Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Jasper van Dijk en Bruins over het bericht dat arbeidsmigranten met hun baan ook hun bed kwijt raken

Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid), mede namens de
Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 22 mei 2020).

Vraag 1 en 3

Wat is uw reactie op het bericht «Werk kwijt, slaapplaats kwijt»?1

Hoe rijmt u deze meedogenloze praktijk met uw oproep om werknemers niet te ontslaan,
maar in dienst te houden en gebruik te maken van de Tijdelijke noodmaatregel Overbrugging
voor Werkgelegenheid (NOW)?2

Antwoord 1 en 3

Het kabinet doet nadrukkelijk een oproep aan bedrijven om werknemers niet te ontslaan,
maar in dienst te houden en gebruik te maken van de Tijdelijke noodmaatregel overbrugging
voor behoud van werkgelegenheid (NOW). De NOW-regeling stimuleert werkgevers om hun
personeel in dienst te houden. De NOW is ook van toepassing op de loonkosten voor
werknemers waarvoor de werkgever geen loondoorbetalingsplicht heeft. Denk bijvoorbeeld
aan werknemers met een oproepcontract of een flexibel contract, mits zij in dienst
blijven gedurende de aanvraagperiode. Werkgevers kunnen dus ook werknemers met flexibele
contracten met behulp van de tegemoetkoming in de loonkosten in dienst houden. Ditzelfde
geldt voor uitzendbureaus die uitzendkrachten in dienst hebben en houden. Indien een
werkgever wel de arbeidsmigrant ontslaat, vraagt het kabinet de werkgever om hier
de verantwoordelijkheid voor te nemen en de arbeidsmigrant niet per direct op straat
te zetten. Indien iemand acute hulp nodig heeft kunnen gemeenten onder bepaalde voorwaarden
tijdelijk onderdak bieden.

Vraag 2 en 7

Deelt u de mening dat het onaanvaardbaar is dat werknemers 400 euro per maand moeten
betalen per persoon per bed, waarbij zij tevens per direct kunnen vertrekken als er
even geen werk is?

Bent u het eens dat huurprijzen van 100 euro per week/per bed schandalig zijn?

Antwoord 2 en 7

Ik vind dat iedereen recht heeft op degelijke huisvesting tegen een redelijke prijs.
Dit is niet anders wanneer sprake is van een tijdelijk verblijf in Nederland. Ten
aanzien van de hoogte van de prijs die arbeidsmigranten betalen voor hun huisvesting
mag het geen verdienmodel zijn. Om tegen te gaan dat huisvesting een verdienmodel
wordt, is sinds 1 januari 2017 het verbod op inhoudingen en verrekeningen op het Wettelijk
minimumloon van kracht. Huisvesting vormt daar één van de uitzonderingen op. Er mag
voor huisvesting maximaal 25% ingehouden worden op het wettelijk minimumloon onder
strikte voorwaarden, bijvoorbeeld dat de huisvesting gecertificeerd is door de Stichting
Normering Flexwonen (SNF) of als het om agrarische bedrijven gaat door het Agrarisch
Keurmerk Flexwonen (AKF). In het kader van de aanpak van misstanden bij arbeidsmigranten
wordt ook ingezet op het verbeteren van de mogelijkheden van het melden van mistanden,
waaronder over huisvesting.

Veel arbeidsmigranten komen naar Nederland met een zogenoemde «package deal». Dit
houdt in dat de werkgever, veelal een uitzendbureau, een totaalpakket van werk, woning
en vervoer aanbiedt. Dit kan voordelen bieden, mede vanwege de krapte op de woningmarkt.
De package deal kan echter ook het onwenselijk effect hebben dat arbeidsmigranten
kwetsbaar worden voor missstanden. Dat risico is nu tijdens de coronacrisis des te
groter. De afhankelijkheidsrelatie tussen de arbeidsmigranten en de werkgever die
tevens huisvester is, heeft al langere tijd de aandacht van het kabinet. Zoals in
de beantwoording op eerdere Kamervragen is aangegeven en in de Integrale aanpak van
misstanden arbeidsmigranten, is het kabinet in gesprek met sociale partners om hiervoor
een oplossing te vinden.3

Hiernaast werkt de uitzendbranche aan een kwaliteitscode om de positie van arbeidsmigranten
beter te waarborgen. Tot slot is in de cao voor uitzendkrachten de verplichting voor
werkgevers om bij uitzetting een redelijke termijn te hanteren opgenomen. Deze is
vastgesteld op een termijn van tien dagen wanneer het gaat om een terbeschikkingstelling
van 26 weken of langer.

