Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ouwehand over coronabesmettingen bij medewerkers van slachthuizen en vleesverwerkingsbedrijven

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens
de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 4 juni 2020).

Vraag 1

Heeft u gezien dat Vion een slachterij in Duitsland heeft gesloten nadat meer dan
50 medewerkers, ongeveer een vijfde van alle medewerkers, besmet bleken te zijn met
het coronavirus?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Heeft u gezien dat ook bij een locatie van Vion in Scherpenzeel een groep medewerkers
besmet blijkt te zijn?2

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Heeft u gezien dat één van de mensen uit deze totale groep van 28 besmette Oost-Europese
arbeidsmigranten die met nog 21 anderen in één wooncomplex wonen, afgelopen donderdag
al klachten kreeg en vervolgens in het ziekenhuis werd opgenomen, waarna de GGD alle
bewoners van de woonunit heeft getest en het grootste deel van hen besmet bleek te
zijn?

Antwoord 3

Ik heb dit inderdaad gelezen. Dit zijn zorgelijke berichten.

Vraag 4

Heeft u gelezen dat Vion desondanks pas maandag de overige medewerkers in Scherpenzeel
heeft geïnformeerd?3

Antwoord 4

Ja.

Vraag 5

Bent u nog steeds van mening dat ook slachthuismedewerkers en de toezichthouders van
de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) beschermd moeten worden tegen het
coronavirus en dat zij dus ook volgens de richtlijnen van het Rijksinstituut voor
Volksgezondheid en Milieu (RIVM) moeten kunnen werken?4

Antwoord 5

Zeker.

Vraag 6

Is het naar uw mening gelukt om slachthuismedewerkers en toezichthouders van BV Kwaliteitskeuring
Dierlijke Sector (KDS) en de NVWA daadwerkelijk te beschermen en te laten werken volgens
de richtlijnen van het RIVM? Waar zou dat uit blijken?

Antwoord 6

Ik heb vanaf het begin van de coronacrisis duidelijk aangegeven dat het werk voor
toezichthouders op slachthuizen op een veilige manier moet kunnen worden uitgevoerd.

De NVWA heeft in een brief van 23 maart 2020 aan slachterijen opgeroepen tot het opstellen
van protocollen waarin is opgenomen hoe bedrijven ervoor zorgen dat de RIVM-richtlijnen
worden nageleefd. Per brief van 23 mei 2020 heeft de NVWA samen met de Inspectie SZW
(ISZW) slachterijen nogmaals nadrukkelijk gewezen op hun verantwoordelijkheid om het
werk conform de RIVM-richtlijnen uit te voeren.

Daar waar ondanks de door de slachterijen genomen maatregelen niet conform de RIVM-richtlijnen
kan worden gewerkt, heeft de NVWA de mogelijkheid om het slachtproces per direct te
stoppen, totdat aan deze onveilige situatie een einde is gekomen en bedrijven er werk
van hebben gemaakt om de naleving van de RIVM-richtlijnen beter te implementeren.
Dit heeft er in de afgelopen twee maanden toe geleid dat de NVWA haar werkzaamheden
op vier slachthuizen tijdelijk heeft opgeschort.

Daarnaast is het kabinet in overleg met de betrokken sectoren om de situatie in slachthuizen
over de volle breedte te bespreken. Ik heb op 26 mei jl. de sector opgeroepen verantwoordelijkheid
te nemen voor een veilige omgeving voor hun medewerkers en om besmetting van de medewerkers
zo veel mogelijk te voorkomen. Het gaat daarbij niet alleen om de werkplek, maar ook
om de huisvesting en het vervoer van de medewerkers. Bedrijven hadden al protocollen
gemaakt om te werken met de RIVM-richtlijnen, en diverse maatregelen genomen. De sector
heeft mij toegezegd extra maatregelen te nemen, inclusief meer inzet op het naleven
van de protocollen.

