Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Westerveld over het bericht ‘Studenten laten aanvullende beurs vaak liggen’

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
16 december 2020).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht «Studenten laten aanvullende beurs vaak liggen»?1

Antwoord 1

Ja. Ik vind het zorgelijk dat niet alle rechthebbenden gebruik maken van de aanvullende
beurs.

Vraag 2

Wat is volgens u de achterliggende reden van het feit dat een kwart van de rechthebbende
eerstejaarsstudenten in 2018 de aanvullende beurs niet heeft benut?

Antwoord 2

Er zijn verschillende oorzaken te noemen voor het niet-gebruik van de aanvullende
beurs. Het CPB schrijft dat een deel van het niet-gebruik komt doordat studenten niet
goed op de hoogte zijn van hun recht, van de aanvraagprocedure en/of van de voorwaarden
van de beurs. Ook kan er volgens het CPB een stigma heersen rondom de aanvullende
beurs, omdat deze is bedoeld voor studenten met ouders met een lager inkomen. Mogelijk
zouden ouders uit privacy overwegingen niet willen dat hun inkomensgegevens worden
gebruikt om het recht op aanvullende beurs te berekenen. Dat kan mogelijk verklaren
waarom ze geen aanvullende beurs hebben aangevraagd, maar wel lenen.

De beleidsdoorlichting over Artikel 11: Studiefinanciering noemt daarnaast dat studenten
aangeven het niet nodig te hebben, en dat zij bang zijn voor het opbouwen van een
schuld als redenen voor niet-gebruik.

Vraag 3

Hoe verklaart u dat 41% van de niet-gebruikers van de aanvullende beurs, wel gebruikmaakt
van de leenfaciliteiten van DUO, terwijl de voorwaarden voor de lening minder gunstig
zijn dan die van de aanvullende beurs?

Antwoord 3

Zie het antwoord hierboven. Studenten zijn mogelijk niet goed op de hoogte van de
aanvullende beurs of denken ten onrechte dat ze hier geen recht op hebben.

Vraag 4

Worden studenten die lenen bij DUO op de hoogte gesteld van de mogelijkheid een aanvullende
beurs aan te kunnen vragen?

Antwoord 4

Bij het aanvragen van studiefinanciering wordt studenten eerst gevraagd of ze een
aanvullende beurs willen ontvangen, voordat ze toekomen aan het aanvragen van een
lening. Ook op de website vinden studenten informatie over de aanvullende beurs.

Vraag 5

Wat is uw appreciatie van de conclusie van het Centraal Planbureau dat het aannemelijk
is dat een deel van het niet-gebruik komt, doordat studenten niet goed op de hoogte
zijn van hun recht, de aanvraagprocedure en/of de voorwaarden van de beurs?

Antwoord 5

Ik vind het mijn verantwoordelijkheid om studenten goed te informeren over het recht
op de aanvullende beurs, de aanvraagprocedure en de voorwaarden. Dat geldt voor alle
vormen van studiefinanciering; studenten moeten over de juiste informatie beschikken
om een bewuste keuze te kunnen maken.

Het is aannemelijk dat een deel van de studenten hier niet goed van op de hoogte is.
Ik heb dan ook actie ondernomen om de voorlichting te verbeteren. DUO heeft de voorlichting
over de aanvullende beurs op de website aangepast en in MijnDUO zullen daarnaast aanpassingen
worden doorgevoerd. Ook ga ik bekijken welke aanpassingen in het aanvragen van de
studiefinanciering kunnen helpen. Ten slotte ga ik onderzoeken of studenten ook zonder
aanvraag kunnen worden gewezen op hun recht, maar dat vergt zorgvuldige weging van
de privacy-, uitvoerings- en wetgevingsaspecten.

Vraag 6

Hoe kan het dat deze informatie pas nu bekend is, terwijl het om een aanzienlijke
groep gaat?

Antwoord 6

Uit signalen van het ISO vorig jaar en uit de beleidsdoorlichting over Artikel 11:
Studiefinanciering kwam al de indicatie naar voren dat een deel van de studenten met
recht op de aanvullende beurs hier geen gebruik van maakte, maar daarmee kenden we
de omvang nog niet. DUO weet niet vooraf welke studenten recht hebben op een aanvullende
beurs. Daarvoor zijn inkomensgegevens nodig, die DUO alleen maar mag opvragen bij
de Belastingdienst als een student de aanvullende beurs aanvraagt. Daarom heb ik om
deze CPB-notitie gevraagd.

Vraag 7

Wat gaat u doen om deze studenten alsnog te wijzen op de mogelijkheid een aanvullende
beurs aan te vragen?

Antwoord 7

Zie daarvoor mijn antwoord op vraag 5.

Vraag 8

Wordt deze ook met terugwerkende kracht toegekend? Zo ja, hoe gaat u dit aanpakken?

Antwoord 8

Studenten met recht op een aanvullende beurs kunnen deze aanvragen met terugwerkende
kracht, tot aan de start van het studiejaar. Dit staat aangegeven op de website van
DUO bij de algemene informatie over de aanvullende beurs.

Vraag 9

Acht u het informeren van studenten per brief nog steeds voldoende, gezien de conclusie
van het Centraal Planbureau dat een kwart van de rechthebbende eerstejaarsstudenten
in 2018 de aanvullende beurs niet heeft benut?

