Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ploumen over het wettelijk verbod op abortus in Polen

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 19 maart 2021).

Vraag 1

Bent u ermee bekend dat activiste Marta Lempart, een van de organisatoren van de demonstraties
tegen de strenge nieuwe abortuswet in Polen, is aangeklaagd en een celstraf van acht
jaar riskeert?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat deze aanklacht strijdig is met het EVRM dan wel het BUPO? Zo
nee, waarom niet? Zo ja, welke gevolgen zouden hieraan verbonden kunnen worden?

Antwoord 2

De Poolse abortusactiviste Marta Lempart wordt vervolgd voor het organiseren van publieke
samenkomsten terwijl dat wegens de corona-pandemie verboden is, belediging en schending
van de immuniteit van politiemensen, en het aansporen tot vandalisme. Het kabinet
vindt de aanklachten zorgelijk. Het is echter niet aan het kabinet om te beoordelen
of er in dit geval sprake is van een schending van bijvoorbeeld het recht op vrijheid
van meningsuiting dan wel van het recht om te demonstreren onder het Europees Verdrag
voor de Rechten van de Mens (EVRM) of het Internationaal Verdrag inzake burgerrechten
en politieke rechten (IVBPR). Dit is aan het Europees Hof voor de Rechten van de Mens
of het VN-Mensenrechtencomité dat klachten onder het EHRM en het IVBPR behandelt.

Vraag 3 en 7

Deelt u onze mening dat elke vrouw ter wereld toegang moet hebben tot legale en veilige
abortus? Zo ja, hoe vindt u het in dat licht dat abortus in Polen sinds 27 januari
jl. bij wet is verboden en dit ook zwangerschapsafbrekingen bij ernstige foetale afwijkingen
betreft? In hoeverre zijn de in Polen genomen maatregelen strijdig met Europese wet-
en regelgeving? Welke EU-instrumenten zijn er om Polen op deze schendingen aan te
spreken?

Vindt u ook dat toegang tot legale en veilige abortus een belangrijk recht is voor
vrouwen? Zo ja, bent u het dan ook eens dat toegang tot legale en veilige abortus
te belangrijk is om enkel aan lidstaten over te laten? Zo nee, kunt u toelichten waarom
niet?

Antwoord 3 en 7

Het kabinet heeft met zorg kennis genomen van de uitspraak van het Poolse Constitutioneel
Hof in oktober vorig jaar en van het inwerking treden vorige maand van de aangescherpte
abortuswetgeving in Polen. In Europa en wereldwijd zet het kabinet zich actief in
voor de bevordering van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, inclusief
legale en veilige abortus, in lijn met internationale afspraken en Nederlandse wetgeving
en beleid.

Vrouwenrechten en gendergelijkheid zijn Europese kernwaarden die tevens verankerd
zijn in artikel 2 van het Verdrag betreffende de Europese Unie, waaraan alle lidstaten
zich derhalve hebben gecommitteerd. In de EU zet het kabinet zich dan ook in voor
het beschermen en bevorderen van de genoemde kernwaarden. Tevens heeft de Europese
Raad sinds 2015 in meerdere conclusies het belang van seksuele en reproductieve gezondheid
en rechten erkend. Binnen de EU is gezondheidszorg echter een competentie van de lidstaten.
De stringente Poolse abortuswetgeving kan op zichzelf niet worden aangemerkt als in
strijd met Europese wetgeving.

Vraag 4, 5 en 6

Hebt u hiertegen bezwaar gemaakt bij uw Poolse ambtsgenoot? Zo ja, wanneer? Zo nee,
waarom niet?

Bent u bereid om hierover met uw ambtsgenoten uit Polen in gesprek te gaan en aan
te dringen op de vrijlating van activiste Marta Lempart?

Bent u bereid om er ook bij uw Poolse ambtsgenoot op aan te dringen abortus niet langer
strafbaar te stellen en voor elke vrouw toegankelijk te maken?

Antwoord 4, 5 en 6

In Europees en bilateraal verband vraagt Nederland met regelmaat aandacht voor Europese
kernwaarden zoals vrouwenrechten en gendergelijkheid. Daarbij bepleit Nederland toegang
tot veilige en legale abortus als onderdeel van seksuele en reproductieve gezondheid
en rechten. In reguliere contacten met ambtgenoten bespreekt het kabinet waar nodig
zorgen over vrouwenrechten en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, en
dat zal het kabinet blijven doen. Ook beziet het kabinet de ontwikkelingen rondom
de rechtsstaat met zorg. De onafhankelijkheid van de rechterlijke macht staat in Polen
onder druk. Het kabinet spant zich in Europees en bilateraal verband in voor bescherming
van rechterlijke onafhankelijkheid en volgt ontwikkelingen daaromtrent, ook wat betreft
individuele zaken, op de voet.

Vraag 8

Gaat u er in EU-verband toe oproepen om overal binnen de Europese Unie abortus legaal
en toegankelijk te maken? Kunt u uw antwoord toelichten? Deelt u onze mening dat Nederland
als internationale voorvechter van seksuele en reproductieve rechten in ontwikkelingslanden
hier een voortrekkersrol zou moeten spelen?

Antwoord 8

Vrouwenrechten en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten zijn belangrijke
prioriteiten van het Nederlandse beleid. Het kabinet maakt zich zorgen over de toenemende
regressieve druk op deze rechten, ook binnen de EU. Gezondheidszorg is een competentie
van de lidstaten, maar binnen de EU kaders draagt Nederland het belang van seksuele
en reproductieve gezondheid en rechten, inclusief veilige en legale abortus, actief
uit. Nederland speelt hierin een voortrekkers rol en trekt daarbij nauw op met gelijkgezinde
landen.

De EU, specifiek de Europese Commissie, zet zich in voor Seksuele en Reproductieve
Gezondheid en Rechten (SRGR) conform internationale overeenkomsten zoals het Actieprogramma
van de International Conference on Population and Development en de Beijing Verklaring en Actieplan2. Deze inzet is overeengekomen met EU-lidstaten en is vastgelegd in onder andere de
Europese Consensus inzake Ontwikkeling (2017)3. Daarmee is de EU inzet op SRGR in lijn met de Nederlandse inzet op dit thema. Het
is voor Nederland belangrijk dat keuzevrijheid en rechten centraal staan in SRGR-programma’s.
Het EU-genderactieplan (GAP) III, opgesteld door de Europese Commissie en de Europese
Dienst voor Extern Optreden (EDEO), gaat over EU-extern optreden op het gebied van
gendergelijkheid en de empowerment van vrouwen. Bevordering van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten vormt
een van de belangrijke thematische actieterreinen van GAP III.