Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Raan en Van Esch over de plannen voor het hyperscale datacenter van Facebookmoederbedrijf Meta in Zeewolde en andere datacenters

Antwoord van Minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening), mede namens
de Minister van Economische Zaken en Klimaat en de Minister voor Klimaat en Energie
(ontvangen 16 februari 2022).

Vraag 1

Hoe gaat u uitvoering geven aan de aangenomen motie Koffeman (Partij voor de Dieren)
(Kamerstuk 35 925 XIV, H) die de regering vraagt om de verkoop van grond voor (hyperscale) datacenters op
te schorten?1

Antwoord 1

De in de motie genoemde verkoop van Rijksgronden is actueel in de casus Zeewolde.
Naar aanleiding van het gevestigde voorkeursrecht, in het kader van de Wet voorkeursrecht
gemeenten, moet het Rijk bij verkoop de gronden aanbieden aan de gemeente. Als grondeigenaar
heeft de Staatsecretaris van BZK, mede namens de Ministers van BZK en LNV en de Staatssecretaris
van EZK, voorwaarden gesteld voor de verkoop aan de gemeente Zeewolde. Deze voorwaarden
liggen in het verlengde van keuzes in NOVI, zijn gebaseerd op een advies van het College
van Rijksadviseurs (CRa) en betreffen maximale energiezuinigheid van servers, maximale
opwekking van zonne-energie op daken en gevels van het datacenter, minimaal gebruik
van water voor koeling en het gebruik van restwarmte voor een warmtenet. Op het moment
dat Zeewolde hier aangepaste plannen voor indient zullen deze eerst worden getoetst
en daarna beoordeeld.

Voor andere locaties is relevant dat het kabinet – zoals aangekondigd in het coalitieakkoord
– naar aanleiding van het onevenredige beslag op duurzame energie in verhouding tot
de economische en maatschappelijke meerwaarde, de landelijke regie voor hyperscale
datacenters zal aanscherpen en ook de toelatingscriteria voor de vergunningverlening.
Deze aanscherpingen zullen mogelijk ook doorwerken in de verkoop van Rijksgronden.

Vraag 2

Bent u bereid om ook andere partijen dan het Rijksvastgoedbedrijf te vragen (tijdelijk)
geen grond te verkopen voor de aanleg van nieuwe datacenters?

Antwoord 2

Op dit moment ga ik dat niet doen. Andere partijen maken eigen keuzes. Het kabinet
geeft in dat verband met de keuzes in de NOVI en de in het coalitieakkoord aangekondigde
aanscherping van beleid al een signaal af over zijn voorkeur over waar datacenters
zich kunnen vestigen.

Vraag 3

Waarom leek het u verstandig de afgelopen jaren een industrie naar Nederland te lokken
die a) veel energie verbruikt en b) veel ruimte nodig heeft, terwijl Nederland a)
een tekort heeft aan duurzame energie en b) een gebrek heeft aan ruimte om te bouwen?

Antwoord 3

Voor het beleid rond het aantrekken van datacenters naar Nederland verwijs ik u naar
de antwoorden op vragen 2 en 3 van de vragen van het lid Van Dijk (PvdA) over het
bericht «De rode loper voor datacenters» (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar, 2021–2022,
nr. 1728).

Vraag 4

Waarom voelen datacenters zich zo sterk aangetrokken tot Nederland? En op welke wijze
is er (financieel/fiscaal) beleid gemaakt om datacenters extra te verleiden naar Nederland
te komen? Kunt u in uw antwoord ook ingaan op de rol van de energiebelasting en netwerktariefkosten?2

Antwoord 4

Wereldwijd is er sprake van toenemende digitalisering van economie en maatschappij
daarmee groeit de sector. Datacenters kiezen hun vestigingsplaats onder andere op
basis van de betrouwbaarheid en mogelijkheid van aansluiting op het elektriciteitsnet
en toegankelijkheid tot de internetkabels die Europa met de rest van de wereld verbindt.
Ook zijn een stabiel politiek en gematigd klimaat belangrijk. Nederland scoort hoog
op al deze punten en is daarom een centrale plek geworden voor datacenters in Europa.
Amsterdam is een groot internetknooppunt mede vanwege zeer snelle en goede dataverbindingen
naar het buitenland.

Er is geen specifiek beleid op het gebied van energiebelasting of netwerktarieven
voor datacenters. De energiebelasting wordt geheven op basis van de hoeveelheid gebruikte
elektriciteit en de nettarieven worden gebaseerd op het capaciteitsbelslag dat gebruikers
leggen op het elektriciteitsnet en het afnamepatroon.

Vraag 5

Kunt u bevestigen dat Nederland al decennia notoir slecht scoort in Europa op het
gebied van duurzame energie?

Antwoord 5

Het aandeel duurzame energie in Nederland was in 2020 11,5%. Via een statistische
overdracht met Denemarken voldeed Nederland aan het Europese doel van 14% in 2020.
Het PBL constateert dat het doel uit het Energieakkoord van 16% in 2023 in beeld blijft.
Nederland neemt een achterstandspositie in ten opzichte van andere landen in Europa.
Dit komt onder andere door ons hoge aandeel energie-intensieve industrie, het relatief
lage aandeel biomassa in onze warmtevoorziening en het ontbreken van hoogteverschillen
waardoor waterkracht niet mogelijk is. Met de extra investeringen van € 7 miljard
uit de Miljoenennota 2021 en het pakket van extra maatregelen uit het coalitieakkoord
zet het kabinet in op het snel inhalen van deze achterstand.

