Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Houwelingen over het jaarverslag van de AIVD

Antwoord van Minister Bruins Slot (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
8 juli 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het jaarverslag 2021 van de AIVD?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Erkent u dat de AIVD «rechts-extremisme» en «rechts terrorisme» in het jaarverslag
2021 een (veel) grotere bedreiging vindt voor de rechtsorde dan «links-extremisme»?
Indien dat niet het geval is, waarom besteedt de AIVD hier in het jaarverslag ongeveer
vijf keer meer aandacht aan in vergelijking met «links-extremisme»? En waarom heeft
de AIVD het in de alineakoppen dan over «meer aanhangers rechts-extremisme» en «groeiend
probleem rechts terrorisme» terwijl er nergens wordt gesproken over «groeiend links-extremisme»?

Antwoord 2

Alle vormen van extremisme zijn een potentiele bedreiging voor onze democratische
rechtsorde. Door het gebruik van zowel gewelddadige als niet-gewelddadige middelen
kan extremistisch gedachtegoed worden aangejaagd en/of verspreid. Een dergelijke groei
van extremistisch gedachtegoed is zorgwekkend, aangezien het actief nastreven en/of
ondersteunen van diepingrijpende veranderingen een gevaar kunnen opleveren voor (het
voortbestaan van) onze democratische rechtsorde.

De AIVD heeft het afgelopen jaar een groei waargenomen van het rechts-extremisme in
Nederland. Ook ziet de AIVD vanuit de stroming van het accelerationisme een dreiging
voortkomen van terroristisch geweld. De AIVD heeft in 2021 eenzelfde groei of ontwikkeling
niet waargenomen binnen het links-extremisme.

Vraag 3

Bent u, net zoals de AIVD, van mening dat «rechts-extremisme» een grotere bedreiging
is voor onze veiligheid dan «links-extremisme»? Indien dit niet het geval is, waarom
niet. Bent u bereid hierover met de AIVD in gesprek te gaan?

Antwoord 3

De AIVD doet onderzoek naar alle vormen van extremisme. Rechts-extremisme is geen
grotere bedreiging dan links-extremisme, maar op dit moment gaat er door de genoemde
ontwikkelingen een dreiging uit van rechts-extremisme. Volgens de AIVD is er in 2021
een groei zichtbaar van rechts-extremisme.

Binnen rechts-extremistische kringen wordt (online) taalgebruik agressiever en opruiender,
wordt door sommigen terroristisch geweld toegejuicht en heerst er in deze kringen
een grote fascinatie voor vuurwapens. De combinatie van een fascinatie voor wapens
en opruiend taalgebruik is zorgwekkend voor de groeiende groep (kwetsbare) personen
die in aanraking komen met gewelddadig rechts-extremistisch gedachtegoed.

Binnen de linkse actiescene zag de AIVD activiteiten die ernstig, hinderlijk of heftig
waren, maar niet vaak van extremistische aard. De AIVD onderzoekt links-extremisme
vanwege de risico’s die uit kunnen gaan van dit extremisme en daarom is dienst ook
waakzaam voor radicalisering binnen deze scene.

Vraag 4

Erkent u dat de grote gewelddadige politieke aanslagen van de afgelopen decennia in
ons land, zoals de aanslag op de Centrumdemocraten in 1986 waarbij de vriendin van
Janmaat haar been verloor, de aanslag die de woning van Aad Kosto in 1991 grotendeels
verwoestte en de brute moord op Pim Fortuyn, twintig jaar geleden, niet zijn verricht
door «extreemrechts» maar juist kwamen vanuit de «extreemlinkse» kant van het politieke
spectrum? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Iedere vorm van gewelddadig extremisme veroordeel ik in de meest sterke bewoordingen.

Vraag 5

Kunt u drie voorbeelden geven van vergelijkbaar gewelddadige politieke aanslagen in
Nederland verricht door «extreemrechts»? Zo ja, wat zijn deze voorbeelden? Indien
dit niet het geval is, waarom is de AIVD dan zo geobsedeerd door «extreemrechts» terwijl
het politieke geweld tot nu toe overduidelijk en vrijwel uitsluitend vanuit de «extreemlinkse»
hoek afkomstig is?

Antwoord 5

De AIVD heeft zorgen over het accelerationistisch gedachtegoed en de online

verspreiding hiervan. Dit gedachtegoed heeft wereldwijd al geleid tot terroristisch
geweld. In Nederland heeft dit in 2021 niet geleid tot terroristisch geweld. Wel zijn
er, zoals vermeld in het Jaarverslag, in 2021 door de AIVD zes ambtsberichten verzonden
over accelerationisten, op basis waarvan het Openbaar Ministerie (OM) en de Nationale
Politie konden optreden. Naar aanleiding van een ambtsbericht van de AIVD zijn in
december 2021 twee Nederlanders veroordeeld voor opruiing tot een terroristisch misdrijf,
en voor deelname aan de rechts-extremistische en terroristische organisatie «The Base».

Vraag 6

In het jaarverslag van de AIVD wordt gesproken over «anti-overheidsextremisten» en
«anti-overheidsactivisten», wanneer is iemand volgens u een «anti-overheidsactivist»
of «anti-overheidsextremist»? Hoeveel procent van de Nederlandse bevolking is (inmiddels)
bij benadering «anti-overheidsactivist» of «anti-overheidsextremist»? Zijn «anti-overheidsactivisten»
of «anti-overheidsextremisten» volgens u een gevaar voor de rechtsstaat? Zo ja, waarom?