In het tegengaan van de verspreiding van corona spelen de veiligheidsregio’s en de
regionale GGD-en een cruciale rol. Zij zijn verantwoordelijk voor het uitvoeren van
het regionale gezondheidsbeleid. Dit heeft in de afgelopen weken geleid tot concrete
stappen ten aanzien van slachthuizen waar uit steekproeven bleek dat medewerkers besmet
waren met corona. Slachthuizen in Groenlo, Helmond en Boxtel werden tijdelijk gesloten.
Het slachthuis in Helmond zal nog tot 17 juni gesloten blijven. De NVWA maakt gebruik
van de informatie vanuit de GGD bij haar besluit om medewerkers op dergelijke locatie
opnieuw in te zetten.

Ten aanzien van de arbeidsomstandigheden is ISZW de toezichthouder, ISZW heeft de
verantwoordelijkheid om de naleving van Arbo-regelgeving voor veilig werken door slachthuizen
te controleren. ISZW werkt hiervoor momenteel een aanpak uit.

In de brief van het kabinet van gisteravond is uitgebreider ingegaan op de verantwoordelijkheden
van de verschillende toezichthouders en overheid ten aanzien van de uitvoering van
het coronabeleid door slachthuizen.

Vraag 7

Kunt u uiteenzetten in hoeverre de slachthuizen maatregelen hebben genomen naar aanleiding
van de oproep van de NVWA om de voorschriften op te volgen en de werkzaamheden hier
op in te richten en in hoeverre die maatregelen adequaat waren? Hoeveel slachthuizen
hebben hier geen of voldoende actie op ondernomen?

Antwoord 7

Slachterijen hebben zelf de verantwoordelijkheid om de richtlijnen van het RIVM na
te leven en zij hebben maatregelen genomen om dit mogelijk te maken. Daarnaast zijn
door de brancheorganisaties protocollen opgesteld als handreiking voor bedrijven om
hun productieprocessen aan te passen aan de RIVM-richtlijnen.

Zoals in het antwoord op vraag 6 is aangegeven, is recentelijk een arbeidshygiënisch
onderzoek op een aantal slachthuizen afgerond. De resultaten van dit onderzoek zijn
inmiddels bekend. Over de belangrijkste bevindingen uit het arbeidshygiënisch onderzoek
zijn slachthuizen per brief van 23 mei geïnformeerd.

Vraag 8

Heeft u gehoord dat de voorzitter van Nepluvi in het radioprogramma Spraakmakers vertelde
dat het in slachthuizen niet eenvoudig is om 1,5 meter afstand te houden of plexiglas
tussen de medewerkers te plaatsen, onder andere vanwege de Arbowetgeving, en dat er
altijd plekken zullen zijn waar medewerkers wel dicht bij elkaar staan? Klopt deze
uitspraak? Zo nee, in hoeveel procent van de slachthuizen wordt deze afstand wel gerespecteerd
en in hoeveel niet? Op basis van welke stukken kunnen we dit nagaan?5

Antwoord 8

Ja, ik heb hiervan gehoord. Iedere werkgever, dus ook een slachthuis, is er aan gehouden
de voorschriften met betrekking tot het coronavirus op te volgen en de werkzaamheden
hier op in te richten. De NVWA heeft de slachthuizen hier per brief uitdrukkelijk
op gewezen. De slachthuizen hebben maatregelen genomen met het doel om aan de landelijk
geldende RIVM-richtlijnen te voldoen. Daar waar de NVWA constateert dat de richtlijnen
van het RIVM niet adequaat kunnen worden opgevolgd, kan de NVWA-medewerker de dienstverlening
per direct opschorten. Zoals in het antwoord op vraag 6 is aangegeven, is het kabinet
in overleg met de betrokken sectoren om de situatie in slachthuizen over de volle
breedte te bespreken.

Inmiddels zijn er onder regie van de brancheorganisatie Nepluvi bezoeken uitgevoerd
bij pluimveeslachthuizen, om te controleren of deze aan de ARBO- en de RIVM-richtlijnen
voldoen. Naar aanleiding hiervan zijn door de slachthuizen aanvullende maatregelen
genomen, zoals het plaatsen van plexiglas en andere schotten en het gebruik van mondkapjes
en afdekzeilen.

