Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Ceder, Bikker, Van der Graaf en Piri over de situatie aan de grens met Oekraïne

Antwoord van Staatssecretaris Van der Burg (Justitie en Veiligheid), mede namens de
Ministers van Justitie en Veiligheid en van Buitenlandse Zaken (ontvangen 3 juni 2022).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2329.

Vraag 1

Deelt u onze zorgen over de toenemende geluiden van mensenhandel van Oekraïense vluchtelingen
en de specifieke zorgen van de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen (UNHCR) over
het welzijn van alleenstaande kinderen?1

Antwoord 1

Het kabinet deelt in algemene zin de zorgen van UNHCR over signalen van mensenhandelaren
in Europa die misbruik maken van kwetsbare personen, inclusief alleenstaande kinderen
die uit Oekraïne vluchten. Wat betreft de positie van alleenstaande kinderen verwijst
het kabinet u naar de beantwoording van vraag 2, 3 en 4. In antwoord op vraag 6 wordt
in gegaan op de situatie in Nederland.

Vraag 2

Onderschrijft u de oproep van de UNHCR om alleenstaande en alleenreizende kinderen
te identificeren, registreren en een veilige plek te bieden om te voorkomen dat zij
ten prooi vallen aan geweld, misbruik of uitbuiting?

Antwoord 2

Het kabinet deelt de opvatting van UNHCR om mensenhandel- en smokkel zoveel mogelijk
te voorkomen. De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking en
de Staatssecretaris van Justitie en Veiligheid hebben deze zorgen ook aan de orde
gesteld tijdens gesprekken met de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen Grandi en
Directeur-Generaal Vitorino van International Organisation for Migration (IOM) in
resp. maart en mei jl. Daarnaast heeft de Minister van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
tijdens het Commissiedebat Noodhulp op 14 april jl. toegezegd te verkennen hoe Nederland
kan bijdragen aan betere bescherming en het bereiken van kwetsbare groepen. De Kamer
wordt hier nog schriftelijk over geïnformeerd. In dat kader onderschrijft het kabinet
het belang van een zo goed mogelijke identificatie, registratie en opvang van alle
personen die uit Oekraïne vluchten op dit moment, en met name van kinderen vanwege
hun kwetsbaarheid.

Vraag 3, 4 en 5

Bent u bereid te komen tot spoedoverleg in de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken
(JBZ-raad) en met Eurocommissaris Johansson over het voorkomen van mensenhandel bij
de grensovergangen met Oekraïne en in te zetten op toezicht aan de grenzen op het
voorkomen van mensenhandel, de bescherming van alleenstaande en alleenreizende minderjarigen,
het creëren van bewustwording onder vluchtelingen (in het bijzonder vrouwen en kinderen)
van de risico’s op mensenhandel en het beschermen van vluchtelingen tegen mensenhandel?

Bent u tevens bereid om aan te dringen op Europese coördinatie om vluchtelingen uit
Oekraïne, voornamelijk kinderen en vrouwen, te beschermen tegen mensenhandel en de
EU-grenslanden en Moldavië daarin te ondersteunen?

Bent u bereid tot spoedoverleg met de EU-Coördinator mensenhandel om te komen tot
concrete acties aan de grenzen om vluchtelingen te beschermen tegen mensenhandelaren?

Antwoord 3, 4 en 5

Tijdens de JBZ-raad van 3 en 4 maart jl. heeft het kabinet aandacht gevraagd voor
betrokkenheid van Europese autoriteiten bij het tegengaan van mensenhandel en -smokkel,
en voor het belang daar actief interventies op te plegen. Het kabinet zal dit blijven
aankaarten in Europese contacten. Tijdens de JBZ-raad van 28 maart jl. heeft de Commissie
een 10 puntenplan Oekraïne gepresenteerd waarin de aanpak van mensenhandel ook een
onderdeel is.2 Op 9 maart en 1 april jl. heeft de Anti-Trafficking Coördinator van de Europese Commissie
ad hoc vergaderingen georganiseerd, waar Nederland actief aan deelnam. Hier is informatie
uitgewisseld over de situatie in Europa, met name in de grenslidstaten en de buurlanden
van Oekraïne.

