500 inwoners
dan plotsklaps en exclusief met de komst van 300 asielzoekers, zonder enige inspraak?

Antwoord 5

Sinds april is op zowel bestuurlijk als ambtelijk niveau op verschillende momenten
contact geweest met de gemeente Tubbergen over de mogelijke opvang van asielzoekers
in Hotel ’t Elshuys in Albergen. Na verschillende contactmomenten volgde begin juni
op bestuurlijk niveau bericht van COA richting de gemeente over het voornemen van
het COA om het hotel te kopen. Daarbij heeft het COA het aanbod gedaan om in het hotel
ook ruimte te maken voor de opvang van de aan de gemeente gekoppelde statushouders.
Bij de gemeente was bestuurlijk echter alleen draagvlak voor kleinschalige huisvesting
van statushouders en niet voor de opvang van asielzoekers. Er is gewezen op het voornemen
van het kabinet om indien nodig het juridisch instrumentarium in te zetten, en dat
de mogelijke toepassing van het instrumentarium voor deze locatie nader onderzocht
zou worden. Na de collegevergadering van 21 juni heeft het college van Tubbergen richting
het COA aangegeven niet te zullen meewerken. Op 12 augustus hebben het COA en de eigenaresse
van het hotel de koopovereenkomst gesloten voor hotel ’t Elshuys. Op 2 september zijn
de gemeente Tubbergen, het COA en het Rijk tot gezamenlijke afspraken gekomen over
de opvang van maximaal 150 asielzoekers in het voormalige hotel ’t Elshuys in Albergen.
Deze afspraken zijn neergelegd in een overeenkomst dd. 19 september 2022 waarin tevens
is overeengekomen dat de gemeente de vergunningsaanvraag van het COA in behandeling
neemt. De reguliere procedure, inclusief openbaarmaking, wordt daarmee gevolgd. Het
AZC blijft maximaal voor twee periodes van vijf jaar open. Na de eerste vijf jaar
vindt evaluatie plaats waarna verlenging van nog eens vijf jaar wordt afgesproken
of stopzetting plaats vindt.

Vraag 6

Deelt u de mening dat een eerlijke en evenredige verdeling van vluchtelingen over
kleinschalige locaties in heel Nederland (alsmede het aanpakken van de onveiligheid
en een daadkrachtig terugkeerbeleid) op veel meer draagvlak kan rekenen dan «hapsnap»
locaties aanwijzen waarbij grote onrust onder bewoners ontstaat?

Antwoord 6

Ik deel de mening dat asielopvang eerlijk en evenredig over het land moet worden verdeeld.
Om in te kunnen spelen op veranderende instroom hebben het rijk, de provincies, het
COA en de VNG afspraken gemaakt in de Uitvoeringsagenda Flexibilisering Asielketen.
Op 26 augustus jl. is afgesproken hier versneld uitvoering aan te geven, inclusief
uitbreiding van duurzame (kleinschalige) (nood)opvanglocaties aan de hand van de vastgestelde
verdeelsleutel en vier gemeenschappelijke vreemdelingenlocaties3. Desalniettemin zijn er op diverse plekken in Nederland grootschalige locaties die
goed functioneren, ook naar tevredenheid van de omgeving.

Vraag 7

Bent u bereid de SP-voorstellen voor een eerlijke verdeling van vluchtelingen over
te nemen? Zo ja, gaat u voortaan rekening houden met inwonertal en draagvlak en maakt
u werk van kleinschalige locaties?4

Antwoord 7

Ik heb kennisgenomen van de voorstellen en herken meerdere elementen die ook worden
betrokken bij het aangekondigde wetsvoorstel dat een wettelijke taak creëert voor
gemeenten om asielopvang te realiseren. De inzet van het kabinet is om tot een evenwichtige
verdeling van opvangplaatsen en opvangvoorzieningen over Nederland te komen. Ik verwijs
uw kamer voorts naar het wetsvoorstel dat naar verwachting in oktober in consultatie
gaat.

Vraag 8

Bent u bereid deze vragen te beantwoorden voorafgaand aan het eerstvolgende debat
over de opvangcrisis?

Antwoord 8

Helaas is het niet gelukt de vragen voor het vorige debat over de opvangcrisis te
beantwoorden. Hiervoor mijn welgemeende excuses.