Vraag 9

Gaat u het tempo van het slachtproces alsnog halveren, zodat de RIVM-richtlijnen door
de medewerkers van slachthuizen kunnen worden opgevolgd en de medewerkers van KDS
en de NVWA hun toezichthoudende taken naar behoren kunnen uitvoeren? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 9

De slachthuizen hebben aanpassingen gedaan om de RIVM-adviezen in te vullen, zoals
het plaatsen van plexiglas en andere schotten en het gebruik van mondkapjes en afdekzeilen.
Aanpassing van de slachtsnelheid behoort tot de mogelijkheden om te komen tot een
goede naleving van de RIVM-richtlijnen.

Vraag 10

Erkent u dat Oost-Europese medewerkers van slachthuizen en vleesverwerkingsbedrijven
door huisvesting in vakantiehuisjes en grootschalige wooncomplexen zoals in Velp,
een groter risico lopen op besmetting door en van medebewoners?

Antwoord 10

De Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft in zijn brief van 4 mei jl.6 aangegeven dat de kwetsbare positie van arbeidsmigranten zorgt voor een verhoogd
risico op besmetting met het coronavirus, wat zowel schadelijk is voor de gezondheid
van arbeidsmigranten zelf, als voor de continuïteit van vitale processen zoals in
de voedselketen. De problematiek waarover het kabinet signalen binnen krijgt, is te
onderscheiden in problemen op het gebied van werk, huisvesting, vervoer, zorg en grenzen.
Door de diverse aspecten van de problemen die worden gesignaleerd, als mede de urgentie
van de problematiek, is er besloten om een «Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten»
in te richten. Onder leiding van Emile Roemer is een interdepartementaal team aan
de slag gegaan om op regionaal niveau tot oplossingen en mogelijke maatregelen te
komen die arbeidsmigranten zullen beschermen tegen het coronavirus en daaraan gerelateerde
problematiek.

Vraag 11

Herinnert u zich dat u in antwoord op vragen van de Partij voor de Dieren schreef
dat de NVWA de mogelijkheid heeft om het slachtproces per direct te stoppen als op
de slachthuizen medewerkers aanwezig zijn die symptomen van (milde) verkoudheid vertonen?7

Antwoord 11

Ja.

Vraag 12

Hoe vaak waren er medewerkers aanwezig met symptomen van (milde) verkoudheid?

Antwoord 12

Deze gegevens zijn mij niet bekend.

Vraag 13

Hoe vaak is het slachtproces daadwerkelijk stopgezet in de afgelopen twee maanden?

Antwoord 13

Ten gevolge van het niet-naleven van de RIVM-richtlijnen zijn in de afgelopen twee
maanden op vier slachthuizen de werkzaamheden door de NVWA tijdelijk stilgelegd vanwege
onvoldoende naleving van de RIVM-richtlijnen. De verschillende veiligheidsregio’s
hebben ten aanzien van een drietal slachthuizen (Groenlo, Helmond en Boxtel) besloten
tot een tijdelijke stillegging. Dit was het gevolg van testuitslagen, waaruit bleek
dat op de betreffende locaties corona was vastgesteld onder het slachthuispersoneel.

Vraag 14

Herinnert u zich dat u in antwoord op vragen van de Partij voor de Dieren schreef
dat de NVWA het toezicht zal staken wanneer een medewerker constateert dat de richtlijnen
van het RIVM niet adequaat worden opgevolgd?

Antwoord 14

Ja.

Vraag 15

Hoe vaak heeft de NVWA geconstateerd dat de richtlijnen niet werden opgevolgd?

Antwoord 15

De NVWA houdt geen registratie bij van het aantal keer dat een slachthuis in het dagelijkse
werk wordt aangesproken door een NVWA-medewerker op de naleving van de RIVM-richtlijnen.

