Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Jasper van Dijk over het bericht dat Ter Apel overvol is

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 23 november
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 530.

Vraag 1

Wat vindt u van de drukte in Ter Apel waar mensen in tenten op stoelen moeten slapen
en vechtpartijen zijn uitgebroken vanwege de toename van het aantal asielzoekers?1

Antwoord 1

Het tekort aan opvangplekken is vooral zichtbaar aan het begin van het asielproces
in Ter Apel. Nieuw binnenkomende asielzoekers kunnen niet meer worden opvangen op
andere locaties, waardoor zij de nacht moeten doorbrengen in paviljoens buiten het
azc. Dit heeft gevolgen voor de kwaliteit en veiligheid van de opvang en zorgt voor
inhumane en onveilige situaties. Ik besef dat het een zeer onwenselijke situatie is,
zowel voor nieuw binnenkomende asielzoekers, het betrokken personeel en inwoners van
de gemeente Westerwolde. Dat betreur ik zeer. Met de betrokken partijen doe ik er
alles aan om deze situatie in de toekomst te voorkomen.

Vraag 2

Wat is uw reactie op de noodpreek uit de gemeente Westerwolde?

Antwoord 2

Op 20 oktober jl. heeft de voorzitter van de veiligheidsregio Groningen een bijstandsverzoek
gedaan op grond van artikel 51 Wet veiligheidsregio’s. In reactie hierop heeft het
kabinet de commissarissen van de Koning op 22 oktober jl. verzocht om op korte termijn
per provincie 100 extra opvangplekken te realiseren en te exploiteren om Ter Apel
te ontlasten. Dit verzoek heeft geresulteerd in bijna 700 extra opvangplekken. Vanuit
het kabinet is veel waardering voor de provincies die aan deze oproep gehoor hebben
gegeven. Dit heeft de druk op Ter Apel al aanzienlijk verminderd. Daarnaast zijn er
de afgelopen periode veel nieuwe noodlocaties geopend. De verwachting is dat hierdoor
de druk op aanmeldcentrum Ter Apel ook de komende periode zal afnemen.

Op 26 oktober jl. is met de commissarissen van de Koning in hun rol als Rijksheer
geconcludeerd dat, ondanks dat de problematiek niet volledig is opgelost, de reguliere
governance van Landelijke en Provinciale Regietafels weer aan zet is om deze opgave
aan te pakken. Dit is tijdens de Landelijke Regietafel van 3 november jl. bevestigd.
Daarmee is het bijstandsverzoek van 20 oktober jl. afgehandeld. Wel blijft de situatie
ten aanzien van de asielopvang in het algemeen, en Ter Apel in het bijzonder, grote
aandacht van het kabinet behouden, omdat de opvangcapaciteit onder druk blijft staan.
Door veel partijen wordt hard gewerkt om de opvangproblematiek het hoofd te bieden
en de situatie ten aanzien van aanmeldcentrum Ter Apel structureel te verbeteren.

Vraag 3

Wat gaat u op korte termijn doen om de tekorten aan slaapplekken en de bijbehorende
onrust weg te nemen?

Antwoord 3

Het COA heeft sinds eind augustus jl. ruim 6.500 extra opvangplekken in gebruik genomen.
Dit zijn met name tijdelijke opvangplekken die voor vier weken tot zes maanden inzetbaar
zijn.

Daarnaast worden door de Ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
en Justitie en Veiligheid, het COA en het Rijksvastgoedbedrijf verschillen maatregelen
genomen om de achterstand op het realiseren van de taakstelling uitplaatsing vergunninghouders
in te lopen. Op dit moment is ongeveer een derde van de bewoners van de COA-opvang
vergunninghouder. In totaal zijn dat bijna 12.000 vergunninghouders, waarvan meer
dan de helft langer dan veertien weken wacht op huisvesting in een gemeente.

Vraag 4

Waarom zag u deze piek niet aankomen en heeft u niet de tijd genomen om het Centraal
Orgaan opvang Asielzoekers (COA) hierop voor te bereiden?2

Antwoord 4

Het COA heeft onder andere extra opvangcapaciteit nodig door de stijgende asielinstroom
en het toenemende aantal nareizigers dat in het kader van gezinshereniging naar Nederland
komt met het afnemen van de reisbeperkingen als gevolg van COVID-19. Ook zijn door
de komst van Afghaanse evacués in korte tijd meer opvangplekken nodig. Daarnaast verblijven
er nu bijna 12.000 vergunninghouders in de COA-opvang, waarvan ruim de helft langer
dan de afgesproken 14 weken na vergunningverlening. Dit komt voor een belangrijk deel
door de landelijke krapte op de woningmarkt. Dat deze factoren zich tegelijk in deze
mate zouden voortdoen, was niet voorzien. In de eerste helft van 2021 nam de bezetting
bij het COA zelfs af.

Het COA heeft de afgelopen jaren veelvuldig geprobeerd om met het aantal beschikbare
opvangplekken aan te laten sluiten bij de capaciteitsprognose. Met dat doel zijn de
leden van de Landelijke Regietafel Migratie en Integratie (LRT) in november 2019 al
gevraagd om extra opvanglocaties en het verlengen van aflopende locaties. Dit laatste
is goed gelukt, het eerste niet.

De afgelopen maanden zijn deze gesprekken geïntensiveerd en hebben de Minister van
Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en ikzelf provincies en gemeenten met klem
gevraagd om op zeer korte termijn locaties aan te dragen voor (tijdelijke) asielopvang
of (tijdelijke) huisvesting van vergunninghouders. Naar aanleiding van deze oproep
zijn een groot aantal, veelal tijdelijke, (nood)opvanglocaties al geopend.

Vraag 5

Hebben het COA en de gemeente wel voldoende middelen om de overlast aan te kunnen
pakken?

Antwoord 5

Onder de groep asielzoekers bevindt zich een kleine groep die binnen en buiten de
opvanglocaties overlast veroorzaakt of zich schuldig maakt aan criminaliteit. Het
draagvlak voor de opvang van mensen die vluchten voor oorlog, geweld of vervolging
wordt hiermee ondermijnd. Ik zet mij er enorm voor in om de overlast daar waar mogelijk
te voorkomen en stevig te pakken. Hiertoe is een breed palet aan maatregelen beschikbaar,
die gebundeld zijn in de zogenoemde toolbox3. Zo kan het COA haar bewoners op basis van de aard en omvang van de overlast tijdelijk
overplaatsen naar een sobere time-outplek of de Handhaving- en Toezichtlocatie in
Hoogeveen. In geval van crimineel gedrag wordt aangifte gedaan en kunnen strafrechtelijke
maatregelen worden getroffen. Voor de aanpak van overlast buiten de opvanglocatie
werk ik samen met de gemeente en de andere partners uit de driehoek.

Ik heb de gemeente Westerwolde dit jaar een specifieke uitkering van 150.000 euro
toegekend om overlast buiten de opvanglocatie aan te pakken. Ondanks deze maatregelen
zullen incidenten nooit geheel voorkomen kunnen worden. Ik blijf samen met de ketenmariniers
en alle betrokken partijen continu kijken welke extra maatregelen ingezet kunnen worden
om overlast en criminaliteit van asielzoekers aan te pakken.