Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Alkaya en Van Nispen over het voornemen van de NS om de boa-bevoegdheid weg te halen bij hoofdconducteurs

Antwoord van Staatssecretaris Heijnen (Infrastructuur en Waterstaat), mede namens
de Ministers van Justitie en Veiligheid en van Financiën (ontvangen 27 mei 2022).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 2448.

Vraag 1

Wat vindt u als aandeelhouder van NS van het voornemen om de bevoegdheid van buitengewoon
opsporingsambtenaar (boa) weg te halen bij de 2.800 NS-hoofdconducteurs?1

Antwoord 1

NS is verantwoordelijk voor de veiligheid van haar reizigers en personeel. Het is
aan NS om over de benodigde veiligheidsmaatregelen, zoals de inzet van boa’s, te besluiten
in afstemming met de ondernemingsraad. Van belang is dat de veiligheid van reizigers
en personeel kan worden gewaarborgd. NS zegt een zorgvuldige afweging te hebben gemaakt
en te kunnen instaan voor de veiligheid in de trein en op stations.

Vraag 2

Is u bekend in hoeverre de aangekondigde bezuinigingsopgaven van NS hebben meegespeeld
bij het besluit om de boa-status bij hoofdconducteurs af te schaffen?2

Antwoord 2

Door de coronapandemie heeft NS al een tijd lang minder inkomsten. NS heeft een intensief
meerjarig besparingsprogramma opgezet naar aanleiding van de financiële impact van
COVID-19. Eén van de besparingsinitiatieven is het laten vervallen van de boa-bevoegdheid
voor de hoofdconducteur. Voor alle hoofdconducteurs geldt nu nog de verplichting om
de boa-bevoegdheid te halen. Hiervoor is een zware opleiding nodig en elke vijf jaar
een her-certificering en examen. Dat brengt hoge kosten met zich mee en kost elke
vijf jaar in totaal 13 dagen. Dagen waarop de hoofdconducteur niet op de trein kan
werken. Tegelijkertijd wordt er in de praktijk door de hoofdconducteurs weinig gebruik
gemaakt van de boa-bevoegdheid. Per hoofdconducteur wordt minder dan één combibon/boete
per jaar uitgeschreven op basis van hun boa-bevoegdheid. In de meeste situaties wordt
assistentie ingeroepen van Veiligheid & Service-medewerkers. NS ziet de boa-bevoegdheid
daarom als een onnodige belasting voor hun hoofdconducteurs en kan hiermee bovendien
een besparing van 5,7 miljoen euro per jaar realiseren.

Vraag 3

Is u bekend in hoeverre krapte in het personeelsbestand van de NS hierbij heeft meegewogen?

Antwoord 3

Ook NS heeft last van de krapte op de arbeidsmarkt en heeft nu en de komende jaren
veel nieuwe hoofdconducteurs nodig. Het laten vervallen van de boa-bevoegdheid voor
de hoofdconducteur betekent dat de functie hoofdconducteur toegankelijker wordt voor
medewerkers van NS om naar door te groeien en om nieuwe medewerkers aan te trekken.
Ook betekent dit dat zo’n 50 hoofdconducteurs die op dit moment hun boa-examen niet
gehaald hebben weer aan de slag kunnen op de trein.

Vraag 4

Bent u in gesprek met NS over het voortzetten van steunmaatregelen om de in coronatijd
opgelopen financiële tekorten bij NS te compenseren? Zo ja, zou u de Kamer kunnen
informeren over de voortgang van deze gesprekken?

Antwoord 4

De coronacrisis heeft financiële consequenties voor NS, zowel op korte als op lange
termijn. De Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat en de Minister van Financiën
blijven in nauw contact met NS over de continuïteit van de onderneming en de blijvende
borging van het publiek belang. Het kabinet heeft op 14 april jl. besloten om de beschikbaarheidsvergoeding-OV
door te trekken tot eind 2022.3 Ik blijf de (reizigers)ontwikkelingen goed monitoren en blijf daarover in gesprek
met NS en de andere vervoerders in het Nationaal OV-Beraad (NOVB).

Vraag 5

Deelt u de mening dat de sociale veiligheid in treinen voor zowel medewerkers als
reizigers altijd op de eerste plaats dient te staan?

