Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Amhaouch en Postma over het mogelijk maken van het enkelvoudig in- en uitchecken in de treinketen

Antwoord van Minister Van Nieuwenhuizen Wijbenga (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen
24 maart 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 2066.

Vraag 1

Kent u de berichten «Tarievenchaos in openbaar vervoer kost reiziger miljoenen» en
«Ombudsman voor het openbaar vervoer: «Reiziger moet niet opdraaien voor fouten in
computersystemen»?1, 2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Kunt u bevestigen dat u zich bij enkelvoudig in- en uitchecken alleen richt op een
landelijke uitrol van een app met een locatiebepaling?

Wat vindt u ervan dat er alleen gewerkt lijkt te worden aan de uitrol van een app
met een locatiebepaling, ondanks dat de Kamer er regelmatig steun voor heeft uitgesproken
om het in- en uitchecken bij het overstappen naar andere vervoerders op het spoor
definitief te beëindigen3 en de Kamer de motie Von Martels heeft aangenomen4 die verzoekt om een oplossing voor enkelvoudig in- en uitchecken uit te werken die
breder is dan alleen een landelijke uitrol van een app met locatiebepaling?

Antwoord 2 en 3

In het AO OV en taxi van 26 september 2019 heb ik toegezegd dat ik de Kamer nader
zou informeren over de technische oplossingen die door vervoerders worden ontwikkeld
om enkelvoudig in- en uitchecken mogelijk te maken. Ik heb dit besproken in het NOVB
en met de Voortgangsrapportage NOVB wordt uw Kamer hier nader over geïnformeerd, in
samenhang met de ontwikkeling van nieuwe betaalwijzen in het OV. Daarbij is het goed
in ogenschouw te houden dat 97% van de treinreizen met één vervoerder plaatsvindt
en dat slechts bij 3% een overstap tussen verschillende spoorvervoerders nodig is.
Niettemin vind ik het belangrijk dat de OV sector blijft werken aan het nog eenvoudiger
maken van het zoeken, boeken en betalen van de deur-tot-deur reis. Ontwikkelingen
zoals MaaS en nieuwe betaalwijzen bieden technologische kansen om in- en uitchecken
nog makkelijker te maken. Met eenmalige OV chipkaarten (kaartjes bij de balie of automaat)
en e-tickets kan al gereisd worden met enkelvoudig in- en uitchecken.

Daar komt een nieuwe mobiele applicatie met achteraf betalen bij. Dit is interessant
voor frequente reizigers die met een persoonsgebonden abonnement reizen en enkelvoudig
in- en uit willen checken. Tijdens de pilot op de Valleilijn werd met het voor reizigers
vergelijkbare «swipe en go» het gebruiksgemak van deze mobiele applicatie met een
8,0 beloond. De nieuwe applicatie is voor alle treinreizigers geschikt, maar wordt
vanwege de complexiteit gefaseerd ingevoerd.

Op 4 februari 2019 is uw Kamer geïnformeerd over het onderzoek naar de kosten en baten
van het invoeren van enkelvoudig in- en uitchecken binnen het huidige stelsel van
de OV chipkaart5. Uit het onderzoek blijkt dat de baten niet opwegen tegen de kosten. In het AO OV
en taxi van 21 maart 2019 is hier uitvoerig over gesproken en daarna is ook schriftelijk6 nog ingegaan op vragen over het tijdpad van een oplossing voor enkelvoudig in- en
uitchecken en de wisselwerking met de nieuwe OV betaalwijzen.

Vraag 4

Bent u het ermee eens dat een oplossing waarbij de reiziger privacy moet inleveren
om enkelvoudig in- en uit te checken te summier is?