Vraag 16

Hoe vaak heeft de NVWA het toezicht daadwerkelijk gestaakt?

Antwoord 16

Voor een antwoord op deze vraag verwijs ik u naar antwoord 13.

Vraag 17 en 18

Hebben medewerkers van KDS of van de slachthuizen zelf kenbaar gemaakt dat de richtlijnen
niet (konden worden) opgevolgd? Zo ja, hoe vaak? Zo nee, waar blijkt volgens u uit
dat er geen interne klachten, meldingen of zorgen zijn geuit?

Wat is er gebeurd met de interne signalen?

Antwoord 17 en 18

De situatie op de slachthuizen wordt op basis van alle signalen dagelijks binnen de
NVWA besproken. Om extra voeling te houden met de situatie op de slachthuizen is er
dagelijks contact met het management van KDS en is een groep van drie ervaren dierenartsen
(pluimvee, roodvlees en levend vee) gevraagd om signalen die ook zij vanuit het werkveld
opvangen onder de aandacht van het management te brengen. Naar aanleiding van signalen
is een arbeidshygiënisch onderzoek op een aantal slachthuizen uitgevoerd. De resultaten
van dit onderzoek zijn inmiddels bekend (zie antwoord bij vraag8.

Vraag 19

Hoeveel klachten zijn er bij de vakbond binnengekomen over het onvoldoende aanbieden
van beschermende middelen of werkomstandigheden die teveel risico geven op besmetting
met het coronavirus? Wat is de aard van deze klachten en welke maatregelen zijn hierop
ondernomen?

Antwoord 19

Het is mij niet bekend hoeveel klachten er bij de vakbond zijn binnengekomen. Medewerkers
moeten zich ook bij hun werkgever veilig moeten voelen om signalen aan te kunnen geven.

Vraag 20

Hoeveel coronabesmettingen zijn er op dit moment bekend bij medewerkers van slachterijen
en vleesverwerkende bedrijven in Nederland?

Antwoord 20

De specifieke aantallen zijn mij niet bekend. Naar aanleiding van de recent geconstateerde
besmettingen op verschillende slachterijen heb ik de GGD verzocht om preventief al
het slachthuispersoneel te testen.

Vraag 21

Hoeveel toezichthouders en keuringsmedewerkers zijn er dit jaar tot nu toe al uitgevallen
bij KDS en de NVWA?

Antwoord 21

Het ziekteverzuim bij de NVWA onder medewerkers die hun werk op slachthuizen doen
bedraagt volgens het laatst bekende voortschrijdend jaargemiddelde rond de 7%. Het
actuele ziekteverzuimpercentage (peildatum 15 mei jl.) bij deze groep medewerkers
bedraagt 9,8%. Voor KDS bedraagt het actuele verzuimpercentage (peildatum 15 mei jl.)
20%.

Vraag 22

Hoeveel procent van de normale toezichtscapaciteit is er dan nu nog beschikbaar?

Antwoord 22

De NVWA heeft aan het begin van de coronacrisis een prioritering aangebracht in haar
takenpakket zodat de noodzakelijke werkzaamheden, zoals de keuringswerkzaamheden op
de slachthuizen, doorgang konden vinden. Hierdoor kan op dit moment gebruik gemaakt
worden van de normale keuringscapaciteit zoals die ook voor de coronacrisis beschikbaar
was.

Vraag 23

Hoeveel inspecties vinden er op dit moment nog plaats bij kleine en middelgrote slachterijen?

Antwoord 23

In het begin van de crisis heeft de NVWA besloten haar inzet op de slachthuizen met
name op de keuringswerkzaamheden te richten en heeft er afschaling van bepaalde specifieke
toezichtswerkzaamheden plaatsgevonden op de slachthuizen die hiervoor apart moeten
worden bezocht door NVWA-medewerkers. Indien de situatie dit toelaat worden deze inspecties
per 1 juli a.s. weer opgestart.

Vraag 24

Welk deel van de tijd dat er wordt geslacht is er een NVWA inspecteur aanwezig in
kleine en middelgrote slachterijen?

