Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Piri en van der Lee over het bericht ‘Wij waren hun enige hoop’ van de Groene Amsterdammer

Antwoord van Minister Knapen (Buitenlandse Zaken) en van Minister De Bruijn (Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking) (ontvangen 9 november 2021).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Wij waren hun enige hoop»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is uw reactie op het artikel?

Antwoord 2

Het is een breed en informatief artikel dat aan verschillende aspecten en dilemma’s
van stabilisatiesteun in een oorlogsgebied raakt.

Vraag 3, 4

Welke andere donoren hadden voor of op 7 september 2018 besloten de financiële steun
aan de stichting Mayday Rescue en de Witte Helmen te gaan stoppen?

Welke donoren hebben na het besluit van Nederland om de steun aan de stichting Mayday
Rescue en de Witte Helmen eveneens besloten de steun te stoppen?

Antwoord 3, 4

Er zijn geen andere donoren die voor of op 7 september 2018 besloten om hun financiële
steun aan de Witte Helmen via stichting Mayday Rescue niet voort te zetten. Deze donoren
hebben evenmin hun steun gestopt naar aanleiding van het aflopen van de Nederlandse
steun.

Vraag 5

Is het stopzetten van de steun aan de stichting Mayday Rescue en de Witte Helmen genomen
in overleg met de betrokken Nederlandse ambtenaren van het Syrië-team in Istanbul
en/of in Den Haag? Zo nee, op basis van welk advies is het besluit destijds genomen?

Antwoord 5

Er is geen sprake geweest van een besluit tot stopzetting van de Nederlandse steun
aan de stichting Mayday Rescue: het contract van de betreffende activiteit liep af
per 30 november 2018. Het algehele Nederlandse Syrië-beleid wordt in nauwe samenwerking
met posten in de regio en het Syrië-team in Den Haag opgesteld. Zie verder het antwoord
op de vragen 8 en 9.

Vraag 6

Is het juist dat de onderzoekers van de Directie Internationaal Onderzoek en Beleidsevaluatie
(IOB) slechts een bezoek van enkele uren aan het kantoor in Istanbul brachten voor
hun rapport? Zo ja, waarom was dat? Zo nee, hoe vaak en wanneer hebben de onderzoekers
van de IOB een bezoek gebracht aan het kantoor in Istanbul?

Antwoord 6

Dit onderzoek representeert een gebruikelijke inspanning van een IOB onderzoek. Het
IOB team heeft in Istanbul uitvoerig met vertegenwoordigers van de Witte Helmen en
stichting Mayday Rescue gesproken. De Witte Helmen en Stichting Mayday Rescue werkten
nauw samen, maar het betrof twee aparte organisaties. Stichting Mayday Rescue was
de organisatie die de subsidie ontving en via welke de financiële steun van een aantal
donoren, waaronder Nederland, aan de Witte Helmen verliep. Het IOB onderzoeksteam
sprak van 9:00 uur tot 15:00 uur met werknemers van zowel de Witte Helmen als Mayday
Rescue. Om 15:00 uur zijn twee teamleden naar een andere afspraak gegaan; één teamlid
is langer gebleven. Het reisschema is naar aanleiding van een WOB-verzoek in 2019
openbaar gemaakt. Naast de gesprekken met vertegenwoordigers van de Witte Helmen en
Mayday Rescue zelf, heeft het IOB-team uitvoerig gesproken met andere donoren van
beide organisaties. Ook heeft IOB uitgebreid onderzoek gedaan naar alle beschikbare
projectdocumenten van de Witte Helmen en Mayday Rescue, en heeft er nog een vervolggesprek
via video plaatsgevonden. De bevindingen uit dit onderzoek vormden de basis voor het
IOB rapport, zoals met uw Kamer gedeeld op 7 september 2018.

Vraag 7

Waarom is ervoor gekozen het rapport van de IOB pas ruim een maand na voltooiing d.d.
1 augustus 2018 aan de Kamer te zenden?

Antwoord 7

Het rapport is op 28 augustus 2018 vastgesteld door de directeur van IOB en verzonden
aan de ministers van Buitenlandse Zaken en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking.
Vervolgens heeft de regering een beleidsreactie geformuleerd en deze is samen met
het rapport op 7 september 2018 naar de Kamer gestuurd.

Vraag 8, 9

Bent u (met terugwerkende kracht) van mening dat de onderbouwing van het stopzetten
van de steun aan de stichting Mayday en de Witte Helmen onvoldoende is voor een dergelijk
– voor de stichting Mayday en de Witte Helmen – ingrijpend besluit tot stopzetten
van steun? Zo nee, waarom niet?

Is het juist dat al in februari 2018 is besloten tot het stopzetten van steun aan
de stichting Mayday Rescue en Witte Helmen? Zo ja, op basis waarvan is dat besluit
destijds genomen?