Antwoord 4

Ik hecht er aan te benadrukken dat de privacy van reizigers bij álle vormen van betalen
wettelijk is geborgd. Op basis van zijn reisgedrag kan een reiziger ervoor kiezen
een persoonlijke OV-chipkaart of abonnement te kopen. Daarvoor moeten persoonsgegevens
worden overlegd om bij controle vast te kunnen stellen dat de reiziger degene is die
recht heeft op dat reisproduct. Vervoerders zijn voor het verwerken en verstrekken
van gegevens gebonden aan de AVG en de Autoriteit persoonsgegevens ziet erop toe dat
vervoerders niet meer persoonsgegevens verwerken dan strikt noodzakelijk is. Als reizigers
niet willen dat hun gegevens bekend zijn bij de vervoerder kunnen zij anoniem en met
enkelvoudig in en uitchecken in de treinketen reizen, zie hiervoor antwoord 3.

Vraag 5

Bent u bereid om voor het algemeen overleg Spoor, spoorveiligheid en ERTMS op 4-3-2020
via een Kamerbrief te schetsen hoe u alsnog ervoor gaat zorgen dat alsnog wordt voldaan
aan de motie Von Martels die verzoekt om een oplossing voor enkelvoudig in- en uitchecken
uit te werken die breder is dan alleen een landelijke uitrol van een app met locatiebepaling?

Antwoord 5

Tijdens het algemeen overleg Spoor, spoorveiligheid en ERTMS van 4-3-2020 heb ik gezegd
hierover het gesprek met uw Kamer te voeren tijdens het AO OV en taxi van 25 maart.
Dat overleg wordt nu schriftelijk.

Gelijktijdig met de beantwoording van deze Kamervragen wordt ook de Voortgangsrapportage
NOVB, met daarin relevante informatie over enkelvoudig in- en uitchecken, naar uw
Kamer gestuurd.

Vraag 6

Wat is uw reactie op het feit dat de Ombudsman voor het openbaar vervoer kritisch
is op de weigering van het kabinet om vervoersbedrijven te verplichten tot een «enkelvoudige
check-in, check-out?

Antwoord 6

In het artikel waaraan wordt gerefereerd staat dat de Ombudsman begrip heeft voor
de afweging dat de investering voor enkelvoudig in- en uitchecken nu niet meer loont
in het huidige systeem. Ik ben blij met het werk van de OV ombudsman omdat het individuele
reizigers helpt bij incidentele voorvallen en het reis- en betaalgemak van alle reizigers
verhoogt door het signaleren van structurele verbeterpunten. Bij het implementeren
van de nieuwe betaalwijzen zullen deze signalen en de boodschappen uit het Manifest
van de consumentenorganisaties ter harte worden genomen.

Vraag 7

Bent u het eens met de stelling van Bert van Wee, hoogleraar Transportbeleid aan de
TU Delft, dat de reiziger centraal moet staan in plaats van de vervoersbedrijven en
met de Ombudsman voor het openbaar vervoer dat het vreemd is dat als klanten problemen
ervaren zij vaak te horen krijgen dat het niet anders kan omdat het systeem nu eenmaal
zo is ingericht? Op welke manier komt u tegemoet aan deze kritiek?

Antwoord 7

Ik zie de stellingen niet als kritiek. Het staat buiten kijf dat de reiziger centraal
staat en dat lukt ook steeds beter zoals blijkt uit de OV klantenbarometer 2019, waarin
de reizigers het gemak van de OV chipkaart gemiddeld met een 8,3 opnieuw hoger waarderen
dan ooit daarvoor.

In het NOVB proberen we problemen die samenhangen met het OV betaalsysteem op te lossen.
Een oplossing kan zijn dat er voor een specifieke doelgroep alternatieven geboden
worden waarmee een als probleem ervaren situatie wordt opgelost.

Vraag 8

Bent u het eens met de Ombudsman voor het openbaar vervoer dat het huidige systeem
foutgevoelig is en helemaal onrechtvaardig is voor mensen met een abonnement? Op welke
manier komt u tegemoet aan deze kritiek?

Antwoord 8

De Ombudsman geeft aan dat meermaals in- en uitchecken per treinvervoerder de kans
op incomplete transacties vergroot. Om die foutgevoeligheid te verkleinen hebben treinvervoerders
tal van maatregelen genomen en is het aantal incomplete transacties bij een overstap
teruggebracht naar 0,06% van het aantal treinreizen.

