Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Podt over de zorgelijke situatie rondom de aanmeldprocedure van nareizigers

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 5 juli
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 3138.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht van EenVandaag over de zorgelijke situatie rondom de
aanmeldprocedure in Ter Apel?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u dit bericht?

Antwoord 2

Nareizigers komen naar Nederland om zich bij een gezinslid te voegen. Het is dan ook
verre van ideaal wanneer nareizigers geen gebruik kunnen maken van een bed dat op
hen wacht bij familieleden, van wie zij gescheiden zijn geweest. Gelet op de situatie
in Ter Apel en in het opvanglandschap in het algemeen, telt elk onbeslapen bed.

Om die reden is er sinds een aantal maanden voor gekozen om nareizigers met referent
met een woning en die geen tbc-screening nodig hebben zich melden in Zevenaar en vervolgens
van daaruit door kunnen reizen naar de referent. Dat is op dit moment echter (nog)
niet geregeld voor nareizigers met een referent die bij het COA woont of in de logeerregeling
zit.

Ik deel dan ook dat het goed zou zijn als het proces voor nareizigers van wie de referent
deelneemt aan de logeerregeling of de hotelregeling en de verblijfplaats van de vreemdeling
ook opvangmogelijkheden biedt voor de nagereisde familieleden, niet meer de opvang
in Ter Apel zou belasten. Het COA en de IND zijn momenteel de mogelijkheden daartoe
aan het verkennen. Inzet is om voor deze doelgroep tot een aanpassing te komen, zoals
het zoeken van een aparte locatie, naast Ter Apel.

Ik wil graag toelichten waarom thans ook nagereisde familieleden zich na aankomst
in Nederland moeten melden in Ter Apel. Dat mensen naar Ter Apel komen heeft als reden
dat iedereen die een asielaanvraag indient, zo ook nareizende familieleden, zich verplicht
moeten laten registreren door de IND. Nareizigers hoeven zij zich niet direct in Ter
Apel te melden, maar mogen eerst korte tijd landen bij het gezinslid. Wel is de registratie
noodzakelijk ten bate van inschrijving in de BRP en de ontvangst van een BSN, wat
essentieel is voor toegang tot sociale voorzieningen. Voorts zal, indien nodig, een
TBC-check worden uitgevoerd. Daarnaast wordt de identiteit van de nareiziger gecontroleerd.
Dit proces is mede ingericht zodat er zicht wordt gehouden op een ieder die in Nederland
verblijft en in het belang van de nationale veiligheid. Ook wordt hierdoor nagegaan
of iemand daadwerkelijk uit vrije wil nareist, of dat er mogelijk sprake is van mensensmokkel.
In Ter Apel krijgen de nareizigers na hun registratie een beschikking en verblijfsdocument.

Het verblijf in aanmeldcentrum Ter Apel is momenteel niet voor alle nareizigers een
verplichting. Sinds begin 2022 wordt, om de druk op de opvangcapaciteit – specifiek
in Ter Apel – te verminderen, de registratie en uitreiking van de beschikkingen van
nareizigers van referenten met passende huisvesting en waarbij een tbc-screening niet
nodig is op afspraak gedaan in Zevenaar. Beoordeling en beschikking vindt daar plaats
in de vorm van een ééndaagse procedure. Ook wordt het verblijfsdocument op locatie
uitgereikt aan nareizigers. Doordat deze nareizigers kunnen verblijven in de woning
van hun referent, hoeven zij geen beroep te doen op de opvangcapaciteit van het COA.

Referenten kunnen in plaats van te verblijven op een locatie van het COA, gebruikmaken
van de logeerregeling, wat betekent dat zij verblijven bij familie, vrienden, een
gastgezin of in een hotel. Referenten die hier gebruik van maken, zijn niet aangemerkt
als referent met passende woonruimte. Nareizigers van deze groep vallen hierdoor nog
steeds onder de verantwoordelijkheid van het COA, en zullen worden opgevangen door
het COA. Wanneer de nareizigers van referenten die gebruikmaken van deze regeling
zich melden in Ter Apel, is bovendien op voorhand niet bekend of de verblijfplaats
van de referent eveneens geschikt is voor verblijf van de nareizende familie. Zodoende
wordt de nareizende familie in beginsel doorverwezen naar Ter Apel, alwaar zij gedurende
het registratieproces verblijven. Het gaat in deze specifieke groep om enkele tientallen
nareizigers per jaar. Het COA en de IND streven ernaar om het proces en de opvang
van alle nareizigers geen belasting meer te laten zijn voor Ter Apel.