Antwoord 5

Ja, de veiligheid van reizigers en medewerkers staat altijd voorop. NS verwacht dat
deze wijziging geen impact zal hebben op de sociale veiligheid in de trein, vanwege
de vele veiligheidsmaatregelen die in de loop der jaren al zijn genomen, de voorzieningen
die zijn getroffen en de inzet van 700 Veiligheid & Service-medewerkers. De hoofdconducteur
blijft aanwezig en zichtbaar op de trein. Vanuit zijn toezichthouderschap blijft de
hoofdconducteur vervoerbewijzen controleren en ziet er actief op toe dat huisregels
worden nageleefd. In lastige situaties die dreigen te escaleren, of bij agressie,
roept de hoofdconducteur – net zoals nu ook het geval is – de assistentie in van Veiligheid
& Service-medewerkers via de Meldkamer. Bij de invoering zal nauw worden gemonitord
hoe de hoofdconducteur zonder boa-bevoegdheid door de reizigers en medewerkers wordt
ervaren.

Vraag 6

Hoe wordt de veiligheid aan boord van treinen voortaan bewaakt als hoofdconducteurs
geen gebruik meer kunnen maken van hun boa-bevoegdheid?

Antwoord 6

Er zijn al veel maatregelen genomen om de veiligheid in treinen en stations te verbeteren,
zoals het plaatsen van toegangspoortjes, uitbreiden van het cameratoezicht, SMS/WhatsApp
voor het in stilte melden van onveilige situaties in trein en op station en de inzet
van inmiddels 700 Veiligheid & Service-medewerkers. Ook blijft de hoofdconducteur
vanuit zijn toezichthouderschap vervoerbewijzen controleren en ziet er actief op toe
dat huisregels worden nageleefd. Zwartrijders krijgen van hoofdconducteurs nog steeds
een boete (uitgestelde betaling) voor reizen zonder geldig vervoerbewijs. Er is wel
een juridisch verschil tussen een boete van een boa en die van een toezichthouder.
Het uitschrijven van een uitgestelde betaling door een toezichthouder is een korter
en eenvoudiger proces. Het staande houden ter vaststelling van de identiteit komt
te vervallen als de boa-bevoegdheid wegvalt, maar de hoofdconducteur kan in combinatie
met het vervoersbewijs nog steeds naar de identiteit vragen. In lastige situaties
die dreigen te escaleren of bij agressie, roept de hoofdconducteur – net zoals nu
ook het geval is – de assistentie in van Veiligheid & Service-medewerkers via de Meldkamer.

Belangrijk om te noemen is dat de hoofdconducteur ook als toezichthouder onderdeel
blijft van de veilige publieke taak (VPT). Dit betekent dat wanneer een hoofdconducteur
te maken krijgt met agressie of geweld er voorrang wordt gegeven aan opsporing en
vervolging van verdachten. Daarnaast worden straffen zo veel mogelijk direct toegepast
en worden slachtoffers geholpen bij het verhalen van schade op de dader.

Vraag 7

Op welke wijze hebben de medewerkers van NS inspraak gehad in de discussie omtrent
het afschaffen van de boa-status van hoofdconducteurs?

Antwoord 7

NS heeft voorafgaand aan het besluit bij de ondernemingsraad een adviesaanvraag gedaan
om de boa-bevoegdheid van de hoofdconducteur te laten vervallen. Na het indienen van
de adviesaanvraag zijn inloopsessies georganiseerd en zijn de medewerkers geïnformeerd
over het besluit en het verloop van het proces via de website en digitale nieuwsbrieven.

Vraag 8

Kunt u een overzicht verschaffen van het aantal keren dat NS-medewerkers in de afgelopen
vijf jaar gebruik hebben gemaakt van hun boa-bevoegdheid? Kunt u daarbij tevens aangeven
hoe vaak dit gold voor specifiek hoofdconducteurs?

Antwoord 8

Alle boetes die worden uitgeschreven door hoofdconducteurs en Veiligheid & Service-medewerkers,
worden doorgezet aan het Centraal Justitieel Incassobureau (CJIB). In de registratie
van het CJIB wordt geen onderscheid gemaakt door wie de boete is uitgeschreven, de
hoofdconducteur of een medewerker Veiligheid & Service. Veiligheid & Service-medewerkers
hebben in het afgelopen jaar ruim 10.300 boetes uitgeschreven. NS registreert alleen
het aantal boetes dat door Veiligheid & Service-medewerkers wordt uitgeschreven en
digitaal geregistreerd. Om inzicht te krijgen in het aantal boetes dat handmatig door
de hoofdconducteurs wordt uitgeschreven heeft NS als referentie bij het CJIB het aantal
boetes van de jaren 2018 en 2019 opgevraagd. Uit deze cijfers blijkt dat hoofdconducteurs
gemiddeld 1500–2000 combi-bonnen/boetes per jaar uitschrijven. Dat betekent met 2800 hoofdconducteurs
in dienst bij NS dat hoofdconducteurs minder dan één combibon/boete per jaar uitschrijven
op basis van hun boa-bevoegdheid. Deze aantallen zijn vergelijkbaar met voorgaande
jaren. Vanwege corona zijn in de jaren 2020 en 2021 nauwelijks boetes uitgeschreven
door hoofdconducteurs.