Vraag 6

Kunt u bevestigen dat in de Nationale Omgevingsvisie valt te lezen dat datacenters
zich kunnen vestigen op locaties waar veel aanbod is van duurzame energie? Betekent
het gegeven dat er nergens in Nederland voldoende duurzame energie is daarmee ook
dat er geen ruimte is voor nieuwe datacenters?

Antwoord 6

De NOVI geeft aan dat datacenters zich daar kunnen vestigen waar (onder andere) op
een duurzame manier in de energievraag kan worden voorzien via huidige of toekomstige
energienetwerken. Voor hyperscale datacenters noemt de NOVI daarnaast dat vestiging
kan waar veel aanbod van hernieuwbare energie is. Dit is het geval aan de randen van
Nederland, zoals op bestaande locaties Eemshaven en Middenmeer. Hyperscale datacenters
vestigen zich dan ook bij voorkeur daar.

De NOVI is een zelfbindend instrument waarin de rijksoverheid voor datacenters uit
oogpunt van de kwaliteit voor de leefomgeving voorkeuren uitspreekt voor vestigingslocaties.
De uiteindelijke afweging over het vestigen van datacenters is op dit moment daarom
een afweging van het bedrijf zelf en de decentrale overheid. Zoals aangegeven in het
antwoord op vraag 1 werkt het kabinet de komende periode uit hoe te komen tot een
aangescherpte regie op hyperscale datacenters.

Vraag 7

Wat is het effect van het aantrekken van dit soort – absoluut gezien – energieslurpers
op het draagvlak voor de energietransitie?

Antwoord 7

Zie het antwoord onder vraag 4 van de beantwoording van de Kamervragen van het lid
Leijten (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1726).

Vraag 8

Wat is het effect van de komst van datacenters op de haalbaarheid van de energiedoelen? Kunt u in uw reactie niet alleen ingaan op de extra vraag naar
energie die datacenters met zich meebrengen, maar vooral ook op het risico dat het
kabinet zijn energiedoelen niet haalt als de vraag naar energie toeneemt?

Antwoord 8

In algemene zin kan gesteld worden dat naarmate het energieverbruik in Nederland toeneemt,
de opgave groter wordt voor het behalen van de Nederlandse doelstellingen op het gebied
van duurzame energieopwekking. Zie daarvoor ook het antwoord onder vraag 14 van de
beantwoording van de Kamervragen van de leden Van Dijk, Nijboer, Thijssen (allen PvdA)
en Kröger (GroenLinks) over «De rode loper voor datacenter Zeewolde» (Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2021–2022, nr. 1727).

Het is nu nog niet te zeggen wat dit betekent voor het halen van de energiedoelen.
Hiervoor is immers de implementatie van de Fit for 55 voorstellen van de Europese
Commissie van belang en de uitwerking van de maatregelen uit het coalitieakkoord.
Jaarlijks zal via de Klimaat- en Energieverkenning en de Klimaatnota de voortgang
gemonitord worden en worden zonodig extra maatregelen getroffen, waarbij het kabinet
zich richt op een hogere opgave dan 55% reductie van CO2 in 2030.

Vraag 9

Welke rol spelen de lage energiebelasting en netwerktariefkosten die Nederland aanbiedt
in de businessplannen van dit soort bedrijven?

Antwoord 9

Ik heb geen zicht op de precieze achterliggende kostenstructuur van datacenters maar
ik heb niet de indruk dat de kosten voor energie of infrastructuur van doorslaggevend
belang zijn bij een afweging om zich in Nederland te vestigen. Een goede internet
infrastructuur en stabiel vestigingsklimaat zijn dat in veel grotere mate.

Vraag 10 en 11

Hoe zijn de netwerktariefkosten verdeeld over consumenten, het midden- en kleinbedrijf,
en grootverbruikers (zoals datacenters en hyperscale datacenters)? Klopt het dat grootverbruikers
relatief veel minder betalen en consumenten relatief veel meer? Kunt u een overzicht
geven waaruit duidelijk wordt wie wat betaalt?

Klopt het dat met de Wijziging van de Energiewet 1998 in 2013 grootverbruikers financieel
nog verder worden beloond met lage netwerktariefkosten? Wie draaien er dan voor die
kosten op?

Antwoord 10 en 11

De tarieven die afnemers betalen voor het gebruik van het elektriciteitsnet dienen
gebaseerd te zijn op de werkelijke kosten. Daarnaast zijn belangrijke uitgangspunten
voor de nettarieven dat deze niet mogen discrimineren en dat ze transparant moeten
zijn. Deze randvoorwaarden zijn vastgelegd in Europese regelgeving.