Vraag 3

Hoe oordeelt u over het feit dat door de huidige verplichte registratie mensen naar
Ter Apel komen die voor hun onderdak niet afhankelijk zijn van een bed in het centrum,
maar met hun komst daar wel een bed bezet houden in een tijd waarin wij ieder bed
hard kunnen gebruiken?

Antwoord 3

Voor mijn oordeel en uitleg over de verplichte registratie van nareizigers in Ter
Apel verwijs ik u graag naar mijn antwoord op vraag 2.

In aanvulling daarop geldt dat nareizigers naar Nederland komen om zich bij een gezinslid
te voegen en zij zich daarom niet direct in Ter Apel hoeven te melden. Zij mogen eerst
korte tijd landen bij het gezinslid. Wel is registratie noodzakelijk ten bate van
inschrijving in de BRP en de ontvangst van een BSN, wat essentieel is voor toegang
tot sociale voorzieningen. Het verblijf in aanmeldcentrum Ter Apel is momenteel niet
voor alle nareizigers een verplichting. Nareizigers waarvan de referent gehuisvest
is in een passende woning in een gemeente en niet uit tbc-risicolanden komen, kunnen
zich op afspraak melden in Zevenaar ten bate van het gehele registratieproces dat
voor deze groep niet in Ter Apel, maar in Zevenaar plaatsvindt. Deze groep kan verblijven
bij de referent en hoeft niet door het COA opgevangen te worden. Zoals geantwoord
op vraag 2 deel ik dat het wenselijk is dat het proces voor alle nareizigers, dus
ook van referenten die gebruikmaken van de logeerregeling of de hotelregeling, niet
opgevangen hoeven te worden in Ter Apel. Het COA en de IND zijn momenteel de mogelijkheden
daartoe aan het verkennen. Inzet is om voor deze doelgroep tot een aanpassing te komen.

Vraag 4

Hoe neemt u verder hierin mee dat nareizigers en gezinsherenigers niet uit beeld verdwijnen
aangezien gezinshereniging de reden is dat zij hier zijn?

Antwoord 4

Zoals beschreven in mijn antwoorden op vragen 2 en 3 komen nareizigers naar Nederland
om zich bij een gezinslid te voegen. Daarom hoeven zij zich niet direct in Ter Apel
te melden, maar mogen zij eerst korte tijd landen bij het gezinslid. Wel is de registratie
noodzakelijk ten bate van inschrijving in de BRP en de ontvangst van een BSN, wat
essentieel is voor toegang tot sociale voorzieningen.

Vraag 5

Bent u het eens dat het onnodig en problematisch is dat deze nareizigers, mensen die
naar Nederland komen om herenigd te worden met hun familie en in veel gevallen weten
dat zij recht hebben op verblijf in Nederland, momenteel in Ter Apel moeten verblijven?

Antwoord 5

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik graag naar mijn antwoord op vraag 3 en
4.

Aanvullend hierop voeg ik graag toe dat een zorgvuldige registratieproces van alle
nareizigers noodzakelijk is en in de toekomst ook zal blijven. Hierdoor kunnen niet
standaard alle onderdelen van dit proces op afstand worden afgewikkeld, bijvoorbeeld
de eventuele TBC controle en biometrie check. Er wordt echter wel continu beoordeeld
of dit op punten efficiënter, beter of sneller kan. Indachtig de druk die er op Ter
Apel en het COA ligt, kan het momenteel bovendien niet zo zijn dat administratieve
handelingen er momenteel aan bijdragen dat nareizigers onnodig lang in Ter Apel verblijven.
Daarom zal ik onderzoeken hoe met dit proces flexibel kan worden omgegaan, bijvoorbeeld
door BRP-inschrijving op een ander moment zeker te stellen.

Vraag 6

Welke concrete maatregelen gaat u nemen dit probleem zo snel mogelijk te verhelpen?

Antwoord 6

Zie mijn antwoord op vraag 3. Het COA en de IND zijn aan het verkennen hoe middels
een aangepast registratie- en opvangproces de instroom van alle nareizigers, dus ook
van referenten die gebruikmaken van de logeerregeling of de hotelregeling, op een
andere wijze ingericht kan worden.

Vraag 7

Welke belemmeringen voorziet u in dit proces en hoe denkt u deze belemmeringen te
mitigeren?

