Overig : Eindverslag van de rapporteurs voor de EU-agenda voor de hervorming van de Wereldhandelsorganisatie (WTO)

Nr. 2527 VERSLAG VAN DE RAPPORTEURS

Vastgesteld op 17 oktober 2022

Introductie

Tijdens de procedurevergadering van 20 mei 2021 heeft u besloten ons namens de vaste
commissie Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking aan te stellen als rapporteurs
op het dossier EU-agenda voor de hervorming van de Wereldhandelsorganisatie (WTO)
en op 7 juli 2021 heeft u het mandaat voor ons rapporteurschap vastgesteld. De 12e Ministeriële Conferentie van de WTO, die van 12 t/m 17 juni jl. heeft plaatsgevonden
in Genève, Zwitserland, werd voor het hervormingsproces van groot belang beschouwd.

Wij brengen als volgt verslag uit over de activiteiten die wij tijdens het rapporteurschap
hebben ondernomen en geven u een aanbeveling voor het vervolg.

Aanbeveling rapporteurs

Nu de 12e WTO Ministeriële Conferentie (MC12) – na herhaaldelijk uitstel vanwege de COVID-19
pandemie – tot een succesvol einde is gekomen, stellen wij voor het rapporteurschap
te beëindigen. Momenteel zien wij beperkte mogelijkheden voor concrete acties voor
een vervolg van bijzondere parlementaire betrokkenheid bij het hervormingsproces van
de WTO. Wel zouden wij de volgende aanbeveling willen doen aan de commissie Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking:

Aanbeveling: De rapporteurs Klink (VVD) en Koekkoek (Volt) afvaardigen naar de delegatie
van de 13e Ministeriële Conferentie van de WTO

U wordt vanwege het waarborgen van de continuïteit geadviseerd ons opnieuw af te vaardigen
voor de delegatie van de eerstvolgende 13e Ministeriële Conferentie van de WTO (MC13) en de Interparlementaire Parlementaire
Conferentie die naar verwachting en marge zal worden georganiseerd door de Interparlementaire
Unie (IPU). MC13 zal naar verwachting plaatsvinden vóór december 2023. Wij zullen
verslag uitbrengen aan de commissie over de deelname.

Doel van het rapporteurschap

De Europese Commissie heeft in 2021 een EU-agenda voor de hervorming van de WTO gepresenteerd,
als onderdeel van de evaluatie van het Europese handelsbeleid («Een open, duurzaam
en assertief handelsbeleid»).1 Met deze agenda wil de EU een voortrekkersrol spelen bij de hervormingen. In dit
kader hebben wij de politieke discussie in aanloop naar de WTO Ministeriële Conferentie
gevolgd, en gesproken met vertegenwoordigers van de EU-instellingen en stakeholders.

Het doel van het rapporteurschap was de informatiepositie van de Kamer versterken
en daarmee tegelijkertijd te zorgen voor tijdige behandeling van de (EU-agenda voor
de) hervorming van de Wereldhandelsorganisatie.

Hieronder zullen wij ingaan op welke manier wij uitwerking hebben gegeven aan deze
doelstelling.

Deelname aan Nederlandse Koninkrijk delegatie bij 12e WTO Ministeriële Conferentie

De 12e Ministeriële Conferentie van de WTO heeft plaatsgevonden van 12 t/m 17 juni 2022
in Genève, Zwitserland. Wij maakten deel uit van de delegatie van Nederland bij deze
conferentie, die onder leiding van de Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
verder bestond uit de Minister van Economische Ontwikkeling van Curaçao, de gevolmachtigd
Ministers van Curaçao en Sint Maarten, en vertegenwoordigers van VNO-NCW en BothEnds
namens het maatschappelijk middenveld.

Parlementaire betrokkenheid bij de conferentie was dit jaar redelijk uniek; naast
een delegatie van het Europees Parlement waren voor zover bekend enkel leden van het
Noorse parlement aanwezig.

Hieronder volgt een weergave van onze bezigheden tijdens de Ministeriële Conferentie.

Onderhandelingsrondes

Tijdens de onderhandelingsrondes van de Ministeriële Conferentie bestond er een grote
mate van consensus en bereidheid om naar de verschillende standpunten van de WTO-leden
te luisteren. Ook zorgde de kundige WTO Directeur-Generaal Ngozi Okonjo-Iweala voor
voldoende luchtigheid in de vergadering, waardoor er een goede dynamiek kon ontstaan,
ondanks de grote omvang van de vergadering. Dit heeft er naar onze indruk in grote
mate toe geleid dat er voor het eerst sinds lange tijd weer besluiten zijn genomen
en concrete resultaten zijn geboekt tijdens deze Ministeriële Conferentie.