Het bovenstaande komt er in de praktijk op neer dat de netkosten worden verdeeld aan
de hand van verdeelsleutels die een verband leggen tussen het gebruik van het elektriciteitsnet
en de veronderstelde kosten die met dat gebruik gepaard gaan. Hierbij worden de kosten
verdeeld over de gebruikers op basis van waar een aansluiting zich in de topologie
van het elektriciteitsnet bevindt (het zgn. netvlak) omdat dit maatgevend is in hoeverre
de rest van het elektriciteitsnet gebruikt wordt en andere tariefdragers zoals het
maximale beschikbare vermogen, het gecontracteerde vermogen en het verbruik. Het elektriciteitsnet
kent 7 typen netvlakken waar partijen op worden aangesloten variërend van een aansluiting
van de grote industrie op het extra hoogspanningsnet tot een aansluiting op het laagspanningsnet
waar zowel woningen als kleine bedrijven op zijn aangesloten. Voor aangeslotenen op
het laagspanningsnet (kleinverbruikers) geldt dat het nettarief enkel afhankelijk
is van de fysieke capaciteit van de aansluiting en dat er één nettarief geldt voor
alle typen elektriciteitsaansluitingen die vaak worden gebruikt door huishoudens.
Er wordt dus verondersteld dat alle huishoudens hun aansluiting op een vergelijkbare
manier gebruiken. De bevoegdheid om de verdeelsleutels vast te stellen ligt bij de
onafhankelijke toezichthouder, dit is de Autoriteit Consument en Markt (hierna ACM).
De ACM moet bij vaststellen van de verdeelsleutels uitgaan van de eerder genoemde
randvoorwaarden.

Het klopt dat in de Elektriciteitswet 1998 sinds 2013 een specifieke passage is opgenomen
voor grootverbruikers met een bijzonder vlak afnamepatroon. Deze afnemers krijgen
een gereduceerd nettarief wanneer zij een voldoende hoog elektriciteitsverbruik en
een voldoende vlak afname patroon hebben. De gedachte achter deze passage was destijds
dat deze gebruikers een bijdragen leveren aan het stabiel houden van het elektriciteitsnet
(Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 2209). De regeling gaat niet worden overgenomen in het voorgenomen wetsvoorstel Energiewet
omdat uit Europese jurisprudentie is gebleken dat het niet aan de nationale wetgever
is om dit soort regels te stellen. De ACM heeft aangekondigd te gaan onderzoeken of
het blijven toepassen van deze regeling wenselijk is.

https://www.acm.nl/nl/publicaties/uitspraak-europees-hof-heeft-gevolgen…

Ik kan geen nationaal overzicht geven van de verdeling van de netkosten elektriciteit
over verschillende groepen van gebruikers. Er wordt nationaal niet bijgehouden welke
aansluiting door welk type bedrijf wordt gebruikt omdat dit niet relevant is voor
de (regionale) netbeheerder. Op de website van de ACM worden alle tarievenbesluiten
gepubliceerd. Daarbij is ook per regionale netbeheerder een overzicht te vinden van
alle tarieven die worden gehanteerd en hoe vaak deze tarieven ongeveer in rekening
worden gebracht.

Zie bijvoorbeeld voor netbeheerder Liander.https://www.acm.nl/nl/publicaties/tarievenbesluit-liander-elektriciteit….

Vraag 12

Waarom wordt er in Nederland niet betaald naar de mate waarin een verbruiker het net
belast? Is dat eerlijk/rechtvaardig naar uw mening?

Antwoord 12

De tarieven van de netbeheerders zijn kosten georiënteerd. De kosten worden voornamelijk
veroorzaakt door de beschikbare capaciteit die netbeheerder moeten aanleggen en onderhouden
om aangesloten van transportcapaciteit te voorzien. Een op kosten gebaseerd tarief
vindt ik eerlijk en rechtvaardig. Het is aan ACM om als onafhankelijk toezichthouder
invulling te geven aan een juiste kostenverdeling.

Vraag 13

Hoe staat het met het voornemen om een norm voor de energiebesparing in te stellen
voor datacenters?

Antwoord 13

Veel datacenters vallen, zeker na het aflopen van het energiebesparingsconvenant MJA3,
onder de energiebesparingsplicht (Kamerstuk 32 813, nr. 675). Zij moeten alle energiebesparende maatregelen met een vijf jaar terugverdientijd
uitvoeren. Energiebesparende maatregelen zijn vastgelegd in de Erkende Maatregelenlijst
(EML Commerciële Datacenters). Datacenters die een milieuvergunning nodig hebben en/of
onder het EU Emissiehandelssysteem (ETS) vallen kennen nog geen energiebesparingsplicht,
al kunnen bij niet EU-ETS datacenters wel eisen aan energiebesparing in de vergunning
gesteld worden door het decentrale bevoegd gezag. Vanaf 2023 zal de energiebesparingsplicht
ook voor deze datacenters gaan gelden. De juridische uitwerking van de actualisatie
van de energiebesparingsplicht is onlangs geconsulteerd en ik verwacht deze medio
2022 aan uw Kamer voor te kunnen leggen.

Vraag 14

Klopt het dat reguliere datacenters in Nederland al 550.000 m2 in beslag namen? Klopt het dat de twee hyperscale datacenters nog eens 213.000 m2 in beslag namen? Kunt u een actualisatie van die cijfers geven aangezien de laatste
cijfers uit 2018 lijken te komen?3

Antwoord 14

Het CRa-rapport (X)XL-verdozing vermeldt dat in 2018 de commerciële multi-tenant,
«reguliere», datacentra bruto (inclusief aanvullende voorzieningen als kantoorruimte)
ongeveer 55 ha. in gebruik hebben. Google (Groningen) en Microsoft (Middenmeer) voegden
daar 213.000 m2 aan toe. Deze cijfers ontleende het CRa aan de cijfers van de Dutch Datacenter Association
(DDA).

