Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Rajkowski en Michon-Derkzen over de brief ‘Aankondiging van maatregelen ter voorkoming identiteitsfraude’

Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties),
mede namens de Minister van Justitie en Veiligheid (ontvangen 26 september 2022).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3911.

Vraag 1

Hoeveel gevallen zijn bekend waarbij onrechtmatige identiteitsbewijzen zijn uitgegeven?1

Antwoord 1

In mijn brief van 8 juli «Aankondiging van maatregelen ter voorkoming van identiteitsfraude»
geef ik aan dat er tientallen gevallen van onrechtmatig verkregen identiteitsbewijzen
zijn onderkend en het vermoeden is dat dit aantal waarschijnlijk nog zal oplopen.3

Vraag 2

Van hoeveel ambtenaren is bekend c.q. bestaat het vermoeden dat ze onrechtmatige identiteitsbewijzen
hebben uitgegeven? Loopt er een strafrechtelijk onderzoek naar al deze ambtenaren?

Antwoord 2

Op dit moment lopen er strafrechtelijke onderzoeken naar het valselijk opmaken en
uitgeven van paspoorten. Over deze onderzoeken kan ik geen nadere informatie verstrekken.

Vraag 3

Is bekend wat de beweegredenen zijn van ambtenaren die onrechtmatige identiteitsbewijzen
hebben uitgegeven? Zo ja, wat zijn de beweegredenen?

Antwoord 3

Het Openbaar Ministerie geeft aan dat een mogelijke beweegreden geldbejag is. Gebleken
is dat criminelen bereid zijn te betalen voor een valselijk opgemaakt paspoort op
naam van een ander persoon. Hiermee kunnen zij reizen en transacties uitvoeren terwijl
zij onder de radar blijven.

Vraag 4

Welk strafbaar feit wordt ten laste gelegd aan de ambtenaren die onrechtmatige identiteitsbewijzen
hebben uitgegeven? Is dit (medeplichtigheid aan) deelname aan een criminele organisatie?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Aan welk(e) feit(en) een ambtenaar die onrechtmatige identiteitsbewijzen uitgeeft
zich schuldig heeft gemaakt, kan van geval tot geval verschillen en dient uit nader
strafrechtelijk onderzoek te blijken. Zo is voorstelbaar dat een ambtenaar «het valselijk
opmaken van een reisdocument of identiteitsbewijs» (artikel 231 Wetboek van Strafrecht)
en/of «ambtelijke corruptie» (artikel 363, Wetboek van Strafrecht) ten laste wordt
gelegd.

Vraag 5

In welke gemeenten zijn deze onrechtmatige identiteitsbewijzen uitgegeven?

Antwoord 5

Deze vorm van corruptie beperkt zich in beginsel niet tot een enkele gemeente. Daar
waar kwetsbaarheden bestaan in de aanvraag- en afgifteprocedures van paspoorten of
zorgvuldigheidsprotocollen aan de balie niet goed worden gevolgd, kan hiervan misbruik
worden gemaakt door kwaadwillenden.

Vraag 6

In hoeverre is bij de aanvraag en uitgifte van paspoorten, waarbij is afgeweken van
de standaardprocedure, sprake van crimineel handelen, onwenselijk handelen of dienstverlenend
handelen? Hoe wordt dit bepaald?

Antwoord 6

In het merendeel van de gevallen waarbij bij de afgifte van paspoorten is afgeweken
van de standaardprocedures, gaat het om fouten/vergissingen/nalatigheden van het baliepersoneel.
De achtergrond is soms onoplettendheid, snel moeten/willen zijn, maar kan ook gelegen
zijn in het de burger snel en goed ten dienste willen zijn.

Het feit dat voorgeschreven procedures niet altijd juist worden gevolgd binnen een
gemeente, maakt het voor corrupte ambtenaren mogelijk gebruik te maken van kwetsbaarheden
in deze procedures zonder dat dit direct opvalt. Of sprake is van crimineel handelen
door een gemeenteambtenaar zal moeten blijken uit alle feiten en omstandigheden van
het strafrechtelijk onderzoek.

In de brief van 8 juli, heb ik toegezegd dat ik de RvIG nader onderzoek naar de procedure-afwijkingen
laat doen. Ik verwacht u einde dit jaar, in de brief over de voortgang van de maatregelen
nader te kunnen informeren over de uitkomsten van dit onderzoek.