Vraag 4

Erkent u dat uw oproep veel arbeidsmigranten niet heeft weten te behoeden voor ontslag?
Hoeveel arbeidsmigranten zijn werkloos geworden sinds het uitbreken van de coronacrisis?

Antwoord 4

Door de coronacrisis is er veel uitval van productie en diensten en daarmee ook van
werkgelegenheid. Volgens een onderzoek van de CNV4 van begin april 2020 zijn er veel uitzendkrachten die als gevolg van de crisis hun
baan hebben verloren. Ook het CBS5meldt dat het aantal nieuwe WW-uitkeringen in maart gestegen is ten opzichte van februari.
Er zijn echter op dit moment geen data beschikbaar op basis waarvan ik concrete uitspraken
kan doen over de aantallen arbeidsmigranten die zijn getroffen door de crisis.

Wel is het belangrijk om hierbij te vermelden dat terwijl sommige sectoren een krimp
ervaren, er bij andere sectoren zoals de logistiek en de glas- en tuinbouw juist een
grote vraag naar personeel bestaat. Voor veel arbeidsmigranten en uitzendkrachten
zou dit dus kunnen betekenen dat ze bij een andere werkgever aan de slag kunnen gaan,
waar hun inzet op dit moment hard nodig is. Juist in deze onzekere tijd is het belangrijk
dat vraag en aanbod elkaar eenvoudig kunnen vinden. Daarom hebben de Ministeries van
SZW en OCW in samenwerking met sociale partners, gemeenten, UWV, private intermediairs,
SBB en MBO-raad het platform www.NLwerktdoor.nl opgezet om de koppeling tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt te bevorderen.

Tot slot, met het oog op de gevolgen van de coronacrisis voor arbeidsmigranten in
Nederland, is er een «Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten» in het leven geroepen.
Het aanjaagteam zal ervoor zorgen dat alle partijen die betrokken zijn bij arbeidsmigranten
gezamenlijk werken aan oplossingen, zodat problemen en knelpunten op dit gebied worden
weggenomen. Eén van de concrete opdrachten van het aanjaagteam is om tekorten en overschotten
aan arbeidsmigranten in deelsectoren te monitoren en zo nodig arbeidsbemiddeling te
stimuleren door aan te haken bij bestaande initiatieven.

Vraag 5

Welke waarde heeft de kabinetsafspraak «geen huisuitzettingen tijdens coronacrisis»
voor arbeidsmigranten die massaal op straat worden gezet?6

Antwoord 5

Mede vanwege de urgentie van de woonsituatie van arbeidsmigranten heeft het kabinet
op 4 mei 2020 aan uw Kamer bekend gemaakt dat zij het hierboven genoemde «Aanjaagteam
Bescherming Arbeidsmigranten» zal instellen.7 Het doel van het aanjaagteam is drieledig. Het aanjaagteam zal de bescherming van
arbeidsmigranten agenderen bij werkgevers, gemeenten en provincies, en partijen op
regionaal niveau samenbrengen. Tegelijkertijd zal er gezamenlijk met deze partijen
en interdepartementaal worden gezocht naar maatregelen voor de bescherming van arbeidsmigranten
op de korte en (middel)lange termijn. Het kan zijn dat dit vraagt om lokale oplossingen,
maar ook dat er moet worden gekeken naar landelijk beleid.

Met het instellen van het aanjaagteam kan de huisuitzetting snel worden aangepakt
en worden gekeken naar (tijdelijke) directe oplossingen.