De DDA laat jaarlijks onderzoek doen naar de activiteiten van de commerciële co-locatie
datacenters in Nederland. Hieruit blijkt voor het peiljaar 2020 een netto ruimtegebruik
(datavloer) voor deze datacenters van 378.000 m2 (37,98 ha) en een bruto ruimtegebruik (datavloer incl. kantoorruimte) van 688.000 m2 (68,8 ha). Ook aan deze cijfers dienen de totalen niet-commerciële datacenters en
hyperscale datacenters te worden toegevoegd. Het totaal bruto in gebruik zijnde oppervlak
van de in Nederland gevestigde datacenters bedraagt dan per 2020 naar schatting 240
ha. Dit getal komt overeen met ongeveer 0,007% van het Nederlands landoppervlak en
0,2% van het areaal bedrijventerrein in Nederland.

Vraag 15

Klopt het dat de sector (en daarmee ook het ruimtegebruik) de afgelopen tien jaar
gemiddeld met 10% is gegroeid?

Antwoord 15

Het CRa meldt in het rapport (X)XL-verdozing dat het gebruik van de cloud als opslagmedium
in de afgelopen tien jaren met gemiddeld 10% toenam.

Hierdoor groeide ook het ruimtegebruik. Volgens opgave van de sector zelf is het netto
ruimtegebruik door commerciële co-locatie datacenters over de periode 2016–2020 jaarlijks
met ruim 10% gemiddeld per jaar gegroeid. Dit is exclusief de groei van de (2) hyperscale
bedrijven in Nederland. Uit internationale publicaties blijkt vooral de verwachting
van een sterke groei in het segment van de hyperscales.

Vraag 16

Kunt u aangeven wat de verwachtte groei is in ruimtegebruik, aangezien u stelt dat
de sector over tien jaar twintig keer de omvang kan hebben die het in 2020 had?

Antwoord 16

De Staatssecretaris van EZK meldde in haar brief van 16 december jl. dat niet bekend
is hoe de Nederlandse behoefte aan datacentercapaciteit zich tot 2030 precies zal
ontwikkelen. In het algemeen wordt wereldwijd tot 2030 een sterke stijging van het
dataverkeer verwacht, mogelijk tot 20 maal de omvang van het dataverkeer in 2020.
Stijging van het dataverkeer betekent niet automatisch een recht evenredige stijging
van de groei van de sector in Nederland en het ruimtegebruik.

Over de groei van de sector in Nederland bestaan uiteenlopende schattingen, verband
houdend met vele onzekerheden en aannames hieromtrent. Indien de jaarlijkse groei
van (minimaal) 10% ruimtegebruik doorzet, zal het ruimtegebruik in 2030 2,6 keer de
omvang van die in 2020 hebben. Als we kijken naar het energieverbruik (thans 3,2 TWh),
groeit dat volgens schattingen van de Stuurgroep Extra Opgave in 2030 tot maximaal
15 TWh en zou de sector over 10 jaar maximaal vijf keer zo groot zijn. Het is daarmee
aannemelijk dat het ruimtegebruik in ieder geval minder hard groeit dan de wereldwijde
groei van de sector. Indien het meerlaags bouwen van datacenters doorzet, zoals in
de Metropool Regio Amsterdam al op enkele locaties plaatsvindt, groeit het ruimtegebruik
nog minder hard.

Vraag 17

Waar in Nederland denkt u dat die ruimte te vinden is? Vindt u het wenselijk dat schaarse
ruimte die nodig is voor natuurontwikkeling en woningbouw om iedereen een dak boven
het hoofd te kunnen bieden in beslag wordt genomen door datacenters?

Antwoord 17

De NOVI geeft voor datacenters aan dat ruimte gezocht kan worden waar op een duurzame
manier in de energievraag kan worden voorzien via huidige of toekomstige energienetwerken,
levering van restwarmte aan een warmtenet mogelijk is en waar voldaan kan worden aan
eisen van de markt zelf aan digitale connectiviteit. Voor hyperscale datacenters stelt
de NOVI daarnaast dat vestiging kan waar veel aanbod van hernieuwbare energie is,
waar aansluiting op het elektriciteitsnetwerk kan worden geboden en waar ruimte minder
schaars is. Dit is het geval aan de randen van Nederland, zoals op bestaande locaties
Eemshaven en Middenmeer.

Voor de concrete locatiekeuze in deze gebieden is de absolute omvang van de benodigde
ruimte niet het probleem, wel het gegeven dat ruimte schaars is in Nederland en lokaal
meerdere functies dezelfde grond kunnen claimen. Dan zijn goede afwegingen belangrijk.
Voor deze afweging, door medeoverheden, geeft de NOVI afwegingsprincipes mee: combinaties
van functies gaan voor enkelvoudige functies, kenmerken en identiteit van een gebied
staan centraal en afwentelen dient te worden voorkomen.

De komende maanden werkt het kabinet uit hoe de in het coalitieakkoord aangekondigde
aangescherpte regie vorm zal krijgen. Het kabinet zal de Kamer hier in het voorjaar
over informeren.

Vraag 18

Kunt u aangeven waar de 20 tot 25 datacenters die in aantocht zijn, geplaatst zullen
worden? Is er al contact, formeel of informeel, om te bekijken waar deze zullen komen
en wie is daarbij betrokken?4 Welke functies hebben de mogelijke locaties waar momenteel aan wordt gedacht?

