Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Koekkoek over noodvisa voor journalisten door de situatie in Oekraïne

Antwoord van Minister Hoekstra (Buitenlandse Zaken), mede namens de Staatssecretaris
van Justitie en Veiligheid (ontvangen 29 april 2022).

Vraag 1

Bent u bekend met het feit dat er in Oekraïne ook Russische en Wit-Russische journalisten
wonen, die uit angst voor repressies al eerder hun thuislanden zijn ontvlucht naar
Oekraïne?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Erkent u dat deze journalisten dreigen gevaar te lopen nu Oekraïne is binnengevallen
door Russische en Wit-Russische gevechtstroepen? Hoe beoordeelt u het gevaar dat deze
journalisten in handen komen van het Russische en Wit-Russische regime en worden gearresteerd?

Antwoord 2

Iedereen die momenteel in Oekraïne verblijft loopt gevaar. Het kabinet heeft reden
aan te nemen dat deze groep in het bijzonder gevaar loopt in de gebieden in handen
van het Russische leger. Journalisten in deze gebieden kunnen mogelijk gearresteerd
worden.

Vraag 3

Erkent u dat Russische en Wit-Russische journalisten die verblijven in Oekraïne geen
aanspraak kunnen doen op een automatische verblijfsvergunning in de Schengen-unie,
zoals Oekraïense burgers?

Antwoord 3

Bij de beantwoording van deze vraag gaan wij ervan uit dat wordt gedoeld op de EU-Tijdelijke
beschermingsrichtlijn. Op 4 maart 2022 is deze richtlijn ten aanzien van ontheemden
uit Oekraïne geactiveerd, ook om als EU gezamenlijk een veilige haven te bieden aan
hen die het conflict ontvluchten. In artikel 2 lid 1 onder b van het uitvoeringsbesluit
van de Raad (no. 2022/382) is neergelegd dat de tijdelijk bescherming (onder meer
ook) van toepassing is op onderdanen van andere derde landen dan Oekraïne die vóór
24 februari 2022 in Oekraïne internationale bescherming genoten. Een nagenoeg gelijksoortige
bepaling is in het besluit opgenomen ten aanzien van staatlozen en onderdanen van
andere derde landen dan Oekraïne die kunnen aantonen dat zij vóór 24 februari 2022
legaal in Oekraïne verbleven op basis van een geldige permanente verblijfsvergunning
die overeenkomstig Oekraïens recht is afgegeven, en die niet in staat zijn in veilige
en duurzame omstandigheden naar hun land of regio van oorsprong terug te keren. Aanvullend
biedt de richtlijn de lidstaten de mogelijkheid om de groep waarop de richtlijn van
toepassing is, uit te breiden. Het kabinet zal u hierover op korte termijn nader informeren.

Vraag 4

Bent u bekend met het beleid van Kosovo, dat heeft toegezegd om aan 20 journalisten
uit Oekraïne een 6 maanden-verblijfsvergunning en onderdak te bieden?

Antwoord 4

Ja.

Vraag 5, 6 en 7

Is Nederland, als voorzitter van de Media Freedom Coalition en voortrekker op het
gebied van persvrijheid, bereid om het voorbeeld van Kosovo te volgen en 20 noodvisa
aan te bieden aan Wit-Russische en Russische journalisten die in Oekraïne wonen?

Kan dit via de ambassade in Polen georganiseerd worden, aangezien Wit-Russische en
Russische journalisten uit Oekraïne zelf Polen kunnen bereiken?

Kunt u daarbij aangeven op welke termijn dit gerealiseerd zou kunnen worden?

Antwoord 5, 6 en 7

Vrijheid van meningsuiting, met een focus op persvrijheid, is het fundament voor een
goed functionerende democratie. De veiligheid van journalisten is voor groot belang
voor een vrije pers. Zoals in de beantwoording van vraag 3 aangegeven, heeft de EU
op 4 maart jl. de Tijdelijke beschermingsrichtlijn ingesteld ten aanzien van Oekraïners
die het conflict zijn ontvlucht, en kunnen ook specifieke groepen derdelanders onder
de reikwijdte van deze richtlijn vallen. Op deze wijze biedt de EU een veilige haven
voor iedereen die het conflict ontvlucht. Voor mensenrechtenverdedigers en journalisten
die niet onder deze richtlijn vallen geldt dat Nederland in het kader van het Shelter
City-programma jaarlijks ongeveer 30 mensenrechtenverdedigers (waaronder journalisten)
tijdelijke opvang, training en veiligheid biedt. Ook draagt Nederland EUR 2 miljoen
bij aan een fonds gericht op de bescherming van journalisten in nood. In specifieke
situaties beziet het kabinet of specifieke oplossingen mogelijk zijn. Daarnaast werkt
Nederland aan het steunen van Russischtalige onafhankelijke media en journalisten
buiten Rusland, o.a. door verblijfmogelijkheden in Nederland. Vanwege de veiligheid
van deze personen kan het kabinet hierover geen nadere mededelingen doen.

Vraag 8

Bent u bekend met het artikel ««Ukrainians go first»: How black and brown people are
struggling to escape the Russian invasion» van Euronews?1

Antwoord 8

Ja.

Vraag 9

Erkent u dat naast Oekraïners ook mensen met een andere nationaliteit in Oekraïne
verblijven, waaronder veel Afrikaanse studenten, die gevaar dreigen te lopen nu Oekraïne
is binnengevallen?