Antwoord 24

De Ante Mortem-keuring (AM-keuring) in de kleine en middelgrote slachterijen wordt
altijd door een NVWA-dierenarts uitgevoerd. Dit is meestal ook de start van het slachtproces
en dan is er dus een toezichthouder aanwezig. Nadat de AM-keuring is afgerond vertrekt
de dierenarts en wordt het slachtproces vervolgd. Hoe lang dat duurt hangt af van
het aantal te slachten dieren en de slachtsnelheid.

Vraag 25

Bij hoeveel slachterijen vinden er op dit moment nog controles plaats door twee inspecteurs,
volgens de maatregel die door u werd opgelegd naar aanleiding van de aan het licht
gekomen misstanden in slachthuizen vorig jaar, waarbij bleek dat toezichthouders stelselmatig
weigerden in te grijpen bij overtredingen?

Antwoord 25

Het 4-ogen principe wordt in principe toegepast bij een 20-tal geselecteerde bedrijven.
Door beperkte NVWA-capaciteit als gevolg van de coronacrisis is deze maatregel tijdelijk
opgeschort. Zodra de situatie dit toelaat, zal deze maategel zo snel mogelijk worden
hervat.

Vraag 26

Herinnert u zich dat u nog geen drie maanden geleden, dus voor de uitbraak van het
coronavirus in Nederland, tot de conclusie kwam dat de druk op het slachtproces te
hoog is geworden om belangen van dierenwelzijn en voedselveiligheid, maar ook van
toereikend toezicht, op een adequate manier te borgen?9

Antwoord 26

Ja.

Vraag 27

Erkent u dat het coronavirus, met als gevolg daarvan de uitval van slachthuispersoneel,
keuringsmedewerkers en NVWA-toezichthouders, deze druk (aanzienlijk) verder verhoogt?

Antwoord 27

De Coronacrisis heeft ook de druk bij de NVWA verhoogd. Doordat de NVWA aan het begin
van de coronacrisis een prioritering heeft aangebracht in haar takenpakket, zodat
er bij een teruglopende NVWA-capaciteit keuzes konden worden gemaakt ten aanzien van
uit te voeren werkzaamheden, heeft het ziekteverzuim bij de NVWA geen effect gehad
op de beschikbare keuringscapaciteit op de slachthuizen.

Vraag 28

Hoe kunt u dan stellen dat de risico’s voor de voedselveiligheid als gevolg van besmet
of vervuild vlees, zoals met de listeriabacterie, salmonellabacterie, het hepatitis
E-virus of MRSA- en ESBL-bacteriën niet worden vergroot op dit moment?10, 11

Antwoord 28

De producent is primair verantwoordelijk voor de voedselveiligheid van zijn producten
en de NVWA ziet toe op de juiste invulling van deze verantwoordelijkheid en de naleving
van de wettelijke regels. Het coronavirus dwingt de NVWA om de prioritering en invulling
van haar (toezichthoudende) taken en verantwoordelijkheden tegen het licht te houden.
Om er zorg voor te dragen dat het bedrijfsleven deze verantwoordelijkheid ook nu niet
uit het oog verliest, heeft de NVWA haar taken en verantwoordelijkheden met betrekking
tot vleeskeuring en voedselveiligheid als noodzakelijk geïdentificeerd. Dat wil zeggen
dat ter slacht aangeboden dieren zoals gebruikelijk voor de slacht een ante-mortem
keuring en na de slacht een post-mortem keuring ondergaan.