Antwoord 18

Deze gegevens zijn bij ons niet bekend. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor de ruimtelijke
inpassing. Bedrijven zullen daar contact mee leggen voor het indienen van een vergunningaanvraag.
Voor het verkrijgen van een aansluiting van het net onderhouden bedrijven contacten
met de netbeheerders. Specifieke informatie over het type datacenter en de locaties
zijn bedrijfsvertrouwelijk en kunnen door de netbeheerders niet worden overgedragen
aan het Rijk.

Vraag 19

Waarom wordt geschermd met werkgelegenheidseffecten terwijl reeds bekend is dat, bezien
per m2, een datacenter een van de functies is die het minste werkgelegenheid biedt?5

Antwoord 19

Ten aanzien van de werkgelegenheidseffecten en effecten van datacenters op de digitalisering
verwijs ik u naar de beantwoording op vraag 7 van de vragen van het lid Van Dijk (PvdA)
over het bericht «De rode loper voor datacenters» (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2021–2022, nr. 1728).

Vraag 20

Welke activiteiten vinden plaats op, of welke functie heeft de grond, die momenteel
in handen is van het Rijksvastgoedbedrijf (RVB), maar die in de toekomst mogelijk
verkocht wordt aan Meta (moederbedrijf van Facebook)?

Antwoord 20

De rijksgronden zijn momenteel in pacht en erfpacht uitgegeven voor agrarisch gebruik.
De gemeenteraad van Zeewolde heeft op 5 november 2020 besloten om artikel 5 van de
Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg) toe te passen voor de beoogde percelen voor het
datacenter, waaronder de rijksgronden. De gemeente Zeewolde heeft de mogelijkheid
om vervolgens een onteigeningsprocedure op te starten.

Door de vestiging van het voorkeursrecht moet het Rijksvastgoedbedrijf (RVB) de rijksgronden
bij eventuele verkoop eerst aan de gemeente aanbieden. Indien de rijksgronden verkocht
worden dan worden deze aan de gemeente Zeewolde verkocht.

Vraag 21

Klopt het dat er een milieueffectrapportage zal worden vereist voor de oprichting
van het datacenter in Zeewolde?

Antwoord 21

De gemeente Zeewolde heeft voor het vaststellen van het bestemmingsplan Trekkersveld
IV voor de vestiging van een groot datacenter een milieueffectrapportage opgesteld.
Op 12 oktober 2021 bracht de Commissie m.e.r. haar definitieve advies uit en concludeerde
dat het rapport nu volledig de mogelijke gevolgen van een datacenter voor de omgeving
beschrijft. Daarmee biedt het in de ogen van de Commissie een goede basis voor de
besluitvorming over het project.

Op 16 december jl. stelde de gemeenteraad van Zeewolde dit bestemmingsplan vast.

Vraag 22

Erkent u dat de grond in Flevoland zeer jong is en bekend staat als de meest vruchtbare
grond van Nederland en wellicht zelfs van Europa, waardoor het uiterst geschikt is
voor biologische, plantaardige voedselproductie?6 Waarom kiest u ervoor om deze grond op te geven voor de bouw van een datacenter?

Antwoord 22

In Flevoland bevinden zich gronden die zeer geschikt zijn voor grondgebonden landbouw,
zo ook in Zeewolde (zie ook Cra advies: Leren van een datacenter in Zeewolde. Advies over een hyperscale datacenter op gronden
van het Rijk;
http://www.collegevanrijksadviseurs.nl/adviezen-publicaties/publicatie/…).

Het datacenter is deels gepland op rijksgronden, die verpacht zijn of in erfpacht
uitgegeven voor agrarisch gebruik. De gemeente Zeewolde verzocht het RVB daarom mee
te werken aan verkoop van deze gronden. In lijn met de Nationale Omgevingsvisie (NOVI)
wil het Rijk bijdragen aan meerdere (maatschappelijke) doelen, met daarbij oog voor
multifunctioneel ruimtegebruik. Daarom zijn op basis van bovengenoemd advies van het
CRa voorwaarden gesteld aan deze verkoop van rijksgronden. Deze voorwaarden gaan over
energiegebruik, zonnepanelen op daken en gevels, watergebruik en omgaan met restwarmte.
Het is aan de gemeente wanneer zij naar aanleiding van deze voorwaarden bij het RVB
aangepaste plannen indient. Op dat moment wordt getoetst of deze voldoen. Pas daarna
vindt definitieve beoordeling plaats. Het besluit over overdracht van gronden is nog
niet aan de orde en er is nog geen begin gemaakt met een verkoopproces (zie TK brief
16 december 2021–0000659094). Wel heeft de gemeenteraad van Zeewolde op 16 december
jl. ingestemd met het bestemmingsplan voor Trekkersveld IV; het bedrijventerrein voor
Meta.

Bij de in het coalitieakkoord aangekondigde aanscherping van de beleidskaders zal
het maatschappelijk belang van goede landbouwgrond worden meegewogen. Onderhavige
casus laat bovendien zien dat in toekomstige situaties een integrale afweging eerder
dient plaats te vinden. Het lopende Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG), waarin
onder meer structurerende keuzes worden voorbereid, kan hierin een belangrijke rol
spelen en zoals in het coalitieakkoord staat vermeld zal er ook bezien worden wat
het toekomstperspectief van de landbouw is in de verschillende gebieden (zie ook Motie-Boswijk
– Kamerstuk 33 037, nr. 402 en Verzamelbrief LNV 23 november 2021 BPZ / 21287096).