Ik begrijp dat het voor abonnementhouders met een afgekocht reisrecht, die vrij kunnen
reizen binnen hun abonnement, onrechtvaardig voelt indien ze een boete krijgen wanneer
ze het verkeerde incheckpaaltje hebben gekozen. Daarom zijn in het NOVB afspraken
over coulance gemaakt. Reizigers met een landelijk afgekocht reisrecht, die incidenteel
vergeten in te checken, wordt de boete kwijtgescholden.

Vraag 9

Kunt u aangeven bij hoeveel verbindingen er voor de opbrengstenverdeling tussen vervoerders
geen omchecken nodig zou zijn, omdat er geen twijfel is over de gekozen reisroute?

Antwoord 9

Uit het onderzoek uit 2018 bleek dat in 3% van de in totaal 400 miljoen treinreizen
een reis met meerdere vervoerders is gemaakt. Het is zeer aannemelijk dat de opbrengstverdeling
van die 3% niet in alle gevallen eenduidig kan omdat er meerdere routes mogelijk zijn
om van herkomst naar bestemming te reizen en omdat er binnen verschillende concessies
verschillende tarieven gehanteerd kunnen worden. Door onderlinge afspraken over harmonisatie
van tarieven en de opbrengstverdeling tussen concessieverleners (overheden) kan dit
afgedwongen worden, maar dit heeft gevolgen voor de tariefbevoegdheid en het betreft
maatwerk per concessie.

Vraag 10

Kunt u aangeven hoeveel reizigers per dag een interoperabele reis maken en hoeveel
reizigers per dag op een station komen met twee of meer vervoerders?

Antwoord 10

Zie antwoord 9. Gemiddeld wordt 3% van de treinreizen met twee of meer vervoerders
gemaakt. Verder is het voor reizigers technisch niet meer mogelijk om op stations
met poortjes bij een verkeerde vervoerder uit te checken. De reiziger krijgt bij een
vergissing een heldere boodschap op het display van het poortje.

Vraag 11

Kunt u een opsomming geven van welke activiteiten er plaatsvinden en/of hebben plaatsgevonden
om ook grensoverschrijdend in- en uitchecken en/of vereenvoudigen van ticketing van
grensoverschrijdend spoor en/of busvervoer mogelijk te maken?

Antwoord 11

Anders dan de huidige OV chipkaart werken de toekomstige nieuwe OV betaalwijzen op
internationale standaarden waardoor reizigers van buiten Nederland bijvoorbeeld met
de bankpas eenvoudiger kunnen reizen en betalen voor het OV in Nederland.

Met de MaaS-pilot in Limburg wordt beproefd of er multimodale, grensoverschrijdende
deur-tot-deur vervoersoplossingen geboden kunnen worden. Er wordt in april 2020 een
app gelanceerd, die de reisbehoefte van reizigers uit Nederland, Duitsland (Noordrijn-Westfalen)
en België moet koppelen aan vervoer aan beide kanten van de grens. Reizigers hebben
de keuze uit OV, deelfietsen, deelauto’s en taxi, maar ook eigen vervoer kan in de
planner worden opgenomen. In de app kan de reis direct worden gepland, geboekt en
betaald. Met één app krijgt de reiziger hiermee de mogelijkheid om, in eerste instantie,
vanuit Limburg tickets aan te schaffen en toegang te krijgen tot het grensoverschrijdende
openbaar vervoer. Na afloop van de tweejarige pilot dient het systeem operationeel
te zijn voor het volledige grensoverschrijdende vervoer. De grensoverschrijdende pilot
in Limburg is één van de zeven nationale MaaS-pilots die dit jaar worden opgestart.

Vraag 12

Bent u bereid deze vragen te beantwoorden voor het algemeen overleg Spoor, spoorveiligheid
en ERTMS op 4 maart 2020?

Antwoord 12

Zie antwoord 5.