Vraag 7

Is bekend wat de echte identiteit is van diegene die een onrechtmatig identiteitsbewijs
hebben verkregen? Zo ja, is ook bekend of deze personen het land zijn ontvlucht door
middel van de uitgegeven onrechtmatige identiteitsbewijzen? Gaat het hier om criminelen
die actief zijn binnen de georganiseerde misdaad? Zo nee, kunt u hier een toelichting
op geven?

Antwoord 7

Het Openbaar Ministerie geeft aan dat in een aantal gevallen dergelijke valselijk
opgemaakte paspoorten in het bezit van zware criminelen zijn aangetroffen terwijl
zij – soms in het buitenland – werden aangehouden door de opsporingsautoriteiten.
In die gevallen stond het paspoort op naam van een derde (al dan niet een katvanger),
maar droeg wel de pasfoto van de crimineel zelf.

Vraag 8

Zijn de Nederlanders wier foto’s zijn gebruikt geïnformeerd over de gepleegde activiteiten?
Zo ja, op welke wijze? Zo nee, waarom niet? Welke stappen zijn verder gezet om getroffen
Nederlanders te ondersteunen?

Antwoord 8

Het Openbaar Ministerie geeft aan dat het niet op voorhand duidelijk is of er sprake
is van katvangers of van burgers die onwetend zijn ten aanzien van het feit dat hun
identiteit is misbruikt. Veelal vormt dit niet de primaire focus van het strafrechtelijk
onderzoek dat zich eerder richt op de corrupte ambtenaar of de (criminele) ontvanger
van het paspoort.

Vraag 9

Is het kabinet het ermee eens dat Nederlanders wier foto’s zijn gebruikt, bijgestaan
moeten worden bij eventuele fraudegevallen? Zo ja, hoe wordt dit vormgegeven? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 9

Als mensen vermoeden dat iemand anders gebruik maakt van een identiteitsbewijs op
hun naam dan kunnen ze bij het Centraal Meldpunt Identiteitsfraude terecht voor advies
en hulp. Er zijn het afgelopen half jaar geen meldingen gemaakt die wijzen op gebruik
van identiteitsbewijzen door criminelen waar het hier over gaat.

Vraag 10

Is het kabinet het ermee eens dat ambtenaren die zich hier schuldig aan hebben gemaakt
onder geen enkele omstandigheid aan de slag mogen gaan bij andere gemeentes? Zo ja,
welke mogelijkheden ziet u hiervoor om dit te voorkomen? Kunt u ook ingaan op het
beroepsverbod? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Gemeenten hebben zelfstandige bevoegdheden op het gebied van personeelsbeleid. Ik
wil gemeenten ondersteunen om hun taken goed uit te kunnen oefenen. In de brief van
8 juli heb ik al maatregelen aanbevolen om aandacht aan de integriteit van personeel
te geven. Via voorlichting zal ik de gemeenten wijzen op het belang voor hun baliemedewerkers
een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG) aan te vragen en referenties bij vorige werkgevers
op te vragen. Verder wil ik, zoals in de brief van 8 juli aangekondigd, onderzoeken
of en zo ja hoe het invoeren van verplichte certificering en een bijbehorend beroepsregister
mogelijk is. Ook dat kan gemeenten helpen in de selectie van hun personeel.

Vraag 11

Is het kabinet het ermee eens dat de «korte termijn» maatregelen die worden voorgesteld
in de brief, zoals het vierogen principe, per direct moeten worden ingevoerd? Zo ja,
wanneer zijn de werkprocessen aangepast? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 11

Het vierogenprincipe houdt in dat in het aanvraag- en uitgifteproces per fase andere
medewerkers worden ingezet, bijvoorbeeld voor het nemen van een besluit tot het verstrekken
van een paspoort, en voor het uitreiken van het paspoort. RvIG zal, zoals in de brief
is aangegeven, extra inzetten op voorlichting gericht op de adequate naleving van
werkvoorschriften voor het proces van aanvraag en uitgifte van documenten en personeelsbeleid.
Onderzocht wordt hoe functiescheiding, ook technisch, het beste kan worden ingezet.
Niet in alle gevallen (kleine gemeenten bijvoorbeeld) is een strikte functiescheiding
haalbaar.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Van Haga (Groep
Van Haga), ingezonden 25 juli 2022 (vraagnummer 2022Z15316).