Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Hagen over mogelijke ontwijking van het statiegeldsysteem

Antwoord van Staatssecretaris Van Weyenberg (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen
17 november 2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 525.

Vraag 1

Kunt u de huidige stand van zaken schetsen, naar aanleiding van de uitspraak van uw
voorganger op 19 november 2020 om «de vinger aan de pols te houden» omtrent het functioneren
van het statiegeldsysteem en mogelijke ontwijking daarvan?

Antwoord 1

Sinds 1 juli jl. is statiegeld verplicht op alle kunststof drankflessen voor water
en frisdrank tot en met 3 liter. Het kabinet heeft toegezegd te monitoren of producenten,
in reactie op de statiegeldverplichting, uitwijken naar verpakkingen waar geen statiegeldverplichting
voor geldt. Daarbij is ook toegezegd om aanvullende beleidsmaatregelen te nemen indien
er sprake is van een verschuiving.

Zoals in deze brief uiteengezet ben ik voornemens de toezegging om de verschuivingen
te monitoren op twee manieren na te komen. Ten eerste door te kijken naar ontwikkelingen
in de hoeveelheid drankverpakkingen in het zwerfafval door middel van de monitoring
door Rijkswaterstaat. Ten tweede door op basis van marktgegevens in beeld te brengen
welke drankverpakkingen zijn verkocht en te bezien of de verkoop van drankverpakkingen
zonder statiegeld toeneemt.

Vraag 2

Bent u bekend met de recente ontwikkeling dat als vervanger van plastic statiegeldflesjes
kartonnen drankverpakkingen op de markt worden gebracht waarover geen statiegeld betaald
wordt en dat deze verpakkingen bijna net zo veel plastic bevatten?1

Antwoord 2

Ja, daarmee ben ik bekend en deze ontwikkelingen baren ook mij zorgen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat dit een onwenselijke ontwikkeling is? Zo ja, hoe kan dit tegengegaan
worden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Ik deel de mening dat een dergelijke ontwikkeling onwenselijk is en de signalen baren
mij dan ook zorgen. Statiegeld zorgt voor een hoogwaardige inzameling en kunststof
flessen die via statiegeld worden ingezameld kunnen daarom gerecycled worden tot nieuwe
flessen. Ook gaat inzameling via statiegeld het ontstaan van zwerfafval tegen. Wanneer
producenten kiezen voor andere drankverpakkingen zonder statiegeld, worden deze positieve
effecten van statiegeld ondermijnd.

Zoals ik tijdens de Begrotingsbehandeling al heb aangekondigd, heb ik de verschuiving
naar drankenkartons besproken met het bedrijfsleven. Daarbij heb ik aangegeven dat
ik van het bedrijfsleven verwacht dat de ontwikkeling stopt.

Vraag 4

Is sprake van een toename van producten met kartonnen drankverpakkingen ten opzichte
van de situatie voor de invoering van statiegeld op kleine plastic flessen?

Antwoord 4

Zoals in deze brief uiteengezet kan ik in april 2022 in kaart brengen in hoeverre
er sprake is van een toename van het gebruik van drankenkartons ten opzichte van de
situatie voor de invoering van statiegeld.

Vraag 5

Bent u bekend met het feit dat de Albert Heijn water in kartonnen verpakkingen verkoopt
en daarbij adverteert met de zin «zonder statiegeld»?2 Wat is uw oordeel hierbij?

Antwoord 5

Ja, dat voorbeeld heb ik gezien. Ik vind het een zeer ongelukkig gekozen wijze om
waren aan te prijzen. Wel heb ik de indruk dat het een uiting van een individuele
supermarktondernemer betreft en niet breder door de supermarktketen wordt gebruikt.
Dat heeft het concern ook aan mij bevestigd.