Antwoord 6

Activisme vindt plaats binnen de kaders van de democratische rechtsorde. Activisten
die radicaliseren tot extremisten kunnen bij de AIVD in beeld komen. Extremisme vormt
een bedreiging voor de democratische rechtsorde. Extremisme is het actief nastreven
en/of het ondersteunen van diepingrijpende veranderingen in de samenleving die een
gevaar kunnen opleveren voor (het voortbestaan van) de democratische rechtsorde, eventueel
door middel van het hanteren van ondemocratische methoden die afbreuk kunnen doen
aan het functioneren van de democratische rechtsorde.

Hierbij kunnen niet-gewelddadige extremistische middelen zijn: systematisch

haatzaaien, verspreiden van angst, verspreiden van desinformatie, demoniseren en intimideren.
Gewelddadige extremistische middelen kunnen zijn: geweldplegingen, mishandelingen
of ernstiger vormen van geweld. De AIVD houdt geen percentages bij van anti-overheidsactivisten
en -extremisten binnen de Nederlandse bevolking.

Vraag 7

Er wordt op pagina 4 van het jaarverslag gesproken over «complottheorieën van anti-overheidsextremisten»,
kunt u een paar voorbeelden van dergelijke «complottheorieën» geven?

Antwoord 7

De AIVD verstaat onder een complottheorie een onbewezen verklaring voor bepaalde gebeurtenissen,
situaties en ontwikkelingen in de wereld, welke wordt voorgesteld als het doelbewuste
resultaat van een samenzwering van een groep mensen met kwade bedoelingen.

De AIVD doet in het openbaar geen uitspraken over specifieke complottheorieën.

Vraag 8

Op pagina 8 van het jaarverslag wordt gesproken over «aansprekende complotdenkers
en critici van onder meer het coronabeleid van de regering, met eigen mediakanalen»,
kunt u een aantal voorbeelden geven van deze «aansprekende complotdenkers» en hun
«eigen mediakanalen»? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

De AIVD doet hier in het openbaar geen uitspraken over.

Vraag 9

Op pagina 8 staat dat anti-overheidsextremisten structureel desinformatie en verhalen
verspreiden «waarvan ze vaak weten dat die niet kloppen», kunt u hier een paar voorbeelden
van geven? En kunt u heel nauwkeurig en precies de bewijsvoering geven op basis waarvan
blijkbaar geconcludeerd wordt dat er door deze «anti-overheidsextremisten» bewust
en ter kwade trouw leugens worden verspreid? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

De AIVD doet hier in het openbaar geen uitspraken over.

Vraag 10

Als deze voorbeelden en/of het bewijs van kwader trouw door de AIVD en u niet geleverd
kunnen worden, mogen we dan concluderen dat dit een onbewezen «complottheorie» van
de veiligheidsdienst en de staat zelf is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Nee. De AIVD heeft als wettelijke taak om de democratische rechtsorde en nationale
veiligheid te beschermen. De AIVD doet dit door onderzoek te verrichten naar personen
en organisaties waarbij het vermoeden bestaat dat zij een gevaar vormen voor het voortbestaan
van de democratische rechtsorde, dan wel veiligheid of andere gewichtige belangen
van de staat.

De AIVD voert onderzoek uit op een divers aantal terreinen, zoals cyberdreiging, spionage
en heimelijke beïnvloeding, contraproliferatie en economische veiligheid. Naast deze
internationale dreigingen en de daarmee gepaard gaande politieke veiligheidsbelangen,
verricht de AIVD op nationaal niveau onderzoek naar onder meer extremisme, terrorisme
en radicale groeperingen. Bij de uitvoering van deze taak zet de AIVD verschillende
bevoegdheden in om achter de intenties van personen en organisaties te komen. Inlichtingen
kunnen worden verstrekt door de AIVD aan afnemers om hen tijdig van relevante informatie
en kennis te voorzien over dreigingen, risico’s en ontwikkelingen.

Dit gebeurt via een inlichtingenbericht of en inlichtingenanalyse. Daarnaast brengt
de AIVD ook ambtsberichten uit aan personen en instanties die bevoegd zijn naar aanleiding
van de verstrekte gegevens maatregelen te treffen tegen bepaalde personen of instanties.
Ambtsberichten zijn (doorgaans) niet staatsgeheim gerubriceerd, zodat zij in het verdere
proces buiten het inlichtingendomein kunnen worden gebruikt.

De samenleving mag erop vertrouwen dat de AIVD waakt over de nationale veiligheid
van Nederland. Daarbij hoort dat er een openbaar jaarverslag wordt gemaakt van wat
de AIVD heeft onderzocht om op bovenstaande terreinen de nationale belangen te beschermen
en daarmee te waken over de nationale veiligheid.

Vraag 11

Op pagina 9 wordt gesteld dat «het zo gewoon wordt om vijandig te denken over politici,
wetenschappers, journalisten, politie, rechters en mensen die anders denken», kunt
u daar een paar voorbeelden van geven?

Antwoord 11

De AIVD doet hier in het openbaar geen uitspraken over.

Vraag 12

Tot slot, als iemand zou schrijven of zeggen dat hij graag «een arts op zijn vestje
spuugt», is dat voor u een voorbeeld van «vijandig denken»? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

De woorden uit uw vraag laat ik voor rekening van degene die ze uitspreekt.

Vraag 13

Kunt u de bovenstaande vragen afzonderlijk beantwoorden?

Antwoord 13

Ja.