Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid El Yassini over het bericht 'NOS divibase: Staatsomroep heeft geheime wisselbokaal voor 'divers profileren''

Antwoord van Minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) (ontvangen 23 juni
2020).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «NOS divibase: Staatsomroep heeft geheime wisselbokaal
voor «Divers profileren»« en het feit dat de NOS tot afgelopen weekend iedere maand
een «Divibokaal» uitreikte?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat waren de criteria om in aanmerking te komen voor de «Divibokaal» van de maand?

Antwoord 2

De redactie van de NOS heeft geprobeerd om invulling te geven aan zijn wettelijke
taak om een zo breed en divers mogelijk publiek aan te spreken door een zo evenwichtig
mogelijke weerspiegeling van de samenleving in zijn media-aanbod te realiseren. Een
taak die tevens zijn beslag heeft gekregen in de prestatieafspraken die ik met de
NPO heb afgesloten. Vanuit de redactie is in dat kader het idee geboren om een bokaal
in het leven te roepen om op een structurele basis elkaar te stimuleren oog te hebben
voor meer diversiteit in hun journalistieke producties. De bokaal werd door de redactie
niet ingezet als officieel beleidsinstrument met concreet geformuleerde criteria,
maar werd gehanteerd als een middel om de discussie op de redactie te kunnen voeren
over de keuzes die de NOS maakt in zijn berichtgeving.

Vraag 3, 4 en 8

Op welke manier houdt de NOS een database bij met mensen op basis van hun geslacht
of etniciteit? Worden mensen daarnaast ook geregistreerd op hun inhoudelijke kwaliteiten?

In hoeverre zijn mensen op de hoogte dat hun gegevens worden bijgehouden in de zogenaamde
«divibase»? Is het bijhouden van een database met persoonlijke gegevens van mensen
in strijd met de AVG?

Zijn de gasten of geïnterviewden bij een item op de hoogte dat zij geselecteerd worden
op hun afkomst in plaats van hun inhoudelijke kwaliteit? Zo ja, wat vinden zij hiervan?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3, 4 en 8

Het is de taak van de NOS om het Nederlandse publiek op een zo onafhankelijk mogelijke
manier te informeren en in de berichtgeving de samenleving zo evenwichtig mogelijk
te weerspiegelen. Daarbij past het in beeld brengen van een diversiteit aan bronnen
die samen een afspiegeling vormen van de maatschappij. Om dit kunnen realiseren heeft
de NOS ervoor gezorgd dat er een lijst is opgesteld van geschikte mensen die vanuit
hun expertise én vanuit diverse achtergronden kunnen worden benaderd bij de verslaggeving.
Volgens de NOS is de volgorde dat altijd vanuit de inhoud – en daarmee de expertise –
het zoeken van meerdere bronnen begint en niet andersom.

De lijst met contacten is deels ontstaan vanuit gericht zoeken door de NOS-redactie
via universiteiten, bedrijven, hogescholen, instellingen en organisaties en deels
door gebruik te maken van reeds bestaande bronnen. Bij de zoektocht naar contacten
heeft de NOS aan deze organisaties kenbaar gemaakt te willen komen tot een diverser
expertbestand. De mensen die daarbij zijn genoemd zijn door de NOS telefonisch benaderd
met de vraag of ze in voorkomende gevallen mogen worden benaderd voor onderwerpen
in hun vakgebied of vanuit hun expertise.

Het is een gebruikelijke werkwijze binnen de journalistiek om een interne database
van mogelijk te benaderen bronnen bij te houden voor het maken van een journalistiek
item. De NOS heeft mij laten weten bij de opstelling van de Divibase ook te hebben
gekeken naar de privacyaspecten en deze te hebben getoetst aan de Algemene verordening
gegevensbescherming (hierna: AVG). Ik vertrouw er op dat de NOS met het opstellen
en hanteren van de database conform de AVG handelt, maar het is niet aan mij om hierover
een oordeel te vellen. Dat is de taak van de Autoriteit Persoonsgegevens.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u de database van de NOS, waarbij geïnterviewde mensen worden gereduceerd
tot hun geslacht of etniciteit?

