Schriftelijke vragen : Een journalist die jarenlang gevolgd wordt door de AIVD

Vraag 1

Begrijpt u dat journalisten zich zorgen maken over het feit dat zij op indringende
wijze worden gevolgd door de AIVD, waardoor zij hun werk niet in vrijheid kunnen uitvoeren?
Kunt u hier uitgebreid op reflecteren?1, 2

Vraag 2

Kunt u aangeven of het staande praktijk is dat (onderzoeks-)journalisten worden gevolgd
door de inlichtingendienst?

Vraag 3

Erkent u dat een journalist voor het uitvoeren van het werk zoals het beschermen van
bronnen, ervan uit moet kunnen gaan dat de inlichtingendienst niet volgt wat iemands
handelingen en wat diens contacten zijn? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 4

Erkent u tevens dat het een grove schending van de vrije pers en nieuwsgaring is dat
de inlichtingendienst (AIVD en diens voorganger BVD) een dossier bijhoudt van een
journalist? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 5

Klopt het dat de betreffende journalist, namelijk Stella Braam, in 1986 in het vizier
van de inlichtingendienst is gekomen door een naamgenoot die de anti-apartheidsbeweging
in Nederland oprichtte?

Vraag 6

Kunt u aangeven welke gronden de BVD in 1986 had om iemand die apartheid wilde bestrijden
als gevaar voor de staatsveiligheid te beschouwen? Hoe kwam de weging tot dit oordeel
tot stand?

Vraag 7

Kunt u aangeven welke redenen er kunnen zijn om een staatsburger te volgen of aan
onderzoek te onderwerpen omwille van een familieband? Beseft de inlichtingendienst
afdoende dat het zijn van familie op zich niets zegt over iemands beweegredenen? Kunt
u uw antwoord toelichten?

Vraag 8

Wat zijn precies de gronden waarop een journalist gevolgd kan worden door de inlichtingendienst?
Kunt u een limitatieve lijst verstrekken?

Vraag 9

Wie toetst of het volgen van een journalist mag? Kunt u de procedure uiteenzetten,
zowel bij de start, als bij het blijven volgen van een journalist?

Vraag 10

Deelt u de mening dat het wenselijk is als de AIVD uiterste terughoudendheid betracht
om journalisten te volgen en dat zij dit altijd zo kort mogelijk doet, mocht zij dit
nodig achten? Zo ja, wie houdt hier toezicht op? Zo nee, waarom niet?

Vraag 11

Vindt u het tevens wenselijk dat als journalisten voor een (langere of kortere) tijd
gevolgd zijn, dat zij hierover dan actief worden geïnformeerd door de dienst – opdat
zij bijvoorbeeld kunnen inschatten of en zo ja hoe hun bronnen gevaar liepen of lopen?
Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 12

Bent u bereid te inventariseren welke journalisten er afgeluisterd zijn door de AIVD
en hen daarvan op de hoogte te brengen? Kunt u uw antwoord uitgebreid toelichten?3

Vraag 13

Waarom is de betreffende journalist niet actief geïnformeerd over het feit dat zij
gevolgd is door de inlichtingendiensten? Is zij door meer inlichtingendiensten gevolgd
dan alleen de AIVD? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 14

Kunt u aangeven waarom de journaliste bij het verkrijgen van haar dossier – dat maar
liefst 35 jaar beslaat – slechts een juridisch schrijven en geen begeleidend gesprek
is aangeboden? Vindt u niet dat het ten principale juist is om als inlichtingendienst
bereid te zijn toe te lichten wat zich in het dossier bevindt? Kunt u uw antwoord
toelichten?

Vraag 15

Klopt het dat de (undercover-)journalist Mehmet Ülger – en mede onderzoeker van de
Grijze wolven in de jaren negentig – ook gevolgd is door de inlichtingendienst en
dat zijn erfgename zijn dossier heeft opgevraagd?4

Vraag 16

Erkent u dat zowel Ülger als Braam, door hen te volgen, gebruikt zijn door de inlichtingendienst
om netwerken in kaart te brengen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Vraag 17

Heeft de inlichtingendienst zich destijds of later gerealiseerd dat ze, door het volgen,
deze journalisten in gevaar heeft gebracht? Welke reflectie heeft de BVD/AIVD gemaakt
van haar inzet in deze periode? Kunt u de Kamer hierover informeren?

Vraag 18

Welke «lakinstructie» gebruikt de AIVD bij het verstrekken van persoonsdossiers van
mensen die dat opvragen? Is deze instructie of werkwijze juridisch getoetst? Kan de
Kamer deze juridische toets ontvangen?

Vraag 19

Kunt u aangeven hoe volgens u de meest recente Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten
journalisten beter beschermd worden tegen het volgen door de inlichtingendiensten?
Kunt u daarbij ingaan op de kritiek van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen-
en Veiligheidsdiensten (CTIVD) die destijds concludeerde dat er geen specifieke regels
zijn voor het verwerken en vernietigen van gegevens die betrekking hebben op de identiteit
van een bron van de journalist en die verkregen zijn door de uitoefening van een bijzondere
bevoegdheid?5

Vraag 20

Kunt u aangeven wie en welke instanties toegang hebben tot het AIVD-dossier?

Vraag 21

Beseft u dat Stella Braam haar werk niet meer kan uitoefenen omdat zij de bronbescherming,
essentieel voor de persvrijheid, niet meer kan garanderen? Bent u bereid zo spoedig
mogelijk te verklaren dat Braam niet meer gevolgd wordt door de AIVD, zodat zij haar
werkzaamheden weer kan uitoefenen.