Vraag 23

Is er al een plan waar het water (drink-, oppervlakte-, of grondwater) vandaan gaat
komen om het datacenter in te koelen? Zo nee, wanneer zal dit duidelijk worden? Zo
ja, waar zal het water vandaan komen en wat is momenteel de functie van dat water?

Antwoord 23

Op 10 augustus 2021 heeft de Staatssecretaris van BZK per brief voorwaarden gedeeld
met de gemeente Zeewolde. Een van deze voorwaarden heeft betrekking op het watergebruik
van het datacenter en luidt als volgt: «Voor het koelen van het datacenter wordt gebruik
gemaakt van intelligente koeloplossingen, waarin drinkwatergebruik tot een minimum
is beperkt en waarbij primair hemelwater wordt opgeslagen en ingezet. De koeloplossingen
dienen ook in de jaren na ingebruikname te voldoen aan de actuele stand van de techniek,
volgens de dan geldende norm voor efficiënte datacenters.»

Zeewolde heeft nog geen aangepast plan ingediend voor deze en de andere voorwaarden.
Het Rijk zal als Zeewolde hiervoor informatie aanlevert deze eerst laten toetsen door
TNO en daarna beoordelen.

Vraag 24

Hoeveel water is er maximaal en minimaal nodig voor de koeling van het datacenter?

Antwoord 24

De gemeente Zeewolde heeft informatie op haar website gepubliceerd over het waterverbruik
van het datacenter7. Uit deze informatie blijkt dat alleen wanneer de buitentemperatuur te hoog is en/of
de buitenlucht te droog is, water wordt gebruikt. De maximale watervraag bedraagt
270 m3/uur en de minimale watervraag is 0 m3/uur. De maximale watervraag zal 4 à 5 dagen per jaar optreden. Het water zal worden
ingenomen van de Hoge Vaart. Het datacenter moet voor de waterinname een vergunning
aanvragen bij het waterschap Zuiderzeeland.

Vraag 25

Klopt het dat het drinkwaterbedrijf een aansluitplicht heeft wanneer het datacenter
daarom vraagt, ook al betreft het levering van drinkwaterkwaliteit voor koeling?

Antwoord 25

Er is geen aansluitplicht voor levering van water van drinkwaterkwaliteit als dit
voor koeling wordt gebruikt. Drinkwater is «water bestemd of mede bestemd om te drinken,
te koken of voedsel te bereiden dan wel voor andere huishoudelijke doeleinden, met
uitzondering van warm tapwater, dat door middel van leidingen ter beschikking wordt
gesteld aan consumenten of andere afnemers.» (artikel 1 Drinkwaterwet). Bij gebruik
voor koeling is sprake van levering van «ander water» wat buiten de wettelijke leveringsplicht
van het waterbedrijf valt. De afweging of een datacenter aangesloten moet worden op
het leidingwaternet voor levering van «ander water» ligt uiteindelijk bij het drinkwaterbedrijf.
Hierbij wordt opgemerkt dat het drinkwaterbedrijf vanuit de Drinkwaterwet een verantwoordelijkheid
heeft die primair gericht is op de levering van drinkwater voor consumptie en sanitaire
doeleinden aan consumenten (dus niet op levering van koelwater aan bedrijven). Een
drinkwaterbedrijf kan de gevraagde aansluiting of levering weigeren op basis van zijn
algemene voorwaarden.

Vraag 26

Zal het koelwater worden geloosd? Zo ja, waar? En is er sprake van het gebruik van
additieven in het koelwater? Kunt u aangeven op welke wijze eisen gesteld zouden kunnen
worden aan koelsystemen?

Antwoord 26

De gemeente Zeewolde geeft op haar website aan dat het gebruikte koelwater zal worden
geloosd op de Hoge Vaart42. Het datacenter moet voor deze lozing een vergunning aanvragen
bij het waterschap Zuiderzeeland. De gemeente geeft tevens aan dat het op dit moment
nog niet bekend is welke stoffen worden gebruikt om ingenomen water te zuiveren bij
gebruik als koelwater. Voor wat betreft de beoordeling van mogelijke additieven die
worden toegevoegd aan koelwater, verwijs ik naar het antwoord op eerdere Kamervragen
door van Raan en van Esch d.d. 1 april 2021 over watergebruik bij datacenters8.

Voor wat betreft het stellen van eisen aan het koelsysteem, verwijs ik naar het antwoord
op vraag 23.

Vraag 27

Wat is het effect van de recente uitspraak van de Hoge Raad die oordeelde dat de overheid
percelen niet exclusief aan één partij mag verkopen?

Antwoord 27

De uitspraak van de Hoge Raad heeft betrekking op de verkoop door een overheidslichaam
van onroerende zaken. De uitspraak stelt dat (potentiële) gegadigden aan de hand van
objectieve, toetsbare en redelijke selectiecriteria ruimte moet worden geboden om
mee te dingen.

Deze uitspraak heeft geen gevolgen voor de verkoop door het RVB van Rijksgronden ten
behoeve van het datacenter van Meta. Op deze gronden had de gemeente Zeewolde al een
Wet voorkeursrecht gemeente gevestigd. Indien het Rijk deze gronden verkoopt zal zij
deze eerst aan de gemeente moeten aanbieden.

