Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kröger en Dik-Faber over het bericht ’Plastic theezakjes blijkt bron van microplastic’

Antwoord van Staatssecretaris Van Veldhoven-Van der Meer (Infrastructuur en Waterstaat)
(ontvangen 17 oktober 2019).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Plastic theezakjes blijkt bron van micro plastic»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel theezakjes met daarin plastics worden er jaarlijks in Nederland gebruikt?

Antwoord 2

De Voedselconsumptiepeiling (VCP) laat zien dat Nederlandse volwassenen gemiddeld
1,7 koppen zwarte en groene thee per dag drinken2, in totaal zijn dat in heel Nederland ruim acht miljard koppen thee per jaar. Welk
gedeelte hiervan gezet wordt met theezakjes en welk gedeelte van die theezakjes plastic
bevatten, is niet te zeggen.

Vraag 3

Deelt u de mening dat dit plastic zo snel mogelijk moet worden uitgebannen uit theezakjes?

Antwoord 3

Theezakjes worden vaak als gft-afval weggegooid, omdat consumenten zich niet bewust
zijn van het feit dat theezakjes van plastic kunnen zijn of plastic kunnen bevatten.
Dit veroorzaakt vervuiling van het gft. Uit het oogpunt van recyclebaarheid is het
te prefereren dat theezakjes geen plastic bevatten en alleen uit composteerbaar materiaal
zouden bestaan, zodat ze samen met de thee bij het gft kunnen.

Of het uitbannen van plastic uit theezakjes uit overwegingen van voedselveiligheid
nodig is, is op dit moment nog niet met zekerheid te zeggen. Over de mogelijke schadelijkheid
van microplastics voor de menselijke gezondheid (spijsvertering, luchtwegen) is nog
veel onbekend. De Gezondheidsraad heeft in zijn briefadvies3 «Gezondheidsrisico’s van microplastics in het milieu» gewaarschuwd dat de kleine
plastic deeltjes – de microplastics en zeer kleine nanoplastics – mogelijk een gevaar
vormen voor de volksgezondheid als ze terechtkomen in voedsel, drinkwater, en de lucht.
In het briefadvies doet de Gezondheidsraad de aanbeveling om hier nader onderzoek
naar te laten verrichten. Het kabinet vindt het belangrijk om inzicht te krijgen in
de mogelijke gezondheidseffecten van microplastics. Daarom draagt IenW bij aan het
onderzoeksprogramma Microplastics & Health van ZonMW. De signalen van onderzoekers
neemt het kabinet zeer serieus en volgt dit onderzoek daarom op de voet. De definitieve
onderzoeksresultaten van dit programma worden voor de zomer van 2020 gepubliceerd.

Plastic dat gebruikt wordt in voedselcontactmaterialen, zoals theezakjes, moet aan
wettelijke eisen aan de afgifte van chemische stoffen voldoen. Dit geldt ook als die
stoffen in de vorm van deeltjes vrijkomen. Aan de afgifte van kleine deeltjes op zich
zijn – afgezien van een totale norm aan afgegeven stoffen van 60 mg per kg voedsel
– geen normen gesteld. Dit geldt overigens net zo goed voor andere materialen dan
plastic, zoals papier.

Vraag 4

Welke mogelijkheden zijn er in wet- en regelgeving om het toevoegen van plastics aan
theezakjes en andere voedselverpakkingen die blootgesteld worden aan heet water (zoals
stoomzakjes) te verbieden?

Antwoord 4

Als er aanwijzingen zijn dat voedselcontactmaterialen onder bepaalde omstandigheden
schadelijk kunnen zijn, biedt de Europese wetgeving4 voldoende basis om wettelijke beperkingen uit te vaardigen. Het kan hierbij gaan
om normen aan de afgifte van stoffen of om een bepaald toepassingsverbod.

Om een dergelijke maatregel te nemen, is het wel nodig te weten of er sprake is van
een schadelijk effect, wat dat effect is en onder welke omstandigheden dat effect
optreedt. Op dit moment is daarover weinig of niets bekend. Hier wordt onderzoek naar
gedaan.

In het geval van een gebleken acuut gevaar, kan de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
(NVWA) onmiddellijk ingrijpen op basis van de Algemene Levensmiddelen Verordening5.

Als er vermoedens zijn van schadelijkheid, maar er nog onvoldoende wetenschappelijke
zekerheid is over de risico’s voor de volksgezondheid, is het mogelijk uit voorzorg
voorlopige maatregelen te treffen. Als dit nodig is, worden daarover in nauwe samenwerking
tussen het Ministerie van VWS en de NVWA afspraken gemaakt. Daar ziet het kabinet
op dit moment geen noodzaak toe.

Vraag 5

Welke andere consumentenproducten zorgen voor besmetting van voedsel met microplastics?

Antwoord 5

Microplastics worden teruggevonden in de lucht, in het water en in de bodem. De belangrijkste
bronnen van microplastic-emissies qua massa en volume naar het water in Nederland
zijn naar schatting van het RIVM plastic zwerfafval, autobanden, verf, pre-productie
pellets en scrubdeeltjes in cosmetica6. Voor lucht zijn autobanden en textiel tot nu toe bekende bronnen7. Als het gaat om rechtstreekse verontreiniging van voedingsmiddelen met microplastics,
zouden verpakkingen en plastic keuken- en tafelgerei mogelijke bronnen zijn. Er is
nog weinig onderzoek uitgevoerd naar de afgifte door voedselcontactmaterialen van
plastic deeltjes aan voedsel. Deeltjes kunnen bij verpakkingen en keuken- en tafelgerei
vrijkomen zoals dat bij de theezakjes gebeurt, maar ook slijtage kan een bron van
deeltjes zijn. Bij keuken- en tafelgerei worden aanhangende kleine deeltjes die na
de productie achterblijven, adequaat verwijderd door het algemene gebruik (vaak ook
aanbevolen in de gebruiksaanwijzing) om de materialen voor gebruik schoon te maken.

Onderzoek naar de afgifte van deeltjes door verpakkingen en gebruiksartikelen is niet
gepland; eerst moet de vraag naar de mogelijke schadelijkheid van dergelijke deeltjes
worden beantwoord. Vervolgens kan onderzocht worden of plastic verpakkingen en voorwerpen
een significant aandeel in de blootstelling uitmaken; tegelijkertijd moet bepaald
worden hoe deze afgifte dan kan worden verminderd.

Vraag 6

Kunnen theezakjes onder de Europese regels voor single-use plastics vallen?

Antwoord 6

Theezakjes vallen niet onder de single-use plastics richtlijn. De richtlijn richt
zich op de 10 meest voorkomende plastic zwerfafval producten die gevonden worden op
de Europese stranden.

Vraag 7

Zou u deze vragen voor de begrotingsbehandeling Infrastructuur en Waterstaat kunnen
beantwoorden?

Antwoord 7

Ja.