Antwoord 7

Het COA verkent op welke wijze het opvangproces van nareizigers van referenten die
gebruikmaken van de hotelregeling of de logeerregeling aangepast kan worden. Daarbij
dient ten eerste het liefst voorafgaand aan overkomst van de nareizende familieleden
duidelijkheid te bestaan over de verblijfsmogelijkheden voor hen bij de verblijfplaats
van de referent. Het COA is bij de logeer- en hotelregeling immers verantwoordelijk
voor de opvang en begeleiding van de nareiziger. Zorgvuldige registratie en begeleiding
van de nareiziger is essentieel voor het waarborgen van de veiligheid. Denk hierbij
aan het inregelen van verstrekkingen, (medische) bijzonderheden, en/of spanningen
in de familiare sfeer die duiden op een gewenste scheiding of onveiligheid voor de
referent

Vraag 8

Hoe staat het verder met de toezeggingen van uw voorganger op onze eerdere vragen
over het versimpelen en vaker toepassen van de logeerregeling voor statushouders en
de administratieve plaatsing voor asielzoekers? Kunnen dit soort oplossingen ook soelaas
bieden bij de problematiek van nareizigers die nog niet onder de procedure vallen?

Antwoord 8

Bij brief van 22 november 2021 jl. heeft mijn ambtsvoorganger uw Kamer geïnformeerd
dat in dat jaar bezien is op welke wijze administratieve belemmeringen rondom de logeerregeling
weggenomen kunnen worden. Zo is de inhuisregistratie anders ingericht en ook de wooncomponent
is (tijdelijk) opgehoogd.2 Sindsdien hebben er gesprekken plaatsgevonden met het COA rondom het verhogen van
het gebruik van de logeerregeling en mogelijkheden om de administratieve plaatsing
uit te breiden, in de geest van de logeerregeling.

Ten aanzien van het gebruik van de logeerregeling rijst het knelpunt dat dit gebeurt
op initiatief van de vergunninghouder. Daarbij leeft onder vergunninghouders het beeld
dat hun deelname aan de regeling negatieve financiële consequenties zou hebben voor
het gastgezin en dat vergunninghouders bij deelname langer moeten wachten op definitieve
huisvesting, waardoor zij van deelname afzien. Eind 2015 heeft het Ministerie van
Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) daarom op verzoek van het Ministerie van Justitie
en Veiligheid (J&V) in een verzamelbrief aan gemeenten opgenomen dat gemeenten in
geval van tijdelijk verblijf de kostendelersnorm niet hoeven toe te passen. Dit verzoek
is in 2021 nogmaals gedaan. De betrokken gemeente bepaalt dit uiteindelijk echter
zelf. Waardoor het per gemeente afhankelijk is of de kostendelersnorm wordt toegepast.
Verbeterde voorlichting over deze regeling en de mogelijkheden per gemeente moet het
gebruik toe laten nemen.

Voor wat betreft analoge toepassing van de logeerregeling op asielzoekers komen dezelfde
knelpunten naar voren zoals bij het vroegere zelfzorgarrangement. Het gaat hier bijvoorbeeld
om asielzoekers die het gastgezin niet wensen te verlaten nadat het recht op opvang
eindigt. Hoewel ik een uitbreiding van de regeling voorsta, dient dit zorgvuldig en
in overleg met de Vereniging van Nederlandse Gemeenten verder te worden verkend. Omdat
het COA reeds beziet hoe het nareisproces en de logeerregeling en de hotelregeling
beter op elkaar kunnen aansluiten, voorzie ik bij een uitbreiding van deze regeling
voor asielzoekers niet een aanvullend voordeel voor de positie van nareizigers in
de asielprocedure. Ik zal uw Kamer informeren wanneer concrete stappen zijn gezet.

Vraag 9

Is het ook voor deze groep mogelijk creatief te kijken naar wat wél kan, bijvoorbeeld
middels telefonisch melden, zoals eerder ook tijdens de corona periode gebruikelijk
was?

Antwoord 9

Voor vergunninghouders (nagereisde familieleden) is de inhuisregistratie reeds anders
ingericht, zoals in het voorgaande antwoord aangegeven. Voor hen vindt de inhuisregistratie
deels al plaats via telefonisch melden.

Vraag 10

Kunt u toezeggen dat u het op korte termijn mogelijk gaat maken voor nareizigers niet
verplicht in Ter Apel te hoeven verblijven, in elk geval zolang de druk op de opvang
zo hoog is?

Antwoord 10

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 3, is verplicht verblijf in Ter Apel niet
aan de orde voor alle nareizigers en wordt bezien hoe het proces voor nareizigers
van wie de referent deelneemt aan de logeerregeling of de hotelregeling en het gastgezin
ook opvangmogelijkheden biedt voor de nagereisde familieleden, aangepast kan worden.

Vraag 11

Kunt deze vragen afzonderlijk beantwoorden vóór het commissiedebat Vreemdelingen-
en Asielbeleid van 22 juni aanstaande?

Antwoord 11

Ja.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden Piri (PvdA)
en Kröger (GroenLinks), ingezonden 25 mei 2022 (vraagnummer 2022Z10374).