Antwoord 9

Ja, het kabinet erkent dat naast Oekraïners ook mensen met een andere nationaliteit
dan de Oekraïense nationaliteit gevaar dreigen te lopen.

Vraag 10

Kunt u bevestigen dat mensen zonder EU-visum, dus zonder Oekraïense of EU-paspoort,
geweigerd worden aan de Europese buitengrenzen?

Antwoord 10

De EU-Lidstaten die grenzen aan Oekraïne- Polen, Slowakije, Hongarije en Roemenië-
hebben aangegeven dat iedereen die uit Oekraïne vlucht ongeacht de nationaliteit de
grens over mag steken en zo toegelaten wordt tot de EU.

Vraag 11

Klopt het dat de richtlijn tijdelijke bescherming (2001) ook opgaat voor vluchtelingen
uit Oekraïne zonder EU-visum?

Antwoord 11

Zoals ook reeds aangehaald in het antwoord op vraag 3 is in artikel 2 lid 1 onder
b van het uitvoeringsbesluit van de Raad van 4 maart 2022 neergelegd dat de tijdelijk
bescherming van toepassing is op onderdanen van andere derde landen dan Oekraïne die
vóór 24 februari 2022 in Oekraïne internationale bescherming genoten. Voor uitgebreidere
toelichting over de toepassing van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming, verwijs het
kabinet u naar de Kamerbrief over aanpak opvang vluchtelingen uit Oekraïne van 17 maart
jl.

Vraag 12 en 13

Is Nederland bereid er in woord en daad voor te zorgen dat alle mensen die Oekraïne
ontvluchten, ongeacht nationaliteit, gender en religieuze overtuiging in Europa een
veilig heenkomen kunnen vinden? Welke stappen zal Nederland daarvoor nemen?

Zal Nederland daarom in Raadsverband pleiten tijdelijke bescherming te bieden aan
alle mensen die Oekraïne ontvluchten en dit ook afdwingbaar te maken?

Antwoord 12 en 13

Ter beantwoording van deze vraag verwijzen wij naar de Kamerbrief van 8 maart 2022
over de bespreking en activering van de Richtlijn tijdelijke bescherming op de JBZ-Raad
van 3 en 4 maart 2022. Oekraïense onderdanen en derdelanders die internationale bescherming
of gelijkwaardige nationale bescherming genieten in Oekraïne, komen in aanmerking
voor tijdelijke bescherming, net als hun familieleden. Voor derdelanders of staatlozen
die kunnen aantonen dat ze legaal in Oekraïne verbleven op basis van een geldige permanente
verblijfsvergunning en die niet in staat zijn om terug te keren naar hun land of regio
van herkomst, hebben de lidstaten de keuze om tijdelijke bescherming of een passende
nationale status toe te kennen. Het staat lidstaten vrij om de richtlijn ook op andere
derdelanders toe te passen. Over de implementatie van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming
verwijst het kabinet uw Kamer naar de Kamerbrief van 17 maart jl. over de opvang van
vluchtelingen uit Oekraïne.

Vraag 14

Is Nederland bereid extra mankracht naar de Europese buitengrenzen te sturen om 1)
te ondersteunen bij het verwerken van de grote groepen vluchtelingen uit Oekraïne
en 2) ter controle dat er geen onderscheid wordt gemaakt tussen mensen die Oekraïne
ontvluchten op basis van nationaliteit, gender en religieuze overtuiging, in samenwerking
met andere Europese lidstaten en het EU Asylum Agency?

Antwoord 14

Lidstaten van de Europese Unie zijn primair zelf verantwoordelijk voor de uitvoering
van grensbewaking. Voor het kabinet staat echter buiten kijf dat bij grensbeheer van
zowel onze eigen grenzen als de gemeenschappelijke Europese buitengrenzen internationaal
en Europees recht gerespecteerd dient te worden. De Commissie ziet, als hoedster van
de verdragen, toe op de naleving van Europees recht door de lidstaten. De Europese
Agentschappen Frontex en het EU Asielagentschap (EUAA) staan paraat om lidstaten die
grenzen aan Oekraïne te ondersteunen, waar zij aangeven dat nodig te hebben. Het kabinet
staat er voor open om bijdragen te leveren aan deze agentschappen als zij om ondersteuning
vragen. Zoals uw Kamer bekend kan inzet van de agentschappen alleen plaatsvinden als
een lidstaat hierom verzoekt.

Vraag 15

Zal Nederland in Raadsverband pleiten voor verplichte relocatie van alle vluchtelingen
uit Oekraïne en daarbij zelf ook de daad bij het woord voegen?

Antwoord 15

De Richtlijn Tijdelijke bescherming voorziet niet in dwingende feitelijke verdeling
van de tijdelijk beschermden over de lidstaten. De richtlijn biedt wel de mogelijkheid
om tijdelijk beschermden uit andere EU-lidstaten te laten overkomen. Voor toelichting
t.a.v. herverdeling in het kader van de Richtlijn Tijdelijke Bescherming verwijst
het kabinet naar de Geannoteerde Agenda voor de ingelaste JBZ die uw Kamer 21 maart
jl. toeging. Het kabinet is nu volop bezig om het aantal opvangplekken op te schalen
om de autonome stroom naar NL op te kunnen vangen.