Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Boswijk en Werner over het bericht ‘Schaapsherders in de knel: er zijn er nog maar een paar over en subsidie komt niet bij hen terecht’

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens
Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (ontvangen op 30 augustus 2021). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3331.

Vraag 1

Klopt het dat er nog maar vier zelfstandige herders in Nederland zijn die met hun
honden hun schapen door het landschap leiden, waarvan drie in Gelderland?1

Antwoord 1

Ik heb uw Kamer in januari 2019 geïnformeerd over de stand van zaken van de gescheperde
schaapskuddes in Nederland (Kamerstuk 29 659, nr. 152)2. Ik heb uw Kamer toen gemeld dat er ongeveer honderd schaapskuddes zijn, waarvan
ongeveer vijftig traditioneel «gescheperd», dat wil zeggen rondtrekkende kuddes onder
leiding van een herder. Ik heb geen aanwijzingen die erop duiden dat dit aantal drastisch
is gedaald. Mogelijk wordt in het artikel in De Gelderlander gedoeld op de zeer specifieke
categorie van «driftschepers». Driftschepers zetten de schapen enkel in het winterseizoen
op stal en rasteren de schapen de rest van het jaar ‘s nachts achter een hek. Dit
in tegenstelling tot de meeste schepers, die gedurende het hele jaar aan het eind
van de dag met de schapen terugkeren naar stal.

Vraag 2

Klopt het dat zelfstandige schaapsherder op de nationale lijst van immaterieel erfgoed
staan?

Antwoord 2

Zowel het scheperen met traditionele landschapsrassen (bijgeschreven vanaf december
2016) als het houden van gescheperde schaapskuddes in Drenthe (bijgeschreven vanaf
oktober 2015) zijn bijgeschreven in de Inventaris Immaterieel Erfgoed Nederland, die
door het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN) wordt beheerd. KIEN wordt
structureel gesubsidieerd door het Ministerie van OCW via de Erfgoedwet.

Vraag 3

In hoeverre voelt u een verantwoordelijkheid, mede vanwege de nationale lijst van
immaterieel erfgoed, om ervoor te zorgen dat de zelfstandige schaapsherder kan blijven
bestaan?

Antwoord 3

Met de ratificering van het UNESCO Verdrag inzake de Bescherming van Immaterieel Erfgoed
(2003) onderkent Nederland de waarde en het belang van immaterieel erfgoed en heeft
Nederland zich verbonden aan de verplichting om randvoorwaarden te creëren voor het
behoud van immaterieel erfgoed. Om de identificatie ten behoeve van bescherming te
waarborgen, maakt elke staat die partij is één of meer inventarissen van het op zijn
grondgebied aanwezige immaterieel cultureel erfgoed. Nederland doet dit via het Kenniscentrum
Immaterieel Erfgoed Nederland (KIEN), die de inventaris voor Nederland coördineert.
De nationale inventaris geeft een overzicht van beoefenaars van immaterieel erfgoed
die een borgingsplan hebben gemaakt en zich actief inzetten voor de toekomst van hun
erfgoed. De gemeenschappen melden zich zelf aan voor de inventaris en zijn zelf verantwoordelijk
voor de borging van hun erfgoed.

Zoals gemeld in mijn brief van januari 2019, en nader toegelicht in mijn aanvullende
brief van juli 2019 (Kamerstuk 29 659, nr. 154)3 onderschrijf ik het belang van rondtrekkende schaapskuddes. Zij vervullen al eeuwenlang
een belangrijke functie. Gescheperde schaapskuddes dragen bij aan het bewaken van
cultuurhistorie, het beschermen en versterken van het landschap, het beheren van (kwetsbare)
natuur, de instandhouding van zeldzame schapenrassen en natuurbeleving en educatie
in onze natuurgebieden. Dat is dan ook de reden dat deze schaapsherders op diverse
manieren worden ondersteund bij hun activiteiten, zowel door brancheorganisaties als
door diverse betrokken overheden.

Vraag 4

Wat vindt u ervan dat er wel geld beschikbaar is voor zelfstandige schaapsherder maar
dat dit naar de terreinbeherende organisaties gaat en niet bij de schaapsherders terechtkomt?

Antwoord 4

Natuurbeheerders kunnen voor het natuurbeheer gebruik maken van de diensten van gescheperde
schaapskuddes. Veelal geschiedt dat in de vorm van opdrachten van natuurbeheerders
aan de schaapsherders dan wel de eigenaren van de schaapskuddes (soms is bijvoorbeeld
sprake van een stichting die het werk van de schaapskudde beheert; soms zijn schaapsherders
in dienst van een natuurbeheerder). Er zijn, zoals nader toegelicht in mijn brief
van januari 2019, ook provincies en gemeenten die (deels) rechtstreeks subsidie verstrekken
aan de schaapsherders dan wel de eigenaren van de schaapskuddes. In alle gevallen
moet uiteraard gelden dat het werk van de gescheperde schaapskudde moet worden beloond.

Vraag 5

Klopt het dat er voor zelfstandige schaapsherders alleen provinciale subsidies beschikbaar
zijn? Zo ja, in hoeverre vindt u dit passend gezien de nijpende situatie waarin zij
zich bevinden?

Antwoord 5

De overheidssubsidies zijn vooral afkomstig van provincies, hetzij direct, hetzij
via de subsidie voor natuurbeheer voor terreinbeherende organisaties. Daarnaast kunnen
schapenhouders ook gebruik maken van de zogeheten «graasdierpremieregeling» in het
kader van het Gemeenschappelijke Landbouwbeleid (GLB).

Naar aanleiding van de motie Dik-Faber van juli 2018 (Kamerstuk 33 037, nr. 300)4 werk ik voor de komende GLB-periode 2023–2027 aan een nationale regeling voor het
behoud van zeldzame landbouwhuisdierrassen. Ik heb deze regeling aangekondigd in het
concept-NSP «Toekomstbestendig boeren» dat 29 juni jl. naar de Kamer is verzonden
(Kamerstuk 28 625, nr. 294)5. De ongeveer vijftig traditioneel gescheperde schaapskuddes bestaan voor het grootste
deel uit zeldzame rassen.

Daarnaast heeft mijn ministerie ook de certificering van schaapsherders en de ontwikkeling
van het concept heideboerderij financieel ondersteund. Zie verder ook mijn brief van
januari 2019.

Vraag 6

Welke oplossingen ziet u voor zich om het voortbestaan van zelfstandige schaapsherder
veilig te stellen?

Antwoord 6

Het geheel aan ondersteuning van traditioneel gescheperde schaapskuddes, zoals geschetst
in mijn brief van januari 2019, draagt bij aan de instandhouding van gescheperde schaapskuddes
in Nederland. Dat betekent niet dat hiermee het voortbestaan van iedere individuele
gescheperde schaapskudde kan worden verzekerd. Eigen inkomsten, bijvoorbeeld vanuit
het publiek, blijven ook van groot belang voor het voortbestaan van deze schaapskuddes.