Side-event over voedselzekerheid

Nederland heeft een bijeenkomst georganiseerd over voedselzekerheid, waar op ministerieel
niveau van gedachten werd gewisseld met Bangladesh, Botswana en Curaçao. Dit evenement
werd gemodereerd door Gerda Verburg, adjunct secretaris-generaal van de VN en coördinator
van Scaling Up Nutrition (SUN). De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking heeft tijdens
deze bijeenkomst het grote belang van voedselzekerheid en het voorkomen van ongerechtvaardigde
exportbeperkingen benadrukt. In het verlengde hiervan hebben de andere aanwezige Ministers
aandacht gevraagd voor de problemen van grote afhankelijkheid van de import van voedsel,
en de gevolgen daarvan voor voedselzekerheid.

Side-event over e-commerce

Tijdens de Ministeriële Conferentie heeft Nederland in samenwerking met het International
Trade Center (ITC) een high-level event georganiseerd getiteld «Small business, big in e-commerce». Er werd tijdens deze bijeenkomst stilgestaan bij het belang van e-commerce voor
kleine ondernemingen en met name voor vrouwelijke ondernemers. De Minister voor Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking benadrukte de waarde van het luisteren naar ondernemers
in ontwikkelingslanden in het overbruggen van de digital divide, het belang van een internationaal regelgevend kader voor e-commerce en het toewerken
naar een inclusieve en duurzame digitale toekomst. De aanwezige panelleden noemden
e-commerce het nieuwe handelsparadigma: e-commerce werd minder hard geraakt tijdens
de COVID-19 pandemie en kan om die reden ook worden gebruikt bij het herstel uit de
pandemie.

Gesprekken UNCTDAD

Tijdens ons bezoek aan Genève hebben wij gesproken met vertegenwoordigers van UNCTAD,
de VN-Conferentie inzake Handel en Ontwikkeling. Tijdens deze gesprekken kwam aan
de orde dat de economie snel aan het veranderen is door digitalisering en dat e-commerce
kansen biedt, onder meer voor ontwikkelingslanden. Daarbij is het belangrijk om oog
te houden voor het feit dat nieuwe technologieën sneller worden ontwikkeld dan de
bijbehorende regulering kan navolgen.

Tenslotte heeft de COVID-19 pandemie negatieve gevolgen met zich mee gebracht voor
de investeringskloof. De conclusie van UNCTAD is dat de wereldwijde verschillen in
het herstel na de pandemie groter zijn geworden, ten nadele van ontwikkelingslanden.

Resultaten van de Conferentie

De WTO-leden hebben zich unaniem gecommitteerd aan het outcome document van de Ministeriële Conferentie. De WTO-leden bevestigden dat voortgang moet worden
geboekt ten aanzien van de hervorming van de WTO in aanloop naar de volgende Conferentie.
Aangenomen wordt echter dat een lange adem nodig is voor het hervormingsproces. WTO
Directeur-Generaal Ngozi Okonjo-Iweala waarschuwde dat de WTO-leden niet moeten wachten
tot MC13 om concrete resultaten te boeken ten aanzien van de noodzakelijke institutionele
hervormingen. De WTO-leden zijn het erover eens dat de uitdagingen van de WTO moeten
worden geadresseerd om de goede werking van de WTO te kunnen waarborgen. Hierdoor
moet de WTO nog beter als geloofwaardig forum voor onderhandelingen kunnen fungeren
en moet het de ontwikkelingen op het gebied van het mondiale handelsbeleid beter kunnen
monitoren. Volgens de WTO-leden moeten de hervormingen gericht zijn op de lidstaten,
open, transparant en inclusief zijn, en de belangen van alle WTO-leden adresseren,
inclusief ontwikkelingsproblemen.

De meest dringende kwestie en prioriteit in het kader van de hervorming van de WTO
is het herstel van een functionerend stelsel voor geschillenbeslechting en voor de
benoeming van leden van de Beroepsinstantie. De Ministeriële Conferentie heeft uitgesproken
dat het systeem voor geschillenbeslechting in 2024 weer volledig moet functioneren
voor alle WTO-leden.

Daarnaast erkent het outcome document onder meer het belang van het adresseren van de uitdagingen op het gebied van milieu
en klimaatverandering in de WTO. Tot slot heeft de Conferentie ook een Ministeriële
Verklaring aangenomen over de WTO-respons op de COVID-19 pandemie, en paraatheid voor
toekomstige pandemieën.2

Reacties EU-instellingen op uitkomsten WTO Ministeriële Conferentie3

Europese Commissie

De Europese Commissie is tevreden met de resultaten die zijn bereikt tijdens de 12eMinisteriële Conferentie
van de WTO, mede in de context van de toegenomen spanningen in de wereldhandel en
de voedselzekerheidscrisis als gevolg van de Russische oorlog in Oekraïne. De hervorming
van de WTO is een prioriteit voor de EU, aangezien deze van cruciaal belang is voor
stabiliteit en het bevorderen van een op regels gebaseerde aanpak van de internationale
handel. Om die reden heeft de EU het voortouw genomen bij de hervorming van de WTO,
en zal zij dit ook blijven doen naarmate de besprekingen in Genève richting MC13 vorderen.