Vraag 28

Klopt het dat Facebook (of Meta) druk heeft uitgeoefend om een locatie geregeld te
krijgen?

Antwoord 28

Nee, dit klopt niet. Ik verwijs u verder naar de beantwoording op vragen 8 en 9 van
de vragen van het lid Leijten (SP) over het bericht «Het Rijk regelde onder druk van
Facebook voorrang op het stroomnet» (Aanhangsel handelingen, vergaderjaar 2021–2022,
nr. 1726).

Vraag 29

Klopt het dat uw voorganger Minister Wiebes destijds een brief «bestelde» bij de gemeente
Zeewolde en de provincie Flevoland, waarin ze moesten vragen om een datacenter om
daarmee te kunnen pretenderen dat hier lokaal vraag naar was?9 Wat vindt u van die gang van zaken?

Antwoord 29

Dit klopt niet. De Minister van EZK heeft zich destijds alleen gericht op de vraag
of een bijzondere wijze van aansluiting van het datacenter op het hoogspanningsnet
past binnen het wettelijke kader van de Elektriciteitswet, en geconcludeerd dat dit
het geval is. Omdat de locatie schuurt met de voorkeursrichtingen uit de NOVI, maar
daar niet mee in strijd is, heeft de Minister van EZK destijds een brief gevraagd
aan de gemeente en provincie of zij achter de komst van het datacenter staan. Dit
is toegelicht door de Minister van Economische Zaken en Klimaat in het Vragenuur van
7 december 2021.

Vraag 30

Wat is, naar uw mening, de betekenis van de erkenning in het coalitieakkoord dat hyperscale
datacentra een onevenredig groot beslag leggen op de beschikbare duurzame energie
en beschikbare ruimte in verhouding tot de maatschappelijke en/of economische meerwaarde?

Antwoord 30

Het kabinet zal de keuzes in de NOVI over datacenters aanscherpen. Daarnaast wordt
uitgewerkt met welke sturing meer regie zal worden gevoerd in het realiseren van deze
keuzes en de toelatingscriteria bij de vergunningverlening.

Het kabinet informeert dit voorjaar de Kamer over de voortgang in deze aanscherpingen.

Vraag 31

Betekent dit dat de komst van hyperscale datacenters momenteel ten koste gaat van
de brede welvaart? Betekent dit ook dat het kabinet hyperscale datacenters gaat weren?

Antwoord 31

De impact van hyperscale datacenters verschilt per datacenter. In algemene zin komt
de passage in het coalitieakkoord over hyperscale datacenters voort uit een afweging
rondom de brede welvaart. In lijn met het coalitieakkoord zal dit kabinet de landelijke
regie en de toelatingscriteria ten aanzien van (hyperscale) datacenters aanscherpen.
De Minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening zal de Kamer hier dit voorjaar
samen met de Minister van Economische Zaken en Klimaat en de Minister voor Klimaat
en Energie over informeren.

Het kabinet is niet in het algemeen «tegen» hyperscale datacenters en zal deze dus
ook niet «weren». Vanwege de lokaal mogelijk grote impact door het omvangrijke ruimtebeslag
en grote elektriciteitsgebruik is wel meer regie nodig op waar deze datacenters zich
vestigen en de inrichting van locaties.

Vraag 32

Wat is, naar uw mening, de betekenis van de erkenning in het coalitieakkoord dat verdozing
moet worden tegengegaan? Wat is het effect daarvan op de visie voor datacenters?

Antwoord 32

In het coalitieakkoord kondigt het kabinet aan zich in te zetten voor het voorkomen
van verrommeling en verdozing van onze leefomgeving.

Hyperscale datacenters zijn ook «dozen». De betekenis van deze uitspraak in het coalitieakkoord
voor deze datacenters is daarom dat ook voor deze datacenters bij de keuze van vestigingslocaties
verrommeling van het landschap wordt tegengegaan, zoals dat ook voor andere «dozen»
geldt.

Het bij deze keuze van vestigingslocaties toepassen van het in antwoord op vraag 17
genoemde afwegingsprincipe «kenmerken en identiteit van een gebied staan centraal»
is hierbij ondersteunend. Volgens het CRa beslaan de grote dozen momenteel 14.600
ha. Aangezien het huidig ruimtegebruik van datacenters 239 ha beslaat, leveren de
datacenters slechts een klein aandeel (1,6%) aan de verdozing van Nederland. Lokaal
kan de impact vanwege de omvang van hyperscale datacenters echter groot zijn (zie
ook het antwoord op vraag 31).

Vraag 33

Heeft het stukje over hyperscale datacenters in het coalitieakkoord betrekking op
de mogelijke komst van de 20 tot 25 datacenters? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe gaat
u voorkomen dat ze toch naar Nederland komen?

Antwoord 33

De Staatssecretaris van EZK meldt in haar brief over datacenters op 16 december jl.
op basis van informatie van TenneT dat er rond 20 á 25 projecten lopen voor de vestiging
en uitbreiding van datacenters in Nederland. Deze lopen uiteen in grootte, bevinden
zich in verschillende fases van voorbereiding en zitten op verschillende plaatsen
in het land. Of en hoeveel hyperscale datacenters hier tussen zitten is niet bekend.

Zoals genoemd in het antwoord op vraag 31 wil het kabinet hyperscale datacenters in
algemene zin niet weren. Het kabinet wil wel dat deze bedrijven het landschap niet
verrommelen door zich op de juiste locaties te vestigen en voorkomen dat het stroomgebruik
andere ontwikkelingen van nationaal belang belemmert.

