Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Sjoerdsma over het bericht dat Chinese bedrijven de Russische oorlogsmachine steunen

Antwoord van Minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken), mede namens de Minister voor
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (ontvangen 12 september 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht in de Wall Street Journal: «Chinese Firms Are Selling Russia Goods Its Military Needs to Keep Fighting in Ukraine»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u bekend met de oproep van de Interparlementaire Alliantie voor China over het
tegengaan van de steun van Chinese bedrijven aan het Russisch militair-industrieel
complex?2

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3 en 4

Hoe oordeelt u over deze berichten?

Hoe oordeelt u specifiek over de rol die het bedrijf Poly Technologies speelt in het
voorzien van technologie aan de Russische militaire industrie?

Antwoord 3 en 4

Het kabinet heeft als doelstelling om de Russische militair-industriële productiecapaciteit
in te perken. Dit is in lijn met de aangenomen EU-sanctiepakketten, die zich onder
meer richten tegen de versterking van de militaire en technologische capaciteiten
en de ontwikkeling van de defensie- en veiligheidssector van Rusland. Het kabinet
en de EU roepen derde landen zoals China op om EU-sancties niet te ondermijnen en
om sanctie-ontwijking door Rusland niet te vergemakkelijken. Ook onderzoekt het kabinet
de mogelijkheden om maatregelen te nemen om sanctie-ontwijking tegen te gaan, binnen
de mogelijkheden van het internationaal recht. Hierover staat het in nauw contact
met Europese partners en andere belangrijke partners als de VS.

De handhaving van EU-sancties, bijvoorbeeld door boetes op te leggen in het geval
van overtreding van de sancties, is buiten het grondgebied van de EU alleen mogelijk
indien er een wezenlijk verband bestaat tussen de EU en de persoon of de entiteit
in kwestie. Een dergelijk verband kan bestaan uit het feit dat een persoon onderdaan
is van een EU-lidstaat of rechtspersonen of entiteiten volgens het recht van een lidstaat
zijn erkend of opgericht. Bij gebrek aan een dergelijk verband is handhaving van de
EU-sancties niet alleen mogelijk in strijd met het internationaal recht maar zijn
de mogelijkheden tot dergelijke handhaving in de regel bovendien uiterst beperkt.

De uitvoer uit Nederland van militaire en dual-use goederen naar derde landen wordt zorgvuldig getoetst op het risico dat sancties worden
omzeild. Daar waar een substantieel omleidingsrisico wordt vastgesteld zal geen uitvoervergunning
worden verleend. De vaststelling van een dergelijk risico kan onder meer voortvloeien
uit informatie over eerdere omleidingsincidenten en/of leveranties van de ontvanger
aan Rusland.

Vraag 5

Hoe oordeelt u over de rol die Chinese (staats)media spelen in het vergroten van de
Russische propaganda over de oorlog en wat wordt hiertegen gedaan?

Antwoord 5

Internationaal probeert China draagvlak te creëren voor een «neutrale» positie die
balans beoogt tussen soevereiniteit en territoriale integriteit enerzijds, en «legitieme
veiligheidsbelangen» (bijvoorbeeld die van Rusland of China) anderzijds. Hoewel China
niet expliciet een kant kiest, propageert het een positie die eenzijdig kritisch is
op de NAVO en de VS in het bijzonder en die begrip beoogt te kweken voor Rusland.
De Chinese media, zowel binnenlands als internationaal, grijpen de situatie aan om
de NAVO in diskrediet te brengen en beschuldigen vooral de VS van een Koude-Oorlogsmentaliteit.

De Nederlandse ambassade in Peking communiceert actief over het conflict op lokale
sociale media, in een poging de standpunten van Nederland en de EU ook door te laten
dringen tot de Chinese burgers. Ook like-minded ambassades, EU-partners en de Oekraïense ambassade maken intensief gebruik van Weibo
(de Chinese variant op Twitter) om de Chinese volgers te informeren over hun standpunten.
In het beheerste informatielandschap van China vindt dit gretig aftrek. De Weibo-accounts
van ambassades hebben er sinds eind februari tienduizenden volgers bijgekregen. De
Nederlandse ambassade in Peking heeft ook uitspraken en tweets van kabinetsleden vertaald
naar het Chinees en online gezet. Deze worden gemiddeld meer dan 100.000 keer bekeken.
Daarnaast worden verklaringen en opiniestukken van Voorzitter van de Europese Commissie
Von der Leyen, Voorzitter van de Europese Raad Michel en Hoge Vertegenwoordiger Borrell
die door de EU-delegatie in China worden geplaatst ook door de Nederlandse ambassade
in Peking gedeeld. Hetzelfde geldt voor berichten van de EU-delegatie waarin Russische
desinformatie wordt ontkracht. Deze berichten zijn tot nu toe niet gecensureerd, staan
allemaal nog online en zijn volledig zichtbaar voor volgers. Deze ambassade-accounts
zijn voor Chinese burgers zonder VPN een belangrijke bron om de visie van buitenlandse
overheden op het conflict mee te krijgen. Op deze wijze hoopt Nederland een bijdrage
te leveren aan tegengaan van des- en misinformatie over het conflict.