Daarnaast heeft het kabinet het met de tijdelijke wet verlenging tijdelijke huurovereenkomsten
mogelijk gemaakt dat huurders en verhuurders een tijdelijk huurcontract kunnen verlengen
voor een tijdelijke periode tijdens crisis.8

Vraag 6

Hoeveel arbeidsmigranten hebben naar schatting hun onderkomen moeten verlaten sinds
het uitbreken van deze crisis?

Antwoord 6

Hierover zijn mij geen gegevens bekend.

Vraag 8

Wat gaat u ondernemen om arbeidsmigranten te beschermen tegen dit soort middeleeuwse
praktijken, waarbij werknemers een soort lijfeigenen zijn van hun baas?

Antwoord 8

De afhankelijkheidsrelatie tussen een arbeidsmigrant en een werkgever die tevens huisvester
is, heeft al langere tijd onze aandacht. Zoals aangegeven in eerdere Kamervragen en
in de Integrale aanpak van misstanden arbeidsmigranten, is het kabinet in gesprek
met sociale partners om hiervoor een oplossing te vinden. De diversiteit (in bijvoorbeeld
land van herkomst en verblijfsduur) van de groep arbeidsmigranten aan de onderkant
van de arbeidsmarkt zorgt er echter voor dat verschillende groepen arbeidsmigranten
verschillende behoeftes hebben, ook met betrekking tot huisvesting. Verschillende
groepen kunnen daarom niet altijd met dezelfde aanpak worden geholpen.

Het kabinet heeft inmiddels in brede werkgroepbijeenkomsten kansrijke initiatieven
geïdentificeerd, gezocht naar oplossingen om misstanden tegen te gaan en besproken
hoe deze initiatieven en oplossingen kunnen worden uitgewerkt. Sommige initiatieven,
zoals de verbetering van voorlichting aan arbeidsmigranten, worden al gerealiseerd
en zullen op betrekkelijk korte termijn nog verder worden uitgewerkt. Zo heeft het
kabinet bijvoorbeeld antwoorden op veelgestelde vragen voor arbeidsmigranten in het
kader van de coronacrisis in verschillende talen (waaronder Pools, Roemeens, Spaans,
Engels, Duits, Turks) verspreid onder werkgever- en werknemersorganisaties, gemeenten,
NGO’s en andere betrokkene partijen. Andere oplossingen, zoals de aanpak van malafide
bestuurders door middel van een bestuursverbod, vragen meer zorgvuldigheid en tijd.

Tot slot, zoals eerder vermeld is er met het oog op de gevolgen van de coronacrisis
voor arbeidsmigranten in Nederland, een «Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten»
in het leven geroepen. Het aanjaagteam zal ervoor zorgen dat alle partijen die betrokken
zijn bij arbeidsmigranten gezamenlijk werken aan oplossingen, zodat problemen en knelpunten
op dit gebied worden weggenomen. Eén van de opdrachten van het aanjaagteam is om op
korte termijn voorstellen te doen om de werk- en leefomstandigheden van arbeidsmigranten
te verbeteren zodat ook het risico op coronabesmetting voor arbeidsmigranten afneemt.

Vraag 9

Bent u bereid – in lijn met de initiatiefnota Actieplan arbeidsmigratie van de leden
Segers en Marijnissen – te realiseren dat «bed en baas» van elkaar gescheiden worden
en dat er fatsoenlijke huurprijzen worden gehanteerd? Zo nee, hoe maakt u anders een
einde aan deze wantoestanden?9

Antwoord 9

Ik herken en deel veel van de zorgen die worden geuit in de initiatiefnota «Actieplan
Arbeidsmigratie», ook wat betreft de mogelijke afhankelijkheidsrelatie tussen een
arbeidsmigrant en een werkgever die tevens huisvester is. Daarom verwijs ik u graag
naar mijn reactie op de initiatiefnota10 die op 4 mei 2020 naar uw Kamer is gestuurd, waar ik uitgebreid inga op dit onderwerp.