Vraag 34

Wat wordt er precies bedoeld met deze zin in het coalitieakkoord over hyperscale datacenters:
«Daarom scherpen we de landelijke regie en de toelatingscriteria bij de vergunningverlening
hiervoor aan»?

Antwoord 34

Zie het antwoord op vraag 30.

Vraag 35

Op welke manieren kunt u datacenters nog meer weren? Welk effect zou het stoppen met
de verlaagde energiebelasting en netwerktariefkosten hebben op de aantrekkingskracht
die Nederland uitoefent op datacenters? Welke activiteiten vinden plaats op, of welke
functie heeft de grond, die momenteel in handen is van het RVB, maar die mogelijk
verkocht wordt aan Meta?

Antwoord 35

Hoewel ik geen zicht heb op de onderliggende kostenstructuur van datacenters heb ik
niet het beeld dat deze bedrijven zich in Nederland vestigen vanwege de wijze waarop
energiebelasting of netwerktarieven zijn vormgegeven. Hierin spelen een betrouwbare
infrastructuur en stabiel vestigingsklimaat een vele grotere rol. Het verhogen van
de energiebelasting zou ook niet alleen datacenters raken maar alle grootverbruikers.
Netwerktarieven zijn in lijn met Europese kaders kosten georiënteerd en ACM houd daar
als onafhankelijk instantie toezicht op.

De rijksgronden die op het beoogde bedrijventerrein voor Meta liggen worden momenteel
in pacht en erfpacht uitgegeven voor agrarisch gebruik (zie ook het antwoord op vraag
20).

Vraag 36

Is u bekend waarom in het coalitieakkoord alleen gesproken wordt over hyperscale datacenters?
Is naar uw mening één grote ruimte en energieverbruiker wezenlijk anders dan drie
wat kleinere die netto dezelfde ruimte en energie verbruiken?

Antwoord 36

De reden waarom alleen over hyperscale datacenters word gesproken is dat gelet op
hun relatief grote omvang en energiegebruik deze ook grotere impact hebben op de leefomgeving
en andere ontwikkelingen dan meerdere kleinere datacenters. Daar komt bij dat hyperscale
datacenters een beperktere bijdrage leveren aan de digitalisering en werkgelegenheid
in Nederland dan kleinere co-locatie datacenters en niet per se in Nederland gevestigd
hoeven te worden (zie ook het antwoord op vraag 19).

Vraag 37

Op welke wijze gaat het kabinet in de toekomst om met het vraagstuk van welke bedrijvigheid
men wil aantrekken, aangezien het niet logisch is om in een land met schaarse grond
en een tekort aan duurzame energie industrieën aan te trekken die ruimte- en energie-intensief
zijn?

Antwoord 37

Buitenlandse bedrijven leveren een belangrijke bijdrage aan de ambities van dit kabinet,
bijvoorbeeld in de vorm van werkgelegenheid, innovatie en toegevoegde waarde van onze
economie. Op 17 april 2020 is uw Kamer geïnformeerd over het acquisitiebeleid.10 Daarin is aangegeven dat het kabinet in het acquisitiebeleid sterker wil focussen
op juist die buitenlandse bedrijven die ook bijdragen aan versterking van innovatie-ecosystemen
en de verduurzaming en digitalisering van onze economie.

De Netherlands Foreign Investment Agency (NFIA), de uitvoeringsorganisatie van EZK
die verantwoordelijk is voor het aantrekken van buitenlandse bedrijven naar Nederland,
geeft invulling aan dit acquisitiebeleid. Bij het aantrekken van buitenlandse bedrijven
werkt de NFIA intensief samen met de verschillende regionale partijen. Samen vormen
zij het Invest in Holland netwerk. Deze samenwerking is ook logisch omdat een bedrijf
immers altijd in een bepaalde regio zal moeten landen. Deze samenwerking zorgt er
ook voor dat rekening kan worden gehouden met eventuele schaarste van grond of duurzame
energie in de afweging of een potentiële vestiging van een buitenlandse bedrijf wenselijk
is. Uiteindelijk is deze afweging aan de regio zelf, waarbij de NOVI uit oogpunt van
de kwaliteit van de fysieke leefomgeving wel voorkeuren aangeeft voor waar deze bedrijven
zich vestigen.

Vraag 38

Deelt u de mening dat het niet langer verstandig is om telkens maar nieuwe industrieën
aan te trekken en bestaande industrieën in de benen te houden, zonder een visie over
welke industrie past bij een duurzame samenleving en wat het betekent voor de brede
welvaart?

Antwoord 38

Doelstelling van dit Kabinet is om te zorgen dat bedrijven, zowel bedrijven die hier
reeds zijn gevestigd als nieuwe, bijdragen aan de brede welvaart in Nederland. Het
gaat dan om bedrijven die o.a. bijdragen in de vorm van verdienvermogen, duurzame
werkgelegenheid, strategische autonomie maar zeker ook de maatschappelijke uitdagingen
waar we voor staan zoals de verduurzamingstransitie. Het Kabinet werkt momenteel haar
industrievisie nader uit, onder andere over de invulling van de groene industriepolitiek
zoals omschreven in het Coalitieakkoord Deze industriebrief zal naar verwachting in
het tweede kwartaal van dit jaar verschijnen.