Vraag 9

Hoe denkt u over de suggestie van vakbond FNV, die stelt dat het verdwijnen van de
boa-status bij hoofdconducteurs ondervangen dient te worden door een uitbereiding
van het aantal veiligheidsmedewerkers bij de dienst Veiligheid & Service?4

Antwoord 9

Op basis van overlastmeldingen uit het verleden verwacht NS dat het aantal assistentieverzoeken
van hoofdconducteurs na het vervallen van de boa-bevoegdheid met 2 tot 4% zal toenemen,
maar dat deze toename binnen de huidige werkzaamheden van de Veiligheid & Service
organisatie kan worden opgevangen. Er is flexibiliteit in de huidige capaciteit en
prioritering aanwezig in het Veiligheid & Service-proces om de schommelingen in het
aantal assistentieverzoeken op te vangen. Assistentieverzoeken gaan altijd voor op
een servicetaak of andere geplande taak met minder prioriteit. Daarnaast probeert
NS door het analyseren van incidenten Veiligheid & Service-medewerkers met extra boa-
bevoegdheden preventief in te zetten om incidenten zoveel mogelijk te voorkomen. NS
heeft toegezegd alle maatregelen te zullen nemen die nodig zijn om de veiligheid «beheersbaar»
en zo hoog mogelijk te houden voor reizigers en personeel. Als dit zou betekenen dat
in de toekomst meer medewerkers Veiligheid & Service nodig zijn, dan zal NS in overleg
met vakbonden en de ondernemingsraad hiertoe gezamenlijk besluiten. Als wordt besloten
om meer Veiligheid & Service-medewerkers aan te trekken, dan is NS daarbij uiteraard
afhankelijk van de huidige arbeidsmarkt.

Vraag 10

In hoeverre is dit een optie die u in overweging neemt?

Antwoord 10

Zoals in het antwoord op vraag 1 is aangegeven, is het aan NS om over de benodigde
veiligheidsmaatregelen te besluiten in afstemming met de ondernemingsraad, zoals de
inzet van boa’s.

Vraag 11

Bent u bereid om met de directie van de NS in gesprek te gaan over de nadere invulling
van de boa-status van NS-medewerkers? Bent u bereid daarbij tevens de conducteurs
en veiligheidsmedewerkers nadrukkelijk te betrekken?

Antwoord 11

Zie het antwoord op vraag 1.

Vraag 12

Hoe kijkt u aan tegen de optie om de boa-bevoegdheid mogelijk te blijven maken voor
de hoofdconducteurs die dit wensen, met als doel dat op iedere trein minimaal één
persoon met boa-bevoegdheid aanwezig is?

Antwoord 12

Op dit moment verkent NS de mogelijkheid om hoofdconducteurs die dat willen de boa-bevoegdheid
te laten behouden. NS is hierover in gesprek met de OR.

Vraag 13

Welke juridische en praktische bezwaren kleven volgens u aan het geven van meer bevoegdheden
aan de boa’s van de afdeling Veiligheid & Service, waar NS toe oproept, zoals het
kunnen verifiëren van de identiteit van reizigers en het toevoegen van grensoverschrijdende
bevoegdheden voor internationale treinreizen?

Antwoord 13

Het is belangrijk te benadrukken dat het niet gaat om het verruimen van boa-bevoegdheden,
maar het mogelijk maken dat boa’s kunnen beschikken over informatie waarmee zij onafhankelijker
hun taak kunnen uitvoeren. Hiertoe is bijvoorbeeld nodig dat Veiligheid & Service-medewerkers
van de NS de identiteit kunnen vaststellen van een persoon die is staande gehouden.
Daarom heeft de NS aan het Ministerie van Justitie en Veiligheid gevraagd om de Veiligheid
en Service-medewerker toegang te geven tot informatiesystemen, zodat zij zelfstandig
over informatie kunnen beschikken voor de vaststelling van de identiteit. In dit kader
vinden gesprekken plaats vanuit het Ministerie van Justitie en Veiligheid met het
Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat en NS om te verkennen hoe de vaststelling
van de identiteit door boa’s mogelijk kan worden gemaakt.

De inzet van de Nederlandse opsporingsbevoegdheid kan niet zonder meer worden ingezet
buiten de Nederlandse landsgrenzen. Hier bestaat geen (verdragsrechtelijke) grondslag
voor.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden Madlener
en Helder (beiden PVV), ingezonden 23 maart 2022 (vraagnummer 2022Z05642)