Antwoord 9

Studenten worden nu niet per brief geïnformeerd over de aanvullende beurs. DUO heeft
een kleinschalig experiment uitgevoerd waarmee studenten in een proactieve mail werden
gewezen op de aanvullende beurs. Dit gebeurde nadat de aankomend student de reguliere
informatie over studiefinanciering, waaronder de aanvullende beurs, had ontvangen.
Dat heeft tot 25% meer aanvragen en 20% meer toekenningen geleid. Deze proactieve
mail heeft dus meerwaarde bovenop de informatievoorziening die er al is. Daarom gaat
DUO volgend jaar alle studenten op deze manier nadrukkelijker op de aanvullende beurs
wijzen.

Vraag 10

Op welke manier worden leerlingen op de middelbare school op dit moment geadviseerd
en geïnformeerd over de studiefinanciering?

Antwoord 10

Er bestaan verschillende lespakketten, onder andere van Wijzer in Geldzaken, om middelbare
scholieren voor te bereiden op de financiële zaken die ze moeten regelen als ze gaan
studeren. Informatie over studiefinanciering maakt hier onderdeel van uit. Scholen
zijn vrij om te bepalen of ze gebruik maken van deze lespakketten. Het Nibud heeft
de Geldwijzer Studenten ontwikkeld, met informatie over de kosten van studeren en
studiefinanciering.

Ook stuur ik ieder jaar samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs
en Media een brief aan eindexamenkandidaten en hun ouders over wat ze moeten regelen
als ze gaan studeren. In de brief staat ook informatie over studiefinanciering, waaronder
de aanvullende beurs.

Daarnaast zal DUO in januari in samenwerking met middelbare scholen starten met het
verspreiden van campagnes van DUO via de communicatiekanalen van de scholen. De scholen
delen deze campagnes via hun schermen in kantines, social media en nieuwsbrieven.
In deze campagnes is ook aandacht voor de aanvullende beurs. Ook worden bijna-18 jarigen
in een brief van DUO en de Belastingdienst verwezen naar de website van DUO, waar
ze kunnen nagaan op welke vormen van studiefinanciering ze recht hebben.

Vraag 11

Kunt u aangeven of u uitvoering wilt geven aan het voorstel van het Landelijke Studentenvakbond
om aankomende studenten al op de middelbare school voorlichting te geven over de rechten
en plichten van studenten? Zo nee, wat zijn de bewaren om dit voorstel niet uit te
voeren?

Antwoord 11

Ik sta open voor de suggestie van de Landelijke Studentenvakbond, maar zou de oplossingen
alleen niet bij voorbaat willen beperken tot voorlichting op de middelbare scholen.
Ik betrek de suggestie graag bij twee adviezen op dit gebied die nu lopen.

Samen met de Rijksvoorlichtingsdienst ben ik vorig jaar het project «Mens Centraal:
Ik ga studeren» gestart. Daarin kijken we met betrokken partijen, waaronder studenten,
naar hoe de informatie voor aankomend studenten duidelijker en meer in samenhang kan
worden gepresenteerd. Het gaat daarbij ook om informatie over studiefinanciering.

Ook gaat het Nibud, op basis van het Studentenonderzoek, advies uitbrengen over hoe
we studenten kunnen stimuleren om bewuste financiële keuzes te maken en de voorlichting
en de informatie over financiën kunnen verbeteren. Dit advies verschijnt rond de zomer
van 2021.

Vraag 12

Bent u bereid onderzoek te doen naar de automatische toekenning van de basisbeurs?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

Ik veronderstel dat u doelt op onderzoek doen naar het automatisch toekennen van de
aanvullende beurs aan studenten die daarvoor in aanmerking komen. Ik ben bereid dit
te onderzoeken en zal de privacywetgeving in dit onderzoek meenemen. Om dit uiteindelijk
te bewerkstelligen is wel een wetswijziging nodig. DUO mag pas inkomensgegevens van
de ouders bij de Belastingdienst opvragen, nadat de student een aanvraag voor een
aanvullende beurs heeft gedaan.

Ook moet daarin worden meegewogen dat de aanvullende beurs onder de prestatiebeurssystematiek
valt, dus dat het automatisch verstrekken van de aanvullende beurs ervoor zorgt dat
studenten die niet binnen 10 jaar een diploma halen dan ongevraagd een hogere schuld
kunnen krijgen.

Vraag 13

Bent u bereid tot het instellen van het automatisch controleren van het recht op de
aanvullende beurs en rechthebbenden hiervan op de hoogte stellen? zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

Ik ga onderzoeken of het mogelijk is dat DUO zelf controleert of een student recht
heeft op de aanvullende beurs, en hen in dat geval daar op te wijzen. Ook hiervoor
geldt dat, om dit uiteindelijk te bewerkstelligen, wel een wetswijziging nodig is
en de privacywetgeving moet worden meegenomen.

Vraag 14

Welke aanpassingen op het online aanvraagscherm van studiefinanciering zijn mogelijk
om studenten beter te informeren en te wijzen op hun rechten?

Antwoord 14

Dit wordt de komende maanden uitgezocht. Hierbij zullen we nadrukkelijk wetenschappelijke
gedragsinzichten betrekken. Denkbaar zijn aanpassingen die de zichtbaarheid van de
aanvullende beurs vergroten en motieven om deze aan te vragen versterken en weerstanden
verminderen. Zowel op de plek op het aanvraagscherm waar de aanvullende beurs kan
worden aangevraagd als op de plek waar een lening kan worden aangevraagd.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden Bruisn (ChristenUnie)
en Van der Molen (CDA), ingezonden 3 december 2020 (vraagnummer 2020Z23660) en van het lid Van den Hul (PvdA), ingezonden 3 december 2020 (vraagnummer2020Z23663)