Antwoord 8, 9

Het contract met de Witte Helmen via stichting Mayday Rescue liep per 30 november
2018 af.

Zoals eerder aan de Kamer gemeld (Kamerstuk 32 623, nr. 224), was de situatie in Syrië sinds de start van de stabilisatiesteun ernstig veranderd
in het voordeel van het regime. Wegens de veranderende veiligheidssituatie is door
het kabinet reeds lopende het IOB-onderzoek besloten bepaalde componenten van de stabilisatie-steun
te stoppen (dit betreft de Non Lethal Assistance-steunprogramma’s en het Access to
Justice and Community Security-programma). De Nederlandse bijdrage aan de Witte Helmen
liep nog tot december 2018 maar mede naar aanleiding van de verdere bevindingen in
het IOB-rapport (o.a. beperkte monitoringsmogelijkheden en risico’s op beïnvloeding
door regime-actoren) is tijdens een bezoek van de stichting Mayday Rescue aan het
ministerie op 6 en 7 november 2018 aangegeven dat vervolgfinanciering op dat moment
niet in de rede lag.

Vraag 10

Heeft de samenvatting van het financieel forensisch onderzoek van het accountancybureau
Grant Thornton d.d. 29 mei 2020, waaruit blijkt dat er geen sprake was van financieel
misbruik, u bereikt? Zo nee, wanneer heeft u kennisgenomen van het resultaat van onderzoek
van accountancybureau Grant Thornton?

Antwoord 10

Wij hebben de volledige versie van het rapport van Grant Thornton op 3 juni 2020 ontvangen.

Vraag 11, 12

Wat heeft u met de bevindingen uit het rapport van accountancybureau Grant Thornton
gedaan?

Wie heeft op 30 juni 2020 het besluit genomen het bedrag van 57.435 euro, waar Mayday
afhankelijk van de uitkomst van het Grant Thornton-onderzoek recht op heeft, niet
aan de organisatie te voldoen? En op welke gronden?

Antwoord 11, 12

Het Grant Thornton (GT)-rapport werd uitgevoerd naar aanleiding van vragen voortkomend
uit een eerdere accountantscontrole. Naar aanleiding van de uit het GT-rapport gebleken
financieel-administratieve gebreken en onvolkomenheden en het ontbreken van een accountantsverklaring
(waartoe Mayday contractueel verplicht was), heeft de voormalig Minister voor Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking besloten om de nog openstaande slotbetaling van
EUR 57.435 niet te voldoen. Mayday Rescue was immers niet al haar contractuele verplichtingen
nagekomen. Zie ook de beantwoording op de Kamervragen van het lid Eppink (JA21) van
10 mei 2021, kenmerk Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3610.

Vraag 13

Overweegt u de steun aan de Witte Helmen te hervatten? Zo ja, bent u hierover in gesprek
met andere (voormalige) donoren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

De steun aan de Witte Helmen, via Stichting Mayday Rescue, onderdeel van het Nederlandse
stabilisatieprogramma in Syrië, liep af per 30 november 2018.Wegens de veranderde
veiligheidssituatie in het voordeel van het regime lag voortzetting van eenzelfde
soort programma niet in de rede (zie de beantwoording op de vragen 8 en 9). Wij moeten
constateren dat de beperkte monitoringsmogelijkheden en risico’s op beïnvloeding van
regime-actoren nog steeds van kracht zijn. Hervatting van stabilisatiesteun aan de
Witte Helmen ligt derhalve niet in de rede.

De Witte Helmen hebben in het najaar van 2020 wel financiële steun voor humanitaire
doeleinden ontvangen via het fonds Grand Challenges Canada (GCC), waar Nederland samen
met het VK, VS, en Canada aan bijdraagt. Deze financiële bijdrage aan de Witte Helmen
is tot stand gekomen via een zogenaamde call for proposals van het GCC fonds voor humanitaire innovatieprojecten in het kader van de COVID-19
respons in (moeilijk bereikbare) crisisgebieden. In dit geval heeft de Nederlandse
bijdrage de Witte Helmen in staat gesteld om in Syrië lokaal PPE beschermingsmiddelen
te produceren in de strijd tegen COVID-19. De bij het fonds ingediende voorstellen
worden zonder actieve betrokkenheid van de donoren beoordeeld op advies van een extern
comité van experts.

Het Grand Challenges Canada fonds ziet na selectie van de voorstellen toe op gepaste
zorgvuldigheid («due diligence») en monitort de implementatie van het programma. Gepaste
zorgvuldigheid en monitoring van projecten zijn regelmatig onderwerp van gesprek tussen
GCC en Nederland, zowel in de donor overleggen als bilateraal.