Vraag 6

Deelt u de mening dat dit ontwijking van het statiegeldsysteem is? Zo ja, op welke
manier gaat u deze ontwijking tegen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Een ongelukkig advertentie is mijn inziens nog niet direct ontwijking. Ik ontvang
echter ook signalen van producenten of supermarktketens die structureel lijken te
kiezen voor het verpakken van water of ijsthee in een drankenkarton. Daar richt mijn
zorg zich meer op. Zoals in de brief uiteengezet heb ik besloten om een recyclingdoelstelling
voor drankenkartons in te voeren. Deze doelstelling zorgt voor een gelijk speelveld
voor alle soorten drankverpakkingen.

Daarnaast heb ik richting het bedrijfsleven gecommuniceerd dat als uit de bovengenoemde
zwerfafvalmonitor of monitor van de marktgegevens in 2022 blijkt dat de hoeveelheid
drankenkartons toeneemt, aanvullende maatregelen worden genomen. Daarbij verken ik
in ieder geval de mogelijkheden van het verplichten van statiegeld op drankenkartons
en het verbieden van het gebruik van drankenkartons voor het verpakken van water en
frisdrank.

Vraag 7

Zijn al gesprekken gestart met supermarkten en drankproducenten over deze ontwikkelingen?
Zo ja, welke boodschap geeft u hier af?

Antwoord 7

Ja, ik heb gesproken met het bedrijfsleven. In deze brief ben ik hierop ingegaan.

Daarnaast heeft ook de ILT contact gezocht met de betreffende producenten en onderzoekt
of het gebruik van drankenkartons voor het verpakken van water in strijd is met geldende
wettelijke eisen voor verpakkingen.

Vraag 8

In hoeverre denkt u dat supermarkten en producenten de genoemde verpakkingen zullen
toepassen op producten die nu in blikjes worden verpakt, als eind 2022 ook op blikjes
statiegeld geheven zal worden? Hoe kan dit voorkomen worden?

Antwoord 8

Drankenkartons worden in Nederland voornamelijk gebruikt voor het verpakken van zuivel
en sap. Drankenkartons zijn niet geschikt voor het verpakken van koolzuurhoudende
dranken. Bij de voorbeelden die naar voren worden gebracht, is er dan ook sprake van
het toenemend gebruik van drankenkartons voor het verpakken van koolzuurvrij water
of het verpakken van koolzuurvrije ijsthee. Metalen drankblikjes worden voornamelijk
gebruikt voor het verpakken van koolzuurhoudend bier en koolzuurhoudende frisdranken.
Het is niet mogelijk drankenkartons hiervoor te gebruiken. Een klein deel van de metalen
drankblikjes wordt gebruikt voor water, sappen, zuivel en andere (alcoholische) drankjes.
Beleidsmaatregelen voor het voorkomen van een verschuiving van deze drankblikjes naar
drankenkartons zijn mijn inziens gelijk aan de genoemde maatregelen om verschuiving
van flesjes naar drankenkartons tegen te gaan.

Vraag 9

Welke andere alternatieve drankverpakkingen om statiegeld te ontlopen zijn sinds de
verruiming van het statiegeldsysteem in opkomst? Op welke schaal is vindt deze ontwikkeling
plaats?

Antwoord 9

Naast de verschuiving rond drankenkartons, ben ik bekend met een voorbeeld van een
producent die water verkoopt in een herbruikbare fles en daarover geen statiegeld
in rekening brengt. Ondanks dat een overstap naar herbruikbare flessen wenselijk is,
hecht ik eraan te benadrukken dat alle kunststof flessen die gevuld met water of frisdrank
worden verkocht onder de statiegeldverplichting vallen. De ILT heeft contact gezocht
met de betreffende producent.

Vraag 10

Is het huidige ontwijkingsgedrag reden om de huidige en aangekondigde regelgeving
aan te scherpen?

Antwoord 10

Ik ben in deze brief nader ingegaan op mijn inzet en de (mogelijke) maatregelen die
ik voorzie.

Vraag 11

Is het mogelijk om deze vragen te beantwoorden voor het commissiedebat Circulaire
economie op 18 november 2021?

Antwoord 11

Bij deze heb ik aan uw verzoek voldaan.