Vraag 29

Klopt het dat er nu versneld NVWA-keuringsartsen zijn opgeleid om toezicht te houden
bij slachterijen? Zo ja, wanneer is dit versnelde opleidingstraject ingezet en op
welke manier is de opleiding versneld: wat hoeven deze toezichthouders niet te leren
of te kunnen wat onder andere omstandigheden wel nodig is?12

Antwoord 29

Ja dit klopt. 17 toezichthoudende dierenartsen van de NVWA, die in het laatste deel
van hun opleiding zaten en alleen nog een deel van de inwerkstage moesten uitvoeren, worden sinds eind maart ingezet voor die onderdelen waarvoor
de inwerkstage reeds is afgerond. Voor de onderdelen waarvoor de inwerkstage nog niet
is doorlopen voeren zij geen zelfstandige werkzaamheden uit. Als de situatie dit toelaat
worden de inwerkstages hervat.

Vraag 30

Heeft u gezien dat in de Verenigde Staten (VS) op dit moment miljoenen dieren worden
vernietigd omdat zo’n twintig slachthuizen zijn gesloten nadat medewerkers besmet
raakten met het coronavirus?13

Antwoord 30

Ja.

Vraag 31

Hoeveel vlees ligt er nu al opgeslagen in vriezers vanwege de weggevallen vraag?

Antwoord 31

Ik beschik niet over deze gegevens.

Vraag 32

Hoeveel kan daar nog bij en hoe snel is de maximale capaciteit bereikt?

Antwoord 32

Ik beschik niet over deze gegevens.

Vraag 33

Voelt u dat de noodzaak nu steeds groter wordt om maatregelen te treffen om te voorkomen
dat we in Nederland met doemscenario’s zoals in de VS te maken krijgen, of met het
vernietigen van vlees, zuivel en eieren of destructie van dieren wegens overproductie
en volle vriezers? Zo nee, bent u bereid te beloven dat dit in Nederland ook niet
gaat gebeuren?

Antwoord 33

Ik monitor in overleg met de brancheorganisaties de situatie in de slachterijen. De
sectoren hebben maatregelen genomen of mogelijke maatregelen voorbereid om knelpunten
op het terrein van dierwelzijn en diergezondheid te voorkomen. Vanwege de marktsituatie
worden in de kalverhouderij minder kalveren opgezet en minder dieren geïmporteerd.
In de vleeskuikenhouderij hebben individuele vleeskuikenbedrijven besloten voorlopig
geen nieuwe mestrondes te starten. De eendensector heeft vanwege het wegvallen van
de afzetmarkt zelf besloten de productie van vlees tijdelijk stil te leggen. Als het
vanwege ziekte uitval van personeel nodig mocht zijnzoekt de sector naar oplossingen.
Slachthuizen kunnen uitwijken naar andere slachthuizen, al dan niet binnen Nederland,
waardoor de dieren alsnog kunnen worden geslacht.

Vraag 34

Waarom heeft u geen spoedwetgeving in gang gezet om de juridische grondslag te creëren
die het opleggen van fokbeperkingen ofwel productiebeperkende maatregelen mogelijk
maakt, niet alleen bij besmettelijke dierziektes maar ook bij situaties die kunnen
leiden tot ernstig dierenleed?

Antwoord 34

Een aantal sectoren heeft zelf vanwege de marktsituatie de productie beperkt (onder
andere de kalver-, pluimveevlees- en eendensector). In de geiten- en schapenhouderij
is het aflammerseizoen nagenoeg voorbij. Voor andere sectoren levert een fokbeperkende
maatregel op korte termijn geen bijdrage aan het oplossen van knelpunten door de lange
draagtijd. Deze sectoren kunnen andere maatregelen treffen om knelpunten bij een hoge
ziekte-uitval van personeel in de toeleverende en verwerkende industrie op te lossen.

Vraag 35

Bent u daar alsnog toe bereid? Zo nee, waarom vindt u, vanuit uw rol als eindverantwoordelijke
voor het welzijn van dieren in de veehouderij, de dreiging van ernstig dierenleed
geen rechtvaardiging om te mogen ingrijpen?

Antwoord 35

Zie het antwoord op vraag 34.

Vraag 36

Kunt u deze vragen één voor één en binnen een week beantwoorden?

Antwoord 36

Ik heb mij ingezet om de antwoorden op een zo kort mogelijke termijn naar uw Kamer
te sturen.