In een verklaring naar aanleiding van MC12 herinnerde uitvoerend vicevoorzitter Dombrovskis aan de
agenda die de EU vorig jaar heeft gepresenteerd voor de volgende stappen in de hervorming
van de WTO. Dombrovskis benadrukte dat de WTO in staat moet zijn om geschillen effectief
te kunnen oplossen, en een constructief forum moet zijn voor onderhandelingen.

Raad

De Raad heeft zich aangesloten bij de consensus die de 12eMinisteriële Conferentie heeft
bereikt. De Raad heeft zich niet expliciet uitgesproken over de hervorming van de
WTO, maar volgens het kabinet steunen veel EU-lidstaten deze hervorming, veelal wel
zonder in detail te treden.

Het kabinet is verheugd met de uitkomsten van MC12. Het kabinet acht de sterke onderhandelingsresultaten
een goede basis voor verdere hervorming van de WTO. Daarbij zal Nederland aandacht
blijven vragen voor het belang van het versterken van de regels voor het borgen van
een mondiaal gelijk speelveld, waarover geen overeenstemming kon worden bereikt binnen
de WTO. Nederland heeft zich ook uitgesproken voor de inzet van plurilaterale samenwerking
tussen een bepaald aantal WTO-leden, in het geval multilaterale samenwerking niets
oplevert.

Europees Parlement

Voorafgaand aan de WTO Ministeriële Conferentie heeft het Europees Parlement een resolutie4 aangenomen met haar positie. Het Europees Parlement is van mening dat institutionele
hervormingen van de WTO noodzakelijk zijn voor de toekomst van het multilaterale handelssysteem.
In het bijzonder vraagt het Europees Parlement aandacht voor een volledig functionerend
systeem voor geschillenbeslechting, en betreurt het dat de beroepsinstantie van de
WTO in een impasse is geraakt, waardoor het wereldwijde handelsstelsel geen afdwingbaar
systeem heeft voor geschillenbeslechting en in feite tandeloos is. De WTO moet worden
gemoderniseerd om de handelsuitdagingen van de 21e eeuw aan te pakken, en uiterlijk
tijdens MC13 moeten concrete resultaten worden bereikt. Tenslotte pleit het Europees
Parlement ook voor de mogelijkheid om – met een bepaald minimumaantal WTO-leden –
pluritalerale overeenkomsten te kunnen sluiten binnen de multilaterale architectuur
van de WTO, zodat vooruitgang kan worden geboekt.

Overige activiteiten rapporteurs

Gesprek commissie met Chief Trade Enforcement Officer (CTEO)

Op 17 mei 2021 heeft de commissie BuHa-OS een digitaal gesprek gevoerd met de CTEO
van de Europese Commissie, de heer Denis Redonnet, over de uitvoering van de EU-agenda
voor de hervorming van de Wereldhandelsorganisatie.

Gesprek commissie met uitvoerend vicevoorzitter Europese Commissie Dombrovskis

Op 5 juli 2021 heeft de commissie BuHa-OS gesproken met uitvoerend vicevoorzitter
van de Europese Commissie, de heer Valdis Dombrovskis, over de politieke inzet van
de EU voor de WTO-hervorming.

Werkbezoek Brussel

De rapporteurs hebben een werkbezoek gebracht aan Brussel op 6 september 2021, alwaar
zij gesproken hebben met de vertegenwoordigers van de EU-instellingen, de Europese
Commissie, het Europees Parlement en de Permante Vertegenwoordiging van Nederland
bij de Europese Unie.5

Klink
Koekkoek

Bijlage – Gesprekspartners

Tijdens het rapporteurschap hebben wij onder andere gesproken met:

– Directoraat-Generaal Handel van de Europese Commissie, hoofd en plaatsvervangend hoofd
van de afdeling Multilaterale Zaken en WTO, Antonio Fernandez-Martos en Eoin O´Malley.

– De EU-delegatie bij de WTO in Geneve, plaatsvervangend hoofd, Hiddo Houben.

– De voorzitter van de INTA-commissie voor Internationale Handel in het Europees Parlement,
Bernd Lange (S&D, Duitsland) en adviseur bij het INTA-secretariaat in het Europees
Parlement, Oliver Krentz.

– Nederlandse leden van de INTA-commissie in het Europees Parlement, Agnes Jongerius
(PvdA/S&D) en Michiel Hoogeveen (JA21/ECR).

– De Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de EU, de heer Robert de Groot en
de heer Meyndert van der Kolk, handelsattaché.

– De plaatsvervangende Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de WTO in Geneve,
Marcel Vernooij.

– Eerste Secretaris bij de Permanente Vertegenwoordiging van Nederland bij de VN, Thomas
Nauta.

– Hoofd Digitale Economie bij UNCTAD, Torbjorn Fredriksson.

– Directeur Onderzoek Investeringen bij UNCTAD, Richard Bolwijn.

– BothEnds, Burghard Ilge.

– Beleidssecretaris VNO-NCW, Marhijn Visser.

– Deelnemende Europarlementariërs en Noorse parlementsleden.