Antwoord 5

De werkwijze van de NOS begint bij de inhoud, waarbij volgens de NOS vervolgens rekening
wordt gehouden met een veelheid aan dimensies binnen diversiteit, niet alleen geslacht
en etniciteit. Met het in beeld brengen van diverse bronnen en het vertellen van verschillende
verhalen zet de NOS zich in om de kwaliteit van haar journalistiek media-aanbod te
verbeteren. Over de wijze waarop hieraan invulling wordt gegeven kan en mag men van
mening verschillen. Maar ik hecht eraan om het belang van diversiteit en de bijdrage
die het levert aan de journalistieke kwaliteit niet ter discussie te stellen.

Vraag 6

Op welke manier wordt er binnen de NOS gestuurd op diversiteit?

Antwoord 6

De NOS zegt haar diversiteitsbeleid te stoelen op het uitgangspunt dat iedere Nederlander
recht heeft op een brede en evenwichtige nieuwsvoorziening. Daarin ziet de NOS voor
zichzelf een belangrijke taak weggelegd die langs twee lijnen wordt vervuld. Ten eerste
door diversiteit als onmisbaar onderdeel aan te merken van de kwaliteit van haar journalistieke
producties. Daarnaast streeft de NOS ernaar om diversiteit ook in het eigen personeelsbeleid
te realiseren.

Vraag 7

Bent u van mening dat de diversiteitsquota leidt tot discriminatoire keuzes binnen
de programmering van de NOS?

Antwoord 7

Voor zover ik begrepen heb, hanteert de NOS geen diversiteitsquota. Bovendien is het
niet aan mij als Minister om een oordeel te vellen over journalistieke keuzen die
media maken. De redactionele vrijheid die media genieten dient immers te worden gerespecteerd.

Vraag 9

Bent u het met de hoofdredacteur van de NOS eens dat het profileringsbeleid van de
NOS «werkt» en «betekenis heeft»? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 9

De NOS spant zich in om een meer evenwichtige representatie te realiseren en probeert
zo bij te dragen aan haar taak om kwalitatief hoogstaand journalistiek media-aanbod
te verzorgen. In hoeverre de NOS daarin daadwerkelijk slaagt zal moeten blijken uit
de verantwoording die de NOS aan haar publiek aflegt.

Vraag 10

Bent u van mening dat het reduceren van mensen tot hun geslacht of etniciteit niet
alleen kwetsend is, maar ronduit beledigend? Bent u ook van mening dat zeker bij een
omroep uit het publieke bestel dit soort etniciteitslijsten niet bijgehouden dienen
te worden, laat staan te worden gevierd? Zo ja, op welke manier gaat u ervoor zorgen
dat de NOS afstapt van dit soort etniciteitslijsten of diversiteits-bokalen? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 10

Ik wil voorop stellen dat het reduceren van mensen tot hun geslacht of etniciteit
in geen enkele context wenselijk is. De publieke omroep is van en voor alle Nederlanders
en heeft op grond hiervan de taak om alle groepen in de samenleving te bereiken en
evenwichtig te weerspielen. Deze taakopdracht staat wat mij betreft niet ter discussie.
De wijze waarop daaraan uitvoering wordt gegeven is een zaak van omroepen zelf. Daarin
past bemoeienis vanuit de overheid niet. Dat geldt ook voor de NOS. Ik twijfel niet
aan de intenties van de NOS maar begrijp ook de gevoeligheid rondom dit thema. Dat
blijkt ook uit de verschillende reacties. Het spreekt vanzelf dat de NOS haar doel
en werkwijze toelicht, daarover met haar publiek in discussie gaat en daar waar nodig
aanpast. Ik zie ook dat dit gebeurt. Inmiddels is de NOS met de Divibokaal gestopt.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Martin Bosma
(PVV), ingezonden 18 mei 2020 (Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 3261).