Op 11 mei jl. heeft de Europese Anti-Trafficking Coordinator, in samenspraak met de
Europese Lidstaten, een «Anti-Trafficking Plan Ukraine» gepresenteerd om die aanpak
vast te leggen3.

EuropOL monitort de situatie nauwlettend. Daarbij is in het bijzonder aandacht voor
kwetsbare groepen. De gevolgen van het uitbreken van de oorlog voor georganiseerde
criminaliteit zijn momenteel nog niet exact duidelijk. Het kabinet zet dan ook, juist
op Europees niveau, in op ontwikkelen van een gemeenschappelijk beeld – zodat ook
effectieve gezamenlijke interventies kunnen worden gepleegd.

Tevens is er contact tussen de lidstaten via het operationele samenwerkingsverband
in het kader van de bestrijding van mensenhandel, European Multidisciplinary Platform
Against Criminal Threats – Trafficking of human beings (EMPACT-THB). Onder coördinatie
van Spanje wordt ingezet op versterken van de gemeenschappelijke informatiepositie,
uitwisseling van ervaringen, preventie en bewustwording. Nederland is als eindverantwoordelijke
van EMPACT-THB nauw betrokken. Europol, Eurojust en Frontex ondersteunen dit initiatief.
Daarnaast vindt er afstemming plaats tussen EMPACT-THB en het Nationaal Rapporteurs
Netwerk van de Europese Commissie en de lidstaten waar het onderwerp mensenhandel
beleidsmatig op de agenda staat en waaruit het eerder genoemde Anti-Trafficking Plan
is voortgekomen. Ook is Moldavië betrokken bij de gezamenlijke aanpak van mensenhandel
via EMPACT-THB. Zij kunnen ook informatie delen met Europol.

Vraag 6

Welke verdere mogelijkheden ziet u om zich in te spannen om te voorkomen dat vluchtelingen
slachtoffer worden van mensenhandelaren? Op welke wijze is ook in Nederland bij opsporingsinstanties
en hulpverlening oog voor mogelijk slachtofferschap, in het bijzonder in branches
waar seksuele uitbuiting en/of arbeidsuitbuiting vaker voorkomt?

Antwoord 6

Het kabinet is in voortdurend overleg met overheidspartijen en NGO’s binnen het domein
mensenhandel. Het Expertisecentrum Mensensmokkel en Mensenhandel (EMM) stelt een terugkerend
nationaal (met aandacht voor de Europese situatie) Strategisch Intelligence Beeld
op als het gaat om mensenhandel en mensensmokkel omtrent ontheemden vanuit Oekraïne.
Het EMM is een samenwerking tussen de Politie, de Koninklijke Marechaussee, de Nederlandse
Arbeidsinspectie, de Immigratie- en Naturalisatiedienst en het Openbaar Ministerie.
Zoals vermeld in het beeld van het EMM (d.d. 26 april 2022) zijn er op dit moment
enkele tientallen incidenten geregistreerd waarbij sprake is van verdachte gedragingen.
Deze registraties hebben onder meer betrekking op aangetroffen Oekraïense sekswerkers
en personen die Oekraïense ontheemden benaderen op stations, in opvangcentra of op
sociale media.

Dit heeft vooralsnog tot één opsporingsonderzoek naar seksuele uitbuiting geleid.
Daarnaast is er een aantal van die concrete meldingen bij CoMensha binnengekomen van
ontheemden uit Oekraïne die mogelijk slachtoffer zijn geworden van mensenhandel. CoMensha
biedt de nodige ondersteuning aan deze personen.

De organisaties betrokken bij de opvang zijn eveneens alert op signalen van mensenhandel-
en smokkel. Zo wordt in de Handreiking Gemeentelijke Opvang Oekraïners en de handreiking
particuliere opvang Oekraïners hier aandacht aan besteed en zet het kabinet tevens
in op bewustwording van ontheemden zelf middels informatiebrochures. Deze informatiebrochure
wordt gedeeld in verschillende relevante overlegstructuren, maar ook met relevante
ketenpartners zoals Veilig Thuis en de VNG. Ook tijdens de reis met de trein en bij
aankomst in Nederland worden de ontheemden door middel van flyers over risico’s op
uitbuiting geïnformeerd. Op de servicepunten van bepaalde NS-stations krijgen zij
van de medewerkers van het Rode Kruis de flyer van CoMensha in het Oekraïens.