Vraag 6

In hoeverre deinzen Chinese bedrijven terug voor handel met Rusland door de angst
voor potentiële secundaire sancties vanuit de Europese Unie of de Verenigde Staten
bijvoorbeeld?

Antwoord 6

Ondanks uitlatingen die de Chinese overheid doet over het vasthouden aan normale economische
relaties met Rusland, zijn er geen aanwijzingen van significante of georganiseerde
Chinese steun voor Rusland bij het ontwijken of schenden van sancties. Chinese bedrijven
lijken voorzichtig geworden om zaken te doen met Russische bedrijven en te investeren
in Rusland zelf. Dit geldt in het bijzonder voor grotere bedrijven en financiële instellingen
die zaken doen met landen die sancties hebben ingesteld. Mogelijk uit angst voor het
verliezen van toegang tot cruciale technologie, markten, goederen en valuta lijken
deze Chinese bedrijven de sancties te volgen. Een andere factor in de impliciete naleving
door Chinese bedrijven van de sancties, is dat buitenlandse multinationals verantwoordelijk
zijn voor de helft van de Chinese export.

De Chinese exportcijfers lijken hogergenoemd beeld te bevestigen. Uit onderzoek van
het Peterson Institute for International Economics blijkt dat in 2021 China nog goed voor een kwart van de Russische import was. Echter,
Chinese export naar Rusland is sinds de invasie met 38% afgenomen ten opzichte van
de tweede helft van 2021.3 Op basis van douanegegevens blijkt dat zendingen vanuit China naar Rusland in juni
voor de vierde maand op rij daalden (met 17% ten opzichte van juni 2021). Daarentegen
is de export vanuit Rusland naar China wel gegroeid tot een recordhoogte, waarvan
bijna 80% uit olie en gas bestaat. Wat betreft deze sector is er dus geen impliciete
naleving van sancties door Chinese partijen waar te nemen.

Vraag 7

Bent u het ermee eens dat met name de handel met Rusland in chips en dual-use goederen zo snel als mogelijk een halt moet worden toegeroepen?

Antwoord 7

De huidige EU-sanctiewetgeving voorziet in een verbod op de uitvoer van dual-use goederen naar Rusland, alsmede een verbod op de uitvoer van apparatuur die benodigd
is voor het vervaardigen van diverse elektronische componenten waaronder semiconductors.
Deze sanctiewetgeving is afgestemd met een grote groep van gelijkgestemde partners
zoals de VS, het VK, Japan en Zuid-Korea, die deze maatregelen ook hebben overgenomen.
De overheid herkent de noodzaak om semiconductoren toe te voegen aan de EU-sanctiewetgeving.
Nederland is dan ook voorstander van het toevoegen van dergelijke elektronische componenten
aan de EU-sanctiemaatregelen.

Vraag 8

Bent u bereid samen met partners zo snel mogelijk tot een volledige boycot van chips
en dual-use goederen te komen en hierbij zoveel mogelijk derde landen aan te laten sluiten?

Antwoord 8

Er vindt regelmatig overleg plaats tussen de EU en gelijkgestemde partners om implementatie
van de sanctiewetgeving zo veel mogelijk af te stemmen en gelijk te trekken. Zoals
gezegd geldt er reeds een algeheel verbod op de export van dual-use goederen naar Rusland. Nederland zet zich tevens actief in voor opname van aanvullende
goederen en technologie in de EU sanctiewetgeving, waaronder het verder aanvullen
van goederencodes behorend bij algemene verbodsbepalingen op uitvoer van technologie.
Daarnaast kijken we naar aanvullende mogelijkheden waar nodig en ter versterking van
de handhaving.

Vraag 9

Bent u bereid samen met Europese partners maatregelen te treffen tegen Chinese bedrijven
die het Russische militair-industrieel complex steunen, zoals het aansluiten bij de
Amerikaanse zwarte lijst voor bedrijven die gesanctioneerde goederen naar Rusland
exporteren, het opleggen van sancties aan bedrijven die Rusland helpen de sancties
te omzeilen en het tegengaan van bedrijven die de Russische desinformatie verspreiden?

Antwoord 9

Zoals ook aangegeven in het antwoord op vraag 3 en 4 zoekt het kabinet, onder andere
in samenwerking met partners als de VS, naar mogelijkheden om sanctie-ontwijking tegen
te gaan. Voor wat betreft Russische desinformatie behelzen de aangenomen sanctiepakketten
onder andere uitzendverboden voor staatsmedia die desinformatie verspreiden en maatregelen
tegen propagandisten. Het kabinet is op doorlopende basis in gesprek met partners
binnen en buiten de EU over verdere maatregelen, inclusief om desinformatie en pro-Kremlin
propaganda tegen te gaan.

Vraag 10

Bent u bereid om bovengenoemde maatregelen te bepleiten in het zevende sanctiepakket?

Antwoord 10

Nederland blijft zich inzetten voor het uitbreiden van controles op elektronische
componenten die semiconductoren bevatten.

Vraag 11

Kunt u deze vragen afzonderlijk beantwoorden?

Antwoord 11

Vraag 3 en 4 zijn samengevoegd. De rest van de vragen is afzonderlijk beantwoord.