Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bisschop over het bericht ‘Metselaarstekens op tiental Walcherse kerken verminkt door restauratie’

Antwoord van Staatssecretaris Uslu (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen 7 september
2022).

Vraag 1

Kent u het bericht «Metselaarstekens op tiental Walcherse kerken verminkt door restauratie»?1

Antwoord 1

Ja

Vraag 2

Kunt u bevestigen dat bij verschillende kerken op Walcheren inderdaad de zogeheten
metselaarstekens zijn verdwenen door de restauratie? Zo ja, hoe heeft dit kunnen gebeuren
binnen de geldende kaders inzake restauratie en wat is de rol geweest van de Rijksdienst
voor het cultureel erfgoed (RCE) als het gaat om Rijksmonumenten?

Antwoord 2

Ik waardeer de betrokkenheid vanuit de samenleving bij de instandhouding van erfgoed
zoals bij deze bijzondere metselaarstekens. Uit observaties van de RCE ter plaatse
en gesprekken met de gemeenten Veere en Middelburg blijkt echter dat van het afschaven
of verwijderen van metseltekens bij restauratie geen sprake is. Inmiddels heeft de
gemeente Veere alle betreffende kerken bekeken en is er contact geweest met de lokale
historicus. Sommige tekens zijn in de loop der tijd minder zichtbaar geworden door
algehele verwering van het metselwerk. Daarbij is de glazuurlaag van de decoratieve
stenen van nature gevoelig voor craquelé en afbrokkeling. Nergens is geconstateerd
dat metseltekens zijn afgeschaafd of verwijderd.

Vraag 3

Hoe is het mogelijk dat zulke opzichtige elementen aan monumenten door restauratie
aangetast kunnen worden? Wat doet u om te bevorderen dat basale kennis voldoende op
peil is?

Antwoord 3

Zoals hierboven beschreven is in dit geval gelukkig geen sprake van aantasting van
de monumenten door restauratie. De geleidelijke veroudering van metseltekens geeft
geen aanleiding om te ingrijpen. Mijn beleid is erop gericht dat bij de instandhouding
van monumenten zoveel mogelijk historisch materiaal wordt behouden. Dit vormt ook
het uitgangspunt bij het beoordelen van subsidieaanvragen en het adviseren van gemeenten
door specialisten van de RCE. Daarnaast ondersteun ik de sector via de Stichting Erkende
Restauratiekwaliteit Monumentenzorg (ERM) die een belangrijke rol speelt in het stelsel
dat zorgt voor kwaliteit bij restauratie en onderhoud van monumenten. Dat doet ERM
door het samen met de sector ontwikkelen en vaststellen van uitvoeringsrichtlijnen.
In de richtlijn voor historisch metselwerk wordt ook aandacht besteed aan deze zogenaamde
metseltekens.

Vraag 4

Op welke wijze kunt u bijdragen aan eventuele mogelijkheden tot herstel van deze monumenten
of het voorkomen van problemen in lopende restauraties? Is de RCE voornemens contact
te zoeken met alle gemeenten waar dit probleem aan de orde is, ook als geen sprake
is van Rijksmonumenten?

Antwoord 4

De RCE is vanuit zijn wettelijke adviesrol doorlopend in contact met gemeenten en
provincies. Zo ook met de gemeenten Veere en Middelburg en de provincie Zeeland. Zij
geven dit specifieke onderwerp de volle aandacht. Daarnaast organiseert de RCE regelmatig
bijeenkomsten voor de monumentensector waar kennis over specifieke instandhoudingsvraagstukken
wordt uitgewisseld.

Vraag 5

In hoeverre kan deze problematiek op andere plaatsen in Nederland aan de orde zijn?
Bent u bereid dit in beeld te brengen en de gemeenten, die hiermee te maken kunnen
krijgen, hierover te informeren?

Antwoord 5

Hoewel er in dit geval dus geen sprake is van een probleem, heeft de kwaliteit van
uitvoering bij instandhouding van monumenten voortdurend mijn aandacht. Zo hebben
de provincies en de RCE een monumentenmonitor ingericht die een goed beeld geeft van
de kwaliteit van onze rijksmonumenten. Daarnaast is de kwaliteit van instandhouding
voor de RCE het uitgangspunt bij het adviseren rondom vergunningverlening en bij subsidieverlening.