Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Jasper van Dijk over het op dubieuze gronden afwijzen van een Tozo-uitkering

Antwoord van Staatssecretaris Van Ark (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen
17 augustus 2020).

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht waaruit blijkt dat een aantal sekswerkers in Alkmaar
geen Tozo-uitkering (Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers) krijgt?1

Antwoord 1

Sekswerkers die aan de vereisten van de Tozo en de relevante bepalingen van de Participatiewet
voldoen kunnen een bijstandsuitkering voor levensonderhoud ontvangen. Het College
van burgemeester en Wethouders beoordeelt in een individueel geval of er aan de criteria
is voldaan.

Wanneer iemand het niet eens is met een afwijzing staan bezwaar en eventueel beroep
bij de onafhankelijke bestuursrechter open. Blijkens het bericht is door betrokkenen
van deze rechtsmiddelen gebruik gemaakt.

Vraag 2

Wat vindt u van het argument van de gemeente dat bedoelde personen – om in aanmerking
te komen voor een Tozo-uitkering – niet langer dan 28 dagen in het buitenland mogen
verblijven? Vindt u dit argument valide, aangezien andere personen wel degelijk een
Tozo-uitkering ontvangen terwijl ook zij langer dan 28 dagen in het buitenland verbleven?

Antwoord 2

De Tozo is een bijstandsuitkering gebaseerd op de Participatiewet en bepaalde regels
van deze wet zijn derhalve ook van toepassing op de Tozo. Dat geldt voor de uitsluitingsgronden
zoals opgenomen in artikel 13 van de Participatiewet. Dit artikel regelt onder andere
dat er geen recht op bijstand bestaat als iemand meer dan vier weken in het buitenland
verblijft.

Op grond van artikel 16 van de Participatiewet kan, in afwijking van bepaalde regels
(waaronder artikel 13), vanwege «zeer dringende redenen» toch bijstand worden verleend.
Uiteraard is hiervoor altijd een individuele beoordeling nodig en geldt artikel 16
alleen in zeer uitzonderlijke situaties. Het verantwoordelijk college beoordeelt of
er sprake is van zeer dringende redenen waardoor bijstand toch toegekend moet worden.

Tenzij er sprake is van de hierboven genoemde dringende redenen, hebben personen geen
recht op bijstand wanneer zij langer dan vier weken in het buitenland verblijven.
Dit verblijf in het buitenland dient op grond van de inlichtingenverplichting gemeld
te worden, anders is er sprake van bijstandsfraude. Dergelijke fraude kan leiden tot
terugvordering en een bestuurlijke boete.

Vraag 3

Klopt het dat Tozo-aanvragen bij de gemeente worden neergelegd en dat iedere gemeente
«in zekere zin zelf kan bepalen binnen welke kaders zij de aanvragen beoordelen»?

Vraag 4

Erkent u dat hiermee willekeur kan ontstaan? Zo ja, wat onderneemt u hiertegen?

Vraag 5

Klopt het dat deze problematiek daardoor niet alleen in Alkmaar speelt, maar ook elders
en in feite in het hele land kan spelen?2

Antwoord 3, 4 en 5

De regelgeving wordt helder uiteengezet in de Tozo en de Participatiewet. Een college
moet in een individueel geval beoordelen of er recht bestaat op een Tozo-uitkering.
Om een uniforme uitvoering te bevorderen heb ik, samen met VNG, Divosa en gemeentelijke
experts een toolkit ontwikkeld die bestaat uit een model aanvraagformulier, een handreiking
Tozo, modelbeschikkingen en -brieven en antwoorden op veel gestelde vragen. Deze producten
zijn gepubliceerd op de websites van VNG en Divosa en dienen ertoe gemeenten te ondersteunen
bij het inrichten van een snelle en efficiënte aanvraagprocedure en het toerusten
van gemeentelijke ambtenaren om de aanvragen te behandelen. Ik heb gemeenten geadviseerd
om de aanvragen zoveel mogelijk digitaal in te nemen en om een aanvraagformulier te
hanteren dat gebaseerd is op het modelaanvraagformulier. Hoewel ik gemeenten adviseer
om zoveel mogelijk digitaal aanvragen in ontvangst te nemen en aan te sluiten op het
modelaanvraagformulier, kunnen gemeenten hierin hun eigen keuzes maken. Ik blijf met
gemeenten in nauw contact om hun behoefte aan ondersteuning bij de uitvoering van
de Tozo in beeld te houden en samen met VNG en Divosa de uitvoering zoveel mogelijk
te ondersteunen.

Vraag 6

Deelt u de mening van advocaat Bouwman dat «(d)eze vrouwen (legaal) werken (...) en
staan ingeschreven bij de Kamer van Koophandel, er wordt belasting geïnd, ook door
de gemeente. Maar in tijden van een crisis, worden deze vrouwen aan de goden overgeleverd
en geeft de gemeente Alkmaar niet thuis»?

Antwoord 6

De sekswerkers kunnen, als zij aan de voorwaarden voldoen, in aanmerking komen voor
een uitkering op basis van de Tozo. Verblijf in het buitenland van langer dan vier
weken staat, buiten zeer dringende omstandigheden, bijstandsverlening in de weg. Dat
geldt niet alleen voor sekswerkers, maar voor iedereen die een uitkering aanvraagt
op basis van de Tozo of de Participatiewet.

Vraag 7

Bent u bereid met de gemeente in gesprek te gaan om een oplossing te zoeken voor de
ontstane situatie?

Antwoord 7

Tegen een afwijzing van een aanvraag voor een Tozo-uitkering staan bezwaar en eventueel
beroep bij de onafhankelijke rechter open. Indien er in een individueel geval recht
bestaat op een Tozo-uitkering moet het college dit recht toekennen. Het is niet aan
mij, maar aan het college en in laatste instantie de rechter, om deze beoordeling
te maken.