Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Westerveld en Van Meenen over de digitale toegankelijkheid van lesmateriaal voor kinderen met een leesbeperking

Antwoord van Minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) (ontvangen 5 maart
2021).

Vraag 1

Is bekend in hoeverre er voldoende aangepast lesmateriaal in de vorm van digitale
schoolboeken toegankelijk is voor kinderen met een leesbeperking of andere aandoening?
Bent u bekend met signalen vanuit ouders en leraren dat het voornoemde lesmateriaal
onvoldoende beschikbaar is?

Antwoord 1

Nee, dat is niet bekend. Na ontvangst van uw vragen, heb ik navraag gedaan bij onder
meer Oudervereniging Balans. Aangegeven werd dat het merendeel van de uitgeverijen
de digitaal toegankelijke lesboeken nog niet geschikt aan kan leveren. Op mijn departement
zijn hierover een paar vragen binnengekomen.

Vraag 2

Bij wie ligt volgens u de verantwoordelijkheid voor de beschikbaarheid van digitaal
lesmateriaal voor leerlingen met een leesbeperking? Indien u stelt dat de verantwoordelijkheid
primair bij de scholen of de Gemeenschappelijke Educatieve Uitgeverijen (GEU) ligt,
heeft u zicht op de naleving van deze verantwoordelijkheid?

Antwoord 2

Die verantwoordelijkheid ligt bij de uitgeverijen, die dienen de leermiddelen wel,
indien gevraagd, beschikbaar te stellen aan entiteiten die de leermiddelen kunnen
omzetten naar een voor de leesgehandicapten toegankelijke vorm. Ik heb anders dan
het omzetten van materialen voor leerlingen met een visuele beperking geen zicht op
naleving ten aanzien van andere groepen.

Vraag 3

In welke mate is het volgens u de verantwoordelijkheid van uw departement om op deze
verantwoordelijkheid toe te zien of partijen in het veld hierin (financieel) te faciliteren?
Ziet u noodzaak met uw departement een meer sturende rol te nemen in het beschikbaar
maken van aangepast lesmateriaal voor kinderen met een leesbeperking? Zo nee, waarom
niet? Zo ja, welke stappen bent u voornemens hierin te nemen?

Antwoord 3

Ik ben verantwoordelijk voor het beschikbaar zijn van toegankelijke leermiddelen voor
leerlingen met een visuele beperking. Zij maken deel uit van de groep leerlingen met
een leesbeperking. Het gaat hier om een stabiele kleine groep en het omzetten van
leermiddelen als atlassen en tabellenboeken is een complexe en dure aangelegenheid.
Daarom blijf ik in gesprek met de betreffende sector in de door OCW gesubsidieerde
Ronde tafel toegankelijk publiceren, waarin ook de uitgevers zijn vertegenwoordigd,
om te zorgen dat leermiddelen voor leerlingen met een leesbeperking toegankelijk blijven.

Vraag 4

Kunt u toelichten welke afspraken er precies zijn gemaakt tussen uw departement, de
scholen en de GEU aangaande het beschikbaar stellen van digitale bestanden van boeken
die geschikt zijn voor gebruik met de speciale software, bijvoorbeeld voor leerlingen
met dyslexie?

Antwoord 4

De GEU is een brancheorganisatie waarvan 37 educatieve uitgeverijen lid zijn.

Er zijn geen afspraken gemaakt met de GEU, wel wordt er met de GEU gesproken over
de rol van hun leden bij het toegankelijk maken van leermiddelen voor leerlingen met
een beperking. Schoolbesturen zijn verantwoordelijk voor de aanschaf van leermiddelen
en kunnen met de uitgevers afspraken maken over het aanleveren van digitale bestanden
die geschikt zijn voor gebruik van speciale software.

Vraag 5

Klopt het dat de mate waarin de GEU dergelijke digitale bestanden daadwerkelijk beschikbaar
stelt zeer beperkt is? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe reflecteert u hierop? Bent
u voornemens erop toe te zien dat dergelijke digitale bestanden in grotere mate beschikbaar
worden gesteld door de GEU of anderszins? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

De GEU als branchevertegenwoordiger stelt geen digitale bestanden beschikbaar. Wel
stelt de GEU expertise beschikbaar aan haar leden. De techniek staat niet stil en
met waarschijnlijk overzienbare ingrepen in het standaard productieproces zouden uitgevers
relatief eenvoudig zelf bestanden kunnen maken die geschikt zijn voor leerlingen met
dyslexie. De GEU biedt aan te onderzoeken of de uitgeverijen die bestanden inmiddels
zelf kunnen produceren. Als dat zo is wil de GEU kennisoverdracht op dit terrein faciliteren
en haar leden stimuleren om de productie en het ter beschikking stellen aan de scholen
zelf ter hand te nemen.

Vraag 6

Klopt het dat Dedicon inmiddels geen overheidsfinanciering meer ontvangt voor het
digitaliseren en nabewerken van nieuwe schoolboeken ten behoeve van leerlingen met
een leesbeperking? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe reflecteert u hierop, in relatie
tot de motie van de leden Westerveld en Van Meenen hierover?1

Antwoord 6

Nee dat klopt niet. Dedicon ontvangt € 4.388.643,15 als subsidie voor het toegankelijk
maken van leermiddelen voor leerlingen met een visuele beperking. Dit betreft een
kleine en stabiele groep leerlingen, een nichemarkt die voor uitgevers niet aantrekkelijk
is. Zonder omzetting van de leermiddelen is het onderwijs voor deze leerlingen niet
toegankelijk. Leerlingen met dyslexie kunnen ook gebruik maken van de bestanden die
zijn omgezet voor leerlingen met een visuele beperking.

Vraag 7

In hoeverre voldoet de vrije markt in het voorzien van voldoende beschikbaar aangepast
lesmateriaal? Kunt u zich voorstellen dat, omdat het aantal kinderen met leesbeperkingen
een relatief kleine groep is, het voor uitgeverijen economisch onaantrekkelijk is
om aangepast lesmateriaal te produceren? Zo nee, waarom niet? Zo ja, deelt u dan de
mening dat het voorzien in dergelijk aangepast lesmateriaal niet aan de markt overgelaten
kan worden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Inmiddels heeft meer dan 10% van de leerlingen een dyslexieverklaring. Dat is geen
nichemarkt meer en het door de rijksoverheid bekostigen van het omzetten van leermiddelen
voor deze groep leerlingen wordt gezien als staatssteun.

Vraag 8

Is het u bekend dat doordat scholen steeds meer nieuwe uitgaven van lesmethodes gaan
gebruiken die niet digitaal beschikbaar zijn steeds meer kinderen voor meer vakken
niet over digitaal bewerkte schoolboeken kunnen beschikken? Is het u bekend dat ouders
wanneer zij de school van hun kind wijzen op hun taak rond het beschikbaar stellen
van digitale bestanden voor kinderen met een leesbeperking zij regelmatig geen gehoor
vinden bij de scholen in kwestie? Wat is uw reflectie hierop?

Antwoord 8

Er komen nu juist steeds meer digitale leermiddelen. Door Corona is dit afgelopen
jaar zelfs in een versnelling gekomen. Het is voor scholen mogelijk niet altijd helder
wat van hen verwacht wordt en pakken ze daarom hun rol niet. Ik heb het Stimuleringsprogramma
Aanpak Dyslexie, dat door OCW wordt gesubsidieerd en waar Oudervereniging Balans deel
van uitmaakt, gevraagd de voorlichting op dit terrein ter hand te nemen.

Vraag 9

Ziet u zich genoodzaakt om additionele stappen te nemen ter uitvoering van de voornoemde
moties van de leden Westerveld en Van Meenen?2 Zo ja, welke stappen zijn dit? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

Nee, kortheidshalve verwijs ik u naar hetgeen ik hierover in de 13e voortgangsrapportage passend onderwijs heb gezegd (vergaderjaar 2018–2019, Kamerstuk
31 497 nr. 310).

Vraag 10

Acht u het opportuun om het recht op ondersteuning in het onderwijs voor personen
met een handicap, zoals een leesbeperking, zoals dat is verankerd in artikel 24 van
het VN-Verdrag inzake de rechten van personen met een handicap3, vast te leggen in de Wet op het primair onderwijs en de Wet op het voortgezet onderwijs?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10

Ik denk niet dat het nodig is om het recht op ondersteuning, zoals verwoord in artikel
24 van het VN-verdrag op te nemen in de sectorwetten. Het College Rechten voor de
Mens ziet toe op het naleven van de verplichtingen waaraan wij ons gecommitteerd hebben.
